رسول بخش پليجي سان يادگار ڪچهريءَ
اڄ تاريخ 31 آگسٽ 2014 تي بزم روح رهاڻ مان ٿي جيئن ئي جڳهه تي پهتس. ايتري ۾ منهنجي دوست ڌنراج ميسيج ڪيو ته اچ علي پيليس تي ڪم آهي، آئون جلد ئي علي پيليس تي پهتس، جتي ڪم ڪار لاهي هڪ هوٽل تي چانهه پيتيسين. ايتري ۾ ڊي ٽين هائوس تان راحيل ڀُٽي ايس ايم ايس ڪيو ته اچو هتي ايس ايس ٽي جي گڏجاڻي آهي، آئون ڌنراج مالهي کان موڪلائي پرنس ٽائون قاسم آباد ۾ پليجو هائوس تي پهتس، ويندي شرط هال ۾ رسول بخش پليجي صاحب، امجد پليجي، ادريس لغاري، غلام سرور پليجي، اشرف پليجي، پرمانند ميگهواڙ ۽ ٻين سان ملي حال احوال اوريم. اِها منهنجي پليجي صاحب سان ٻئين رُوبرو ڪچهريءَ هئي، انهي کان هڪ سال هڪ اڳ آئون ۽ ساماري وارو ڪرشن ميگهواڙ ٻئي گڏجي “پليجو هائوس” تي ويا هئاسين. اُن ڏينهن پليجي صاحب اسان کي ڪچهريءَ ۾ ٽي ڪلاڪ ڏنا هئا. جيڪا پڻ هڪ يادگار ڪچهريءَ رهي، جنهن ۾ ڏاڏا قادر رانٽو، راحيل ڀٽو، زوهيب پليجو شامل هئا. آخر ۾ مون شاهه لطيف جي وائي سان ڪچهريءَ کي پڄاڻي تي پهچائي هئي. بهرحال اڄ وري مون کي ڪچهري جو موقعو مليو. جنهن ۾ پليجي صاحب مون کان پڇيو ته هُندن ۾ اسان وٽ سنڌ ۾ وڌيڪ ڪهڙي ذات جا ماڻهو رهن ٿا؟ مون چيومانس ته آبادي جي لحاظ کان کوڙ ساريون ذاتيون اسان وٽ آهن پر مون کي لڳي ٿو ته ميگھواڙ ذات جي آبادي سڀني کان وڌيڪ آهي، مون کان پليجي صاحب پڇيو ته اوهان اِها دعويٰ ڪيئن ٿا ڪري سگهو ته ميگهواڙن جي آبادي وڌيڪ آهي؟ مون چيو سائين اسان وٽ واڻيا، مالهي، کتري، سونارا، ٺڪر، مهراج ۽ ٻين ڪافي ذاتين جا ماڻهو ورهاڱي وقت هتان کان انڊيا لڏي ويا ڪي ورهاڱي کانپوءِ لڏي ويا ته ڪي هينئر به وڃن پيا، باقي ڪولهين جي آبادي اسان وٽ وڌ کان وڌ ننگرپارڪر، عمرڪوٽ ۽ ميرپورخاص ۾ آهي، پر ميگهواڙ اوهان کي تقريبا هر شهر ۾ ملندا، ٿرپاڪر ته هونئن ئي ميگهواڙن سان ڀريو پيو آهي، ان کان علاوه ميرپورخاص، سانگهڙ، بدين، ٽنڊو الهيار، حيدرآباد، ٺٽي، سکر، جيڪب آباد، ڪراچي کان وٺي پوري ملڪ ۾ اوهان کي ميگهواڙ ملندا. ٻيو ته ٺهيو سنڌ ۾ سماجي، ادبي، سياسي ميدان ۾ به ميگهواڙ اوهان کي اڳڀرا نظر ايندا. پارٽين ۾ جيڪڏهن اوهان ڏسندا ته اوهان کي ميگهواڙ جام ملندا، ان جو سڀ کان وڏو ثبوت عوامي تحريڪ پاڻ آهي، جنهن ۾ وشني مل کان وٺي وسند ٿري، هميري مل، ديال سحرائي ۽ ڪلاونتي ميگهواڙ سميت هزارين ماڻهو عوامي تحريڪ ۾ شامل رهيا آهن. ميگهواڙن ۾ اوهان کي هيٺيون طبقو، وچيون طبقو ۽ مٿيون مطلب ته ٽيئي طبقا ملندا. پليجي صاحب مون کان پڇيو ته چيتن ڀلا راما پير، پٿورو پير ڪير آهن؟ اوهان جي راءِ ڇا آهي يا ڪيترو ان متعلق ڄاڻو ٿا؟ مون چيو راما پير جي حوالي سان ته انڊيا ۾ ڪيس هليو هو، جيڪو ميڊيا ۾ به آيو هو، جنهن ۾ ثابت ٿيو هو راما پير ميگهواڙ هو، جنهن تي هندي ۾لکيل انڊيا مان ڏامرو مل ڪتاب وٺي آيو. جنهن کي جُهڏي ۾ ايف سي راٺوڙ سنڌي ۾ ترجمو ڪرائي “بابا رامديو ميگهوال” جي نالي سان ڇپرايو آهي جيڪو ڪتاب اوهان کي آساني سان ملي ويندو. اسان وٽ گهڻا ماڻهو ته پاڻ کي ميگهواڙ سڏائين ڪو نه ڪي راٺوڙ، پرمار، کنگهاراڻي، کوکر سميت مختلف نُکن سان سڃاتا وڃن ٿا. ٿر جو نامور محقق، تاريخدان رائيچند راٺوڙ جنهن تاريخ ريگستان تي 2 شاندار ڪتاب لکي سنڌي ادب کي مالا مال ڪيو اُهو پاڻ ميگهواڙ هو پر پاڻ کي رائيچند هريجن يا راٺوڙ لکائي ڍڪي ڇڏيائين. جنهن جي تصوير اڄ به سنڌالاجي ۾ رکي پئي آهي، جنهن تي رائيچند راٺوڙ لکيل آهي، ڪاش هو پاڻ کي ميگهواڙ لکي ها ته ميگهواڙن جو ڪنڌ فخر سان اُوچو هجي ها، بهرحال اسان جي ايندڙ نسل کي گهرجي ته هرو ڀرو اُهي ذات پرستي ۾ نه ڦاسن سڀ انسان برابر آهن، جيڪڏهن اُهي لکن ٿا ته پرمار، راٺوڙ، نجار، کنگهاراڻي ۽ کوکر سڏائڻ کان بهتر آهي ته جيڪڏهن مالهي آهي ته مالهي لکي، لوهار آهي ته لوهار لکي. خاصخيلي آهي ته خاصخيلي لکي، ماڇي آهي ته ماڇي لکي، جي اوڏ آهن ته اوڏ لکن جئين اسان وٽ رام اوڏ، منگهارام اوڏ، هنسراج هنس اوڏ لکن ٿا. وڏي ڳالهه ته ڀيل ته ڪڏهن به پنهنجي ذات ناهن لڪائيندا.. جئين ننگر جو روپلو ڪولهي مشهور آهي، ان جي پويان وڪيل ڀورو ڪولهي، وڪيل ويرجي ڪولهي پاڻ کي ڪولهي سڏائڻ ۾ ڪو عار محسوس ناهن ڪندا. سچل سرمست چيو ته ڪو ڪئين چوي؟ ڪو ڪئين چوي مان جوئي آهيان سوئي آهيان.
پليجي صاحب پڇيو ته ڀلا پٿورو پير ڪير هو؟ مون چيو سائين پٿوري پير لاءِ مختلف رايا آهن، ڪن ڪتابن ۾ لکيل آهي ته پٿورو ٺُڪر هو. ڪي چون ٿا ته پٿورو ميگهواڙ هو، ڪي چون ٿا ته پٿورو اڳتي هلي شيخ ٿي ويو هو، انهي حوالي سان ڪاوش هائيڊ پارڪ ۾ هڪ خط به ڇپيو هو ته سنڌ جا محقق ڇنڊ ڇاڻ ڪن ته پٿورو ذات جو ڪير هو؟ ٺڪر يا ميگهواڙ پر افسوس ان تي ڪنهن به توجهه نه ڏني. مسئلو اڃان اُتي ئي آهي. ايتري ۾ چانهه آئي اسان سڀني چانهه پيتيسين. مون پليجي صاحب کي چيو سائين اوهان ڪجهه اسان کي ٻڌايو پليجي صاحب واهه جو جواب ڏنو ته ساٿيو مون الاهي ڪتاب لکيا آهن. ڀلا اُهي اوهان ڪڏهن پڙهيا آهن؟ منهنجون تمام گهڻيون تقريرون يوٽيوب تي موجود آهن جن کي ٻڌڻ سان اوهان کي ڄاڻ ملي سگهي ٿي. هن وقت اسان جو فرض آهي ته اسين اوهان جي چڪاس وٺون ته اوهين نوجوان ڇا پيا ڪريو ۽ هن دنيا متعلق ڇا ٿا ڄاڻو؟ پليجي صاحب جي انهي جواب تي اسين سڀ لاجواب ٿي وياسين.
عمر ڏني علم کي اڇا ٿيا وار،
پليجا ڪڏهن هار، تون نه مڃي سنڌ ۾.
(چيتن ميگهواڙ)
پليجي صاحب مون کي مزاحيه انداز ۾ چيو ته چانهه پيتي آهي، تنهن ڪري هاڻي توکي ڀڄن ٻڌائڻا پوندا. ڀڄن مون کي تمام گهڻا وڻندا آهن، ڇاڪاڻ ته رامانند، ميران ۽ ڪبير جهڙن شاعرن جا ڀڄن اسان جي ڀٽائي کان به آڳاٽا آهن. تنهن ڪري انهن مان اسان کي وڏي ڄاڻ ملي ٿي. اسان کي پراڻي دور جي شاعري پڙهڻ سان اُن دور جي معاشي، سماجي ۽ سياسي حالتن جي خبر پوي ٿي. اسان کي ڪتاب به نه صرف اڄ جا پر پراڻا ڪتاب به پڙهڻ کپن، خاص ڪري انگريزي جا اسين ماهر هجون ڇاڪاڻ ته انٽرنيٽ تي دنيا جي هر موضوع تي انگريزي ۾ تمام گهڻا ڪتاب موجود آهن. جن کي پڙهي ماڻهو فيضياب ٿي سگهي ٿو. پليجي صاحب کي مون ڪبير جا ٻه ڀڄن ٻڌايا. ان دوران منهنجو دوست دليپ ويراچ ولد ڏيارام ويراچ به گڏ هو. ان کانپوءِ ايس ايس ٽي گڏجاڻي ٿي، جنهن ۾ شرڪت کان پوءِ آئون واپس جڳهه تي آيس.