بزم روح رهاڻ ۾ مولوي حاجي احمد ملاح جي ورسي تقريب
بزم روح رهاڻ جي گڏجاڻي اڄ تاريخ 31 جولاءِ 2016 تي مولوي حاجي احمد ملاح جي ياد ۾ حميد سنڌي جي گهر ٿي گذري، تقريب ۾ شامل ٿيندي ئي مون کي وڏي رش نظر آئي پروگرام جو اعزازي مهمان احمد ملاح جي پونيئرن مان عبدالمجيد ملاح پهچي چڪو هو پر پروگرام اڃان شروع نه ٿيو هو، ڇاڪاڻ ته ٽنڊي باگي مان نظير ملڪاڻي جو دوست پروفيسر ضرار رستماڻي اڃان نه پهتو هو جيڪو اڄ جي گڏجاڻي جو خاص مهمان طور مقرر هو، هو ٺيڪ سوا ٻارهين وڳي بزم ۾پنهنجن دوستن سان گڏ پهچي ويو، هن احمد ملاح جي شاعري کي سهيڙي ڪليات احمد ملاح ٻن جلدن ۾ ڇپرايو آهي، هن کي احمد ملاح جي شاعري بر زبان ياد هئي، بهرحال هن جي پهچڻ شرط بزم جي گڏجاڻي جو آغاز ٿي ويو، ابتدائي ڪلمات ۾ حميد سنڌي صاحب آيل سڀني دوستن جي آجيان ڪئي، جنهن چيو ته احمد ملاح نه صرف عالم دين پر وڏو مفڪر هو، جنهن جي ڪيل تاريخي ڪم کي تاريخ جي سُنهري ورقن ۾ ياد رکيو ويندو، اهڙا ڪردار صدين ۾ پيدا ٿيندا آهن، نظير ملڪاڻي چيو ته احمد ملاح هڪ بهترين شاعر هجڻ سان گڏ هڪ مفڪر به هو، هن ۾ انتهاپسندي واري ڪا به سوچ نه هئي، ان سان گڏ هو سماج سڌارڪ به هو، ڊاڪٽر الهڏني سومري احمد ملاح جي شاعري تي ۽ ان جي حياتي بابت هڪ مضمون پڙهيو، جنهن ۾ هن چيو ته احمد ملاح جي شاعري ۾ هڪ هڪ دور جي تاريخ سمايل آهي، جيڪا اسان کي ضرور پڙهڻ کپي، شاعر جبار تاثِير سومري بزم جي گڏجاڻي ۾ هڪ غزل پڙهيو، جنهن جي ذريعي محفل ۾ خوشگواري ڇانئجي وئي، ڇاڪاڻ ته سومري صاحب کي ترنم ۾ غزل پڙهڻ جو وڏو ڏانءُ آهي، واحد ڪانڌڙي چيو ته احمد ملاح جي شاعري ۾ نه صرف مذهبي ڄاڻ پر ان ۾ سماجي علم به سمايل آهي، شاعر سڪندر سولنگي گڏجاڻي کي خطاب ڪندي چيو ته حاجي احمد ملاح جي شاعري آئون اسڪول واري زماني کان پڙهندو اچان. ڪهاڻيڪار سليم چنا چيو ته احمد ملاح هڪ گهڻ پاسائين شخصيت هو، جنهن تي اسان جي نوجوانن کي ڪم ڪرڻ جي ضرورت آهي، ان کان علاوه سليم چنا پنهنجون مختصر 6 ڪهاڻيون پيش ڪيون، سليم چنا سان گڏ آيل وڪيل امداد شاهه پنهنجو تعارف ڪرايو ۽ بزم روح رهاڻ کي سرخ سلام پيش ڪيو، جنهن چيو ته حميد سنڌي صاحب کي جس هجي جو هو اڄ به ماڻهن جا ميڙا مچائي ٿو، ان کان پوءِ وحيد ڳاهي غزل پيش ڪيو، بعد ۾ مون (چيتن ميگهواڙ) پنهنجي خيالن جي اظهار ۾ چيو ته اسان جي ماڻهن کي بدين ضلعي جو نالو وٺندي ئي پئٽرول گئس ۽ ٻيا معدني وسيلا ذهن ۾ ايندا آهن، جڏهن ته اِهي سڀ شيون هينئر ظاهر ٿيون آهن، پر اصل ۾ اسان کي ته بدين جو نالو وٺندي ئي ذهن ۾ سنڌ جي پهرين عورت شاعره مرکان شيخڻ جو نالو اچڻ گهرجي جنهن جي قبر سمنڊ ڳڙڪائي ويو، اسان کي بدين ضلعي جو نالو وٺندي ئي فاضل راهو جو نالو ذهن ۾ اچڻ گهرجي جنهن پنهنجي سڄي حياتي عوامي تحريڪ جي سٿ ۾ رهي، هارين لاءِ جدوجهد ڪندي گذاري ڇڏي، اهڙي طرح اسان کي بدين ضلعي جو نالو ذهن ۾ ايندي ئي احمد ملاح جو نالو ذهن ۾ اچڻ گهرجي جنهن جي شاعري حرف تجنيس سان مالا مال آهي، رسول بخش پليجي چواڻي ته اسان کي هر ڪم اچڻ گهرجي ۽ لطيف جي انهي بيت ته “ڏات ناهي ذات تي جو وهي سو لهي“ کي مدي نظر رکندي احمد ملاح قران شريف کي شاعري ذريعي سنڌي ۾ ترجمو ڪري دنيا اڳيان اِهو ثابت ڪري ڇڏيو ته ملاح رڳو مڇيون مارڻ يا ٻيڙيون هلائڻ لاءِ پيدا ڪو نه ٿيا آهن، اُهي جيڪڏهن پنهنجي تي اچن ته دنيا جا ٻيا ڪم به ڪري سگهن ٿا، تنهن ڪري احمد ملاح جي اهڙي شاندار تخليق کي آڏو رکندي اسين سندس ستيتالهين ورسي تي سلام پيش ڪريون ٿا. خليل سنڌي چيو ته اڄ آئون پهرين چڪر بزم جي گڏجاڻي ۾ چيتن ميگهواڙ جي معرفت شريڪ ٿيو آهيان، احمد ملاح جي شخصيت کي رڳو مذهبي سوچ تائين محدود نه رکيو وڃي، ڇاڪاڻ ته هو انسانيت جو جو حامي هو، تنهن ڪري ان جي ٻين ڪمن کي به نظر ۾ رکيو وڃي، آغا قيوم لالي چيو ته مون ڪافي شخصيتن کي روبرو ڏٺو ۽ انهن مان فيض حاصل پِرايو پر افسوس آئون احمد ملاح جهڙي شخصيت سان پنهنجي حياتي ۾ نه ملي سگهيس، وڌيڪ چيائين ته آئون مذهبي سوچ وارو ماڻهو ڪو نه آهيان، جيڪڏهن اڳيان هلي مذهبي ٿيڻ جو وقت آيو ته شروعات احمد ملاح جي شاعري کي پڙهڻ سان ڪبي، ان کانپوءِ علي نواز پلي تمام زبردست احمد ملاح جو شعر ٻڌايو ۽ ان سان گڏ سندس لکيل احمد ملاح تي ڀيٽا طور چوسٽو ٻڌايو جيڪو سڀني کي ڏاڍو وڻيو، علي نواز کانپوءِ گڏجاڻي کي دوست محمد مڱريي ”احمد ملاح“ جي شاعري تي تمام سٺو ڳالهايو ۽ ان سان گڏوگڏ احمد ملاح جي شاعري کي به تمام بهترين نموني بيان ڪيو ڇاڪاڻ ته هُو هڪ پوليس کاتي جو ايس پي ٿي ڪري احمد ملاح جي شاعري واهه جي ٻڌائي ويو، ان کان پوءِ احمد ملاح جي شاعري تي احمد ملاح جي پونئيرن مان گڏجاڻي جي اعزازي مهمان عبدالمجيد ملاح “احمد ملاح” جي سنواح حيات تي روشني وڌي ۽ سندس شاعري تي به پنهنجا ويچار ونڊيا، عبدالمجيد ملاح چيو ته احمد ملاح جي شاعري تي ضرار رستماڻي خاموشي سان شاندار ڪم ڪيو آهي، جنهن جي متعلق اسان کي ته خبر ئي نه هئي ته ڪو هي هيڏو وڏو ڪم ڪري پيو يا اڳتي هلي ڪندو پر جڏهن احمد ملاح جي شاعري تي ٻن جلدن جي صورت ۾ ڪتاب سامهون آيا ته سچ پڇو اسين حيران ٿي وياسين، اسان کي تمام گهڻي خوشي ٿي تنهن ڪري آئون اهو ئي چوندس ته اڄ جي گڏجاڻي جي خاص مهمان جي ڪرسي جو هي حقدار آهي، جيڪا بزم جي ساٿين هن کي ڏئي ضرار رستماڻي جي ڪيل محنت سان انصاف ڪيو، هن بزم جي سڀني ساٿين کي ”گلشن لاڙ“ مئگزين جون ڪاپيون اعزازي طور ڏنيون، عبدالمجيد ملاح کانپوِءِ گڏجاڻي جي خاص مهمان ضرار رستماڻي وڏي تفصيل سان احمد ملاح جي شاعري تي ڳالهايو، جنهن ۾ هن چيو ته احمد ملاح نه صرف مذهبي شاعري ڪئي پر اُن تقريبن هر موضوع تي شاعري ڪئي، ان رومانس تي به سهڻي شاعري ڪئي، ان ٿر تي به شاعري ڪئي پر ان سان گڏ هن ارتقا واري نظريي تي به پنهنجو نقطي نظر پيش ڪيو، جيڪو سڄو شاعري ۾ آهي، ان پنهنجي حياتي ۾ شاعري ذريعي مُلن توڙي خود ملاحن تي به سخت تنقيد ڪئي آهي، ان سنڌ لفظ کي شاعري ۾ تقريبن هر جڳهه تي ذڪر آهي، جڏهن ته لطيف سائين سنڌ لفظ کي پنهنجي رسالي ۾ بيان ڪيل سڄي شاعري ۾ صرف هڪ چڪر ذڪر ڪيو آهي، ضرار رستماڻي جي ليڪچر کي بزم جي سڀني ساٿين تمام ذوق، شوق ۽ ڌيان سان ٻڌو ايتري قدر احمد ملاح جي شاعري کي بيان ڪندي ناچاڪي جي حالت ۾ ٿڪجي پيو پر ٻُڌندڙ ڪو نه ٿڪيا. آخر ۾ بزم روح رهاڻ جي صدر حميد سنڌي پنهنجي صدارتي تقرير ۾ هڪ دفعو ٻيهر سڀني ساٿين جا ٿورا مڃيا ۽ ضرار رستاڻي کي تحفي طور اجرڪ پيش ڪئي ۽ بزم ۾ اچڻ تي سندس ٿورو مڃيو، گڏجاڻي ۾ تازو وڇڙي ويل ڪامريڊ فيض محمد شيدي ۽ ڊاڪٽر پرويز پٺاڻ جي ڪيل جدوجهد کي خراج تحسين پيش ڪيو ويو. ڪامريڊ فيض محمد شيدي بزم ۾ جڏهن به ايندو هو ته مون کي مائٽ سڏيندو هو. مون کي پنهنجو ڪتاب “کٿابي کان پرولتاريا تائين” تحفي طور ڏنائين. آخر ۾ گڏجاڻي ختم ٿيڻ کانپوءِ سڀني دوستن کي ريفشمينٽ ۽ چانهه پياري ويئي، انهي دوران مون ضرار رستماڻي کي چيو ته اوهان لکت ۾ تمام شاندار ڪم ڪيو آهي، ان کان ڪير به انڪار نٿو ڪري سگهي پر اسان وٽ نئين نسل شاعري تمام گهٽ پڙهندي آهي، جي پڙهندي به آهي ته انهن کي احمد ملاح جهڙن شاعرن جي شاعري سمجهه ۾ ناهي ايندي، تنهن ڪري اوهان پاران هاڻي احمد ملاح جي شاعري کي پنهنجي آواز ۾ رڪارڊ ڪري وڊيو جي صورت ۾ عوام آڏو آندي وڃي ته جيئن اسان جي نئين نسل انهي شاعري کي صحيح نموني ٻُڌي ۽ سمجهي سگهي، جنهن تي پروفيسر ضرار رستماڻي مون کي چيو ته چيتن صاحب اوهان ٺيڪ ٿا چئو انهي تي ڪم بلڪل ٿيڻ کپي، اگر مون سان اڳتي هلي ڪنهن انهي ڪم تي سهڪار ڪيو ته آئون ضرور اهو ڪم ڪندس، آخر ۾سڀ دوست پنهنجي پنهنجي گهر ڏانهن روانا ٿيڻ لڳا.