آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

رائي پير رَتُ ڪيا

سنڌ جي ھن سٻاجھڙي ليکڪ امير بخش شر پنھنجي زندگيءَ جي لاھن چاڙھن، ڪاميابين ناڪامين، ڏکن ۽ خوشين کي قلم بند ڪيو آھي، اھو خود ھڪ حوصلي وارو ڪم آھي. ھو لکي ٿو:
”ها اڄ تائين سڀ ڪجھ سچ لکيو اٿم ۽ جيڪي ڪونه لکيو اٿم سو گهڙيءَ کن لاءِ توهان پڙهندڙ سمجهجو ته ڪوڙ آهي، ۽ اهو ڪوڙ آهي منهنجا عشق. هي سٽون لکندي اهي سڀ خوبصورت چهرا اکين آڏو پيا ڦرن. پر مِٺي به ماٺ ته مُٺي به ماٺ. هونئن به ڪير پيو پِيريءَ ۾ زالن جا سُهما سهندو. يا گنجي ٽِڪڻ تي سينڊل سهندو. باقي جي ٿي ملي موڪل ته خوشونت سنگھ جي ڪمپني آف وومين کي ميل نه ماريان ته پنهنجيءَ ڏِس کي گهروڙي ٻنهي هٿن جا ڀونڊا ڏجو.“
Title Cover of book رائي پير رَتُ ڪيا

پنهنجي پاران

آئون بنيادي طور تي نه ئي ڪو ليکڪ آهيان ۽ نه ئي وري ڪو اديبڙو غريبڙو، پرايئن چئجي ته ادب جي الف کان به اڻ واقف ماڻهو آهيان.جيتوڻيڪ لکڻ ۽ پڙهڻ ،گهڻي وقت کان منهنجين عادتن ۾ شامل رهيو آهي.جنهن جو ذڪر هن سموري ڪتاب ۾ به هنڌين ماڳين ڪيو اٿم. مون 1978 ۾ پهريون مضمون روزاني هلال پاڪستان ۾ لکيو هيو، ۽ هي اهي ئي ڏينهن هيا، جو ڪميونسٽ پارٽيءَ جا ڪامريڊ مون کي پنهنجن چنبن ۾ چائي ويا هيا. تن ڏينهين اڃان ڪوئي ويهارو کن ليک منهنجي پنهنجي نالي سان چپيا هيا، بس پوءِ الله الله خير سلا ٿي وئي. ۽ پوءِ مون به ڪامريڊن جي پَرِ پاريندي، لکڻ ۾ هروڀرو جو پاڻ کي انڊر گرائونڊ ڪري ڇڏيو. پوءِ مون جيڪي ڪجھ لکيو هيو، سو ڇپيو به، پر ايرن غيرن نالن سان ڇپيو هيو. يارڙن مٿي ۾ هڪڙي ڌُن ويهاري ڇڏي هئي ته بس پاڻ کي مِڙوئي ماڻهن تائين انقلاب جي ڳالھ پُڄائڻي آهي. تنهن ثواب جي ڪم ۾ پنهنجا نالا نه آيا ته به خير آهي.ايئن اهو مواد به سانڍجي ڪونه سگهيو، يا سنگت پاران سانڍڻ جي منع هئي.نذير عباسيءَ جي شهادت کان پوءِ ڪجھ ورهيه پارٽيءَ کان آڏو پاسيرو رهڻ بعد وري ٻيو دور آيو. سو هيو ڪامورپ جو، سو به اهڙو ڪِنو جو بنهي ٽانءِ ۾ ڀرجي ويس. انهن ڇپيل پنن مان جيڪر ڪو انڌو منڊو ڪاڳرڙو سانڍيل به هيو، سو به مينهوڳيءَ ۾ ماساتِ کي باھ ٻارڻ ۾ مدد ڏيندي ڦلهيار ٿي الائي ڪيڏانهن جو ڪيڏانهن اُڏاڻو هيو. بس پوءِکيل ئي ختم ٿي ويو. مون وٽ رڳو وڏ ماڻهپي ۽ وڏ ماڻهپيءَ وارا پوزٽ رهيا، باقي رهيو نام الله جو.الاهي سارن ورهين بعد وري ڦَرڪو ڦِريو. ۽ هڪڙو دور اهڙو آيو، جو اوچتوئي اوچتو اها ڪامورپ به هلي چُري. ته به اندر مان ٽيڳر ۽ ٽرڙپ ڪانه نڪتي. هرڪنهن کي ٽڻي ٽامڻي سمجهڻ جي عادت به ڪانه نڪتي. ها اهو ضرور هيو ته 1973 کان 2001 تائين جي انهيءَ دور ۾ يا اڄ تائين ڪتابن پڙهڻ جي عادت اهائي اصلوڪي رهي، سا ٺُپ ڪانه نڪتي هئي.
تان جو 2007 ۾ هڪڙو اهڙو جهٽڪو آيم، جنهن صفا جهوري وڌو هيو، جيتوڻيڪ ايستائين دل به ٻه ڀيرا بي ايماني ڪري چڪي هئي، پر انهيءَ کي به ڪونه کنگهيو هيم. پر هن نئين جهٽڪي هڻي صفا پورو ڪري ڇڏيو هيو.اصل مکڻ جون ماڙيون ئي وگهيري ڇڏيون هيائين. سولي سنڌيءَ ۾ چئجي ته جتي پير هيا اتي مٿو اچي کُتو هيو. تڏهن اندر ئي اندر ۾ ڀڄڻ ۽ ڀُرڻ لڳو هيس.لوڪ جي نظرن ۾ پنهنجو پاڻ کي ڪريل ۽ نيچ سمجهڻ لڳو هيس. ۽ دنيا جهان کان ڪاٽا ٿي هڪڙي ڪُنڊڙي وسائي وڃي ويهي رهيو هيس. اهڙو ڪو يار دوست به ڪونه ٿي سُجهيو جنهن سان اندر جو حال اوري هينئين جو بار هلڪو ڪريان ها. نيٺ گهڻن ڏينهن کان پوءِ هڪڙي ڀيري مصطفي اڄڻ سان اندر جو حال اوريم. جنهن ڪافي نيڪ ۽ عالماڻيون صلاحون ڏنيون، پرانهن ڦڪين فرق ئي ڪونه ڪيو. نيٺ پراڻي پڳ مٽ يار لائق ٿيٻي سان صلاح ڪيم ، تنهن صلاح ڏني ته هاڻ تنهنجو علاج مُلپ ۾ آهي، ماٺڙي ڪري وڃي نمازون پڙھ، ڀيڏيءَ تي سٿڻ رک ۽ الله الله ڪر. ايئن ڪري به ڏٺم، پر جهوراڻو پوءِ به ڏينهون ڏينهن جهوريندو ويو.
تان جو وسڪارا آيا ته بدر ابڙو، پنهنجي سموري ڪيڙ سوڌو ٿر مان موٽندي ڳوٺ آيو. ڀنڊار جي ٻن چئونرن واري آفيس ۾ رات جي مانيءَ کان پوءِ جڏهن هئو مئو ٽريو،چوڏهينءَ جو چنڊ پنهنجي پوري جوڀن سان چئونرن جي آڏو اوٽي تي ٻن کٽن تي ويٺل اسان ٻنهي جي مٿان چمڪڻ لڳو هيو، ته بدر منهنجي اکين ۾اکيون وجهي مون کان پڇيو هيو، ادا اڄڪلھ تنهنجي فون تان ايندڙ نياپن مان نااميدي ۽ نراسائيءَ جي بوءِ ٿي اچيم، ٻڌاءِ ڪهڙي ويڌن اٿئي.؟ بس انهيءَ هڪڙي ئي سوال تي ڦِسي پيو هيس، اندر جو سمورو اوٻر ڪڍي سندس آڏو بيان ڪيو هيم. پوءِ انهيءَ ٿڌڙيءَ رات ۾ بدر پنهنجي سموري ڏاهپ سان مون کي جيئڻ ۽ جياپي جو اتساھ ڏيڻ ۾ ڪامياب ويو هيو ۽ انهيءَ جو حل اهو ڏَسيو هيائين، ته مون کي ٻيو ڪجھه نٿو ڏانءُ اچي ته پنهنجي جيون ڪٿا ئي لکڻ گهرجي، سندس بقول ته لکڻ مهل ڪاغذ ۽ قلم ئي انسان جا بهترين دوست هوندا آهن. انهن سان اندر جا احوال ايمانداريءَ سان اوري ماڻهو پنهنجو پاڻ کي هلڪو ڦلڪو ڀائيندو آهي.
۽ پوءِ ايئن ئي ڪيم، ته لکندي لکندي الائي ڪهڙا ڪهڙا سورن جا قصا ياد ايندا ويا، گڏوگڏ پنهنجو ماضي لکندي لکندي اکين مان لڙڪ ايئن هليا جيئن مينهن وسندي گهر جي ڇِتِ جا نيسارا هلن.هڪڙي ڪاپي، ٻي ڪاپي، ٽين ڪاپي ڀرجي وئي پر ڳالهيون کٽڻ جو نالو ئي نه وٺن.لکيو وريو پڙهان ته الائي ڇو اوڇنگارون نڪريو وڃن.ايئن هينئين جو بار هلڪو ٿيندو ويو. هلڪو ٿيندو ويو. تڏهن سنڌيءَ ۾ ڪمپيوٽر تي لکڻ ڏانءُ ڪونه ايندو هيم. سو انڙپور واري زاهد ميسي کي وڏو ڏَٽو ڏنم ته هي ڪمپيوٽر تي سنڌيءَ ۾لکي ڏي، چار پئسا به ڏيندو سانءِ. هن ويچاري سئو کن صفحا لکي موڪليا، سندس سنڌي ڏسي، اڄڪلھ جي ننڍيءَ ٽهيءَ جي ٻوليءَ بابت ڄاڻ تي وري روئڻ اچي ويم. نيٺ انهن سئو کن صفحن کي سڌارڻ لاءِ مون کي پاڻ کي ڪمپيوٽر تي سنڌي لکڻ سکڻي پئي. زاهد جو ته ٿورو ٿيو، جهڙي تهڙي جڏي ڦڏي لکيائين، پر کيس اجوري جو هڪڙو ٽڪو به ڪونه ڏنم ، رهندو ٿُڪ بجو به ڪيو مانس ته تو جهڙي پڙهئي لکئي جي هيءَ سنڌي آهي.
۽ پوءِ زاهد ميسي جي انهيءَ لکيل سنڌيءَ کي ڪمپيوٽر تي سڌاريندي مون جهڙي سيکڙاٽ کي ٻه ٽي مهينا گذري ويا. نيٺ هڻي ماري، مَس جيئن وڃي، اهي اکرڙا سِڌا ڪري، انهن جو ڇاپو ڪڍي، هڪڙي فائيل ۾ رکيم. ڪجھ ڏينهن بعد ڪامريڊ جميل لاشاري ڪنهن دوست سان گڏجي ملڻ آيو هيو، تنهن کي هڪڙو ٻه صفحا پڙهي ٻڌايا هيم. تنهن وٺي ڀنڀور کي باهيون ڏنيون . اوڙي پاڙي ۾ ايندن ويندن کي اصل ڪنهن مڱڻهار جيان دهل ٻڌي، ٻڌائيندو وتيو ته همراھ ڪوئي ڪتاب پيو لِکي. جميل جون دٻون ٻُڌي ، هڪڙي ڏينهن ملو ابراهيم شر لنگهي آيو ته اهو ڪتاب مون کي به ڏيکار. مون کي ڪهڙي خبر ته ابراهيم پڙهيو لکيو هوندي به، مُلو ٿيندي ئي ٿورڙو دقيانوس خيال جو به ٿي ويو آهي. همراه مون وارا پَنڙا پڙهي، وٺي ابتيون سُبتيون ٽوڪون ڪيون. ورندي ته ڪونه ڏني مانس پر اندر ئي سڙي ويو. اڳتي لکڻ کان ارواح ئي کٽو ٿي ويو.انهيءَ قصي کي ڇھ ست مهينا گذري ويا. ڳاراڻو ڳاريندو رهيو، سور ساڙيندا رهيا، پر لکيم هڪڙو پنو به ڪونه. تان جو هڪڙيءَ رات مُلو نيڪو عرف ارباب نيڪ محمد اچي نڪتو، ماني ٽِڪي کائي چنئوري ۾ آرامي ٿيو، ته ننڊ نه آيس، اٿي ٽڙيل پکڙيل پنا ڦلهورڻ لڳو. تان جو اهو فائيل ور چڙهيس.رات ۾ اهي سئو کن پنا پڙهي پورا ڪري پوءِ ڪو سُتو. ورنديءَ صبح جو جيئن ئي ڇاندو پاڻي کڻي آيو سانس ته همراه کڻي هٿن کي چميون ڏنيون هيون.چئي يار تو ته حد ڪري ڇڏي آهي.اڃان به لِک، پر بنهي گهڻو لِک. تنهنجي ٻولي سادي ۽ عام ڳوٺاڻي آهي. پوءِ اچي لکڻ جي روڙ روڙان ٻڌم. ڪمپيوٽر تي ڳچ جيترا ڪاڳر روڙي ويس. هڪڙي ڀيري نور احمد جنجهي ،ڄام ساقيءَ جي ڳوٺ ۾ مليو، چيومانس يار مون ڪجھ لکيو آهي، توڏي اي ميل ڪريان ٿو، انهيءَ کي سڌاري به ڏي، ۽ ڪا صلاح ثواب به ڏي. ڪو خاص سڌارو ته ڪونه ٿيو، پر نوراحمد جي تبصري مان مطلب اهو ڪڍيم ته هيءُ بُنڊ ڳرو آهي، پنهنجي کڻڻ کان ڀانيان ٿو زور آهي.ايئن وري اهو قصو اتي ئي پورو ٿي ويو. تنهن وچ ۾ هن لکت مان هڪڙو ٻه باب، ڪجھ اخبارن ۽ رسالن کي موڪليا به هيم. پر ڪٿان به ڪا هاڪاري موٽ ڪونه ملي هئي. تن ڏينهين ڪاوش ميگزين نڪرندو هيو،سواڃان ڪاوش دنيا ڪونه ٿيو هيو. اوڏانهن به هڪڙو باب موڪليم، ٻه چار مهينا گذري ويا، پر ٿيو ڪجھ به ڪونه. تيسين ڳاراڻي اهو ڪم ڪيو جو رت ۾ مٺاڻ جو درجو وڃي پنجن سوَنِ تي پڳو هيو. تان جو هڪڙي ڏينهن ڪاوش دنيا جو اشتهار ڏٺم ته ٻن ڏينهن کان پوءِ ڪاوش دنيا ۾پڙهندا، ڪامريڊ مان ڪاٽڪو ٿيڻ جي ڪهاڻي. گهڙيءَ کن لاءِ سوچيم ته خدا نٿو ڀُلائي ته متان اهي مون وارا ڪارناما هجن. پر وري سوچيم ته ڪاوش وارن اڳي ڪڏهن مون کي کنگهيو به ڪونهي. سو وري هاڻ به ڪهڙو گاھ وجهندا، اهو ڪو ٻيو هوندو.
سو جنهن ڏينهن منهنجو لکيل اهو سچ ڪاوش دنيا وارن ڇپيو هيو انهيءَ ڏينهن رت جو مٺاڻ پنجن سوَن کان اُڪري وڃي ڇهن سون جي ويجهو پڳو هيو. ۽ آئون جيئن تيئن ڪري پنهنجو پاڻ کڻائي، ميرپورخاص جي وڏي ڊاڪٽر بالچند موتياڻيءَ جي ڪلينڪ تي پڳو هيس. جيڪو ڀوڳن ڀوڳن ۾ مون کي واڻيو ٻروچ چوندو آهي.اسپتال جي اسٽريچر تي ستل هيس جو مون واري هٿ فون تي واقفڪار يارن جي گهنٽين جا ڌوڙيا ٿي ويا. هرڪو پيو ساراهون ڪري، ڪو ڪيئن ته ڪو وري ڪيئن پيو داد ڏئي، ڪيڏانهن ويو رت جو مٺاڻ ته ڪيڏانهن ويو اسٽريچر، ڊاڪٽر به کِلي کڻي چيو ”ڀڄ واڻيا ٻروچ تنهنجو علاج ٿي ويو“. تنهن کان پوءِ ڌڙاڌڙ لکندو ويس ۽ ڪاوش ۾ ڇپبو ويو، راڄ مڙسن ۽ مائين جا فون ڪري مبارڪون ڏيندا رهيا. تنهن وچ ۾ کوڙ سارن وڏن وڏن نالن به هنن لکڻين کي ساراهيندي، فونن تي داد ڏيندي واڄٽ وڄائي ڇڏيا. سوچيندو ضرور هيس ته ٻيلي مون جيڪا ٻولي پڙهي آ سا لکي اٿم، ڪو وڏو ڦاڙهوته ڪونه ماريو اٿم. هروڀرو جو همراهن کڻي پُڇ ٻَڌي مَهرِي ٺاهيو آ، باقي ڳالھ ۾ ڪجھ ڪونهي. ها اڄ تائين سڀ ڪجھ سچ لکيو اٿم ۽ جيڪي ڪونه لکيو اٿم سو گهڙيءَ کن لاءِ توهان پڙهندڙ سمجهجو ته ڪوڙ آهي، ۽ اهو ڪوڙ آهي منهنجا عشق. هي سٽون لکندي اهي سڀ خوبصورت چهرا اکين آڏو پيا ڦرن. پر مِٺي به ماٺ ته مُٺي به ماٺ. هونئن به ڪير پيو پِيريءَ ۾ زالن جا سُهما سهندو. يا گنجي ٽِڪڻ تي سينڊل سهندو.باقي جي ٿي ملي موڪل ته خوشونت سنگھ جي ڪمپني آف وومين کي ميل نه ماريان ته پنهنجيءَ ڏِس کي گهروڙي ٻنهي هٿن جا ڀونڊا ڏجو.
سو ٻيلي جيڪر مونکي ڪير ليکڪ ٿو مڃي ته پوءِ مونکي توڙي انهيءَ کي اهو مڃڻو پوندو ته منهنجو استاد بدر ابڙو آهي، جيڪر انهيءَ سال بدر مون وٽ نه اچي ها ۽ جيئڻ جو اتساھ ڏيڻ ۽ هينئين جو بار هلڪو ڪرڻ لاءِ لکڻ جي صلاح نه ڏئي ها ته نه اوهان منهنجيون لکڻيون پڙهو ها نه لکان ها، پر الائي ڪڏهوڪو قبر ڀيڙو ٿيان ها ۽ هيستائين هڏا به هوند ڳري وڃن ها.

[b]امير بخش شر[/b]