شيخ خضر رحه
هڪ دفعي جي ڳالهه آهي ته ساڻس سيوهڻ جو حاڪم ملڻ آيو، ڏسي ته شيخ سخت ڪاڙهي ۾ گرم پٿر ٿي مراقبو ڪيو ويٺو آهي، بزرگ مٿو کڻي کائنس پڇيو ته ” تون ڪير آهين ۽ هت ڇو آيو آهين.“ حاڪم جواب ڏنو ته ” اوهان جي زيارت لاءِ آيو آهيان، مون تي ڪو ڪم رکو ته اهو پورو ڪري سعادت حاصل ڪريان.“ شيخ جواب ڏنو ته ” مون کي اهڙو ڪوبه ڪم ڪونه سجهي جيڪو اوهان سان واسطو رکندو هجي.“ ڇو ته شيخ دنيا جي ڏچن ۽ اٿڻي ويهڻي کان بنهه پري هو، ان ڪري دنيا جي حاڪم ۾ به، سندس ڪو ڪم نه هو. وري کيس حاڪم عرض ڪيو ته شيخ چسي ته ” چڱو هينئن ڪر پهريون ته پنهنجو پاڇو مون کان پري ڪر، ڇو ته جيڪو ماڻهو الله جي پاڇي هيٺ گذري رهيو آهي، تنهن کي ٻئي ڪنهن به پاڇي جي ضرورت نه آهي. ٻيو ته جتان آيو آهين اوڏانهن هليو وڃ“ حاڪم اتان اٿي ٿي بيٺو ۽ فقير تان سندس پاڇو هٽي ويو. حاڪم پوءِ عرض ڪيس ته اوهان جڏهن الله تعالى جي يادگيري ۾، مشغول هجو، تڏهن منهنجي حق ۾ به دعا گهرندا ڪريو، شيخ چيو ته ” ڌڻي تعالى، شل اها مهل نه آڻي، جو سندس ذڪر وقت ڪو غير يا ٻيو دل ۾ اچي ۽ الله جي بندگي ۾ زخنو پوي.“
هن ڳالهه ٻولهه مان شيخ صاحب جو مطلب هي آهي ته الله تعالى جي ذڪر وقت انسان جو تعلق ظاهري يا باطني صرف خدا سان هجي ۽ غيرالله ڏانهن ڌيان نه ڏجي ڇو ته، اهڙي طرح بندي جو خدا سان تعلق ٽٽي وڃي ٿو. عبادت به اها قبول آهي، جيڪا سچي نيت ۽ دل جي خلوص سان ڪجي من ۾ صرف حقيقي محبوب جو تصور هجي، انهي هڪ ئي معبود جي طلب ۽ تنوار هجي هر وقت الله جي وائي هجي جيتوڻيڪ هٿ ڪم ۾ رڌل هجن پر من ۾ پرين جو واسو هجي. شاهه ڪريم رح چيو آهي ته ” هينئون ڏجي حبيب کي لڱ گڏجن لوڪ“ شيخ رح دل ۽ لڱ، جان ۽ جسم، روح ۽ بدن، حقيقي محبوب جي حوالي ڪري، موت کان اڳ مري چڪو هو، سندن نفسياتي خواهشون ختم ٿي چڪيون هيون، ان ڪري کيس دنيا جي ڪابه ضرورت ڪانه هئي.
شيخ رح جي خليفن مان محمد مير، جنهن کي ميان مير رح سڏين ٿا، مشهور آهي، جنهن جو مقبرو لاهور ۾ آهي.