مريد جت
مرزا عيسى کي چار پٽ هئا، مرزا محمد باقي، مرزا صالح، مرزاغالب ۽ مرزا جان بابا. انهن ۾ مرزا باقي ۽ مرزا صالح ٻيئي ظالم هئا، پر مرزا صالح وڌيڪ ڪٺور ۽ سخت گير هو. هن پوڙهي پيءَ کي گوشه نشيني تي مجبور ڪيو. مرزا باقي کي ڪڇ ڏانهن ڀڄائي ڇڏيو. مرزا جان بابا کي سميجن ڏانهن اماڻي ڇڏيو ۽ مرزا غالب کي پاڻ سان رهائي، ڏنڊو پٽي سنڌ تي حڪومت ڪرڻ لڳو.
هاڻي ته اچي سنڌ واسي ڦاٿا، جنهن پيءَ ۽ ڀائرن سان نه رهائي، سو رعيت کي ڪهڙِ پڳ ٻڌائيندو. ڀٽ ڌڻي رح چيو آهي ته ” ڌاريان ئي ڌاريا، مٽ مئي نه ٿيا“. هو ڪٺور ڪپيتو، ظالم ۽ سڌڙيو ته اصل کان ئي هو. سنڌ جي مٽي مان ته هن جنم ڪونه ورتو هو جو ڪو احساس ٿئيس. هن طرح طرح جا ظلم ڪيا ماڻهن کي بي گناهه قتل ڪرڻ، جيلن ۾ وجهڻ، ڦٽڪا مارڻ ۽ هر سهڻي ڇوڪريءَ کي زوري کڻي وڃڻ سندس روز جا ڪم هئا، پر اڳيان به سنڌي غيور ۽ سورهيه هئا، جيڪي ٻيو سڀ ڪجهه ته برداشت ڪري ٿا سگهن پر ننگ ۽ نياڻين جو جنهن نانءُ ورتو، ان کي ماريندي دير نه ڪن. سو هڪ ڪٽنب جي وڏي مرزا صالح مارائي سندس ٻين ڀاتين کي جيل ۾ وجهي، ڇوڪريءَ کي زوري کڻائي ويو.
اهو جتن جو خاندا هو. لاڙ جي پاسي جا ويٺل هئا، نه ڄاڻ ڇوڪريءَ جو ڀاءُ مريد جت، ڪنهن ڪم سانگي گجرات ويل هو. جڏهن موٽي آيو، تڏهن کيس خبر پئي ته ڪيئن نه هن جي گهر سان قهر ٿيو ۽ ڀنڀور ڀيليو ويو آهي. مڙس غيرت وارو هو. سنڌڙي جو تخم هو. مادر وطن جو سچو سپوت هو. همراهه ڳاڙهو لال ٿي ويو. بس ماني پاڻي ويس وسري. پٽڪو لاهي کڻي پٽ تي اڇلايائين، هڪدم ٺٽي آيو ۽ کلم کلا صالح سان دشمني ۽ وير رکڻ لڳو. هو چوندو هو ته ” جيستائين آءُ مرزا صالح کي ڀريل درٻار ۾ نه ماريندس، تيسين مٿي تي پٽڪو نه ٻڌندس“ هو هر چونڪ ۽ گهڻي ۾، چرين وانگي، ڇري کي تکو ڪندي چوندو هو ته ” اي ڇري، تون ڪم ڪندينءَ يا نه، اي دل تون مضبوط ٿجائين، توکي موقعي تي بي دليءَ جو مظاهرو نه ڪرڻ گهرجي. ڇو ته تنهنجي ئي ڏڍ تي،مون هي ڪم پنهنجي ذمي کنيو آهي.“ ٺٽي شهر جا سڀئي ماڻهو ۽ حڪومت جا سپاهي هن کي چيو سمجهندا هئا ۽ شهر جا ٻار، تماشو ڏسڻ لاءِ، هن جي پٺيان پيا ڊوڙندا هئا. هو جيڪي لفظ چوندو هو، ان کي گهٽيءَ ۽ بازار ۾ بيٺل ننڊا وڏا، پيا دهرائيندا هئا ۽ کيس هرڪو ” مريد مست“ ڪري سڏيندو هو.
هڪ دفعي ڇا ٿيو جو، مرزا صالح شڪار تان موٽيو ۽ پنهنجي محل ڏانهن پئي ويو، ته اوچتو مريد جت به، ڇري کي ڪاغذ ۾ ويڙهي، فرياد ڪندو ڏانهن وڌڻ لڳو. دربانن کائنس درخواست گهري. پر هن چيو ته مون کي بادشاهه کي روبرو ٻيون به ڳالهيون ڪرڻيون آهن.“ مرزا صالح چويدارن کي حڪم ڪيو ته ” فقير کي نه روڪيو، کيس اچڻ ڏيو“ ان بهاني سان جڏهن هو غيرتمند ۽ بهادر سنڌي، بادشاهه جي ويجهو پهتو، تڏهن ڪاغذ ۾ ويڙهيل ڇري ڪڍي ڏند ڪرٽي، پنهنجي سموري سگهه، قوت ۽ غيرت سان بادشاهه جي پيٽ ۾ اهڙي طرح هنئي جو هن جا آنڊا به ٻاهر نڪري آيا. اهو ڏسي بادشاهه جي نوڪرن، کيس ٿڏي تي شهيد ڪري وڌو. هن جي جسم تي بيشمار گهاءُ ڪيا ويا ۽ ان کي ٽڪرا ٽڪرا ڪيو ويو. پر سندس غيرتمند رت، مادر وطن کي رنگين بنائي ڇڏيو ۽ سندس سورهيائي، تاريخ جو سونهري ورق بنجي ويئي.
هي واقعو ڇنڇر جي ڏينهن 23 شعبان 970 هجري جو آهي.