جمشيد نسروانجي
جمشيد نسروانجي ڪراچي جي مشهور پارسي خاندان جي خان بهادر نسروانجي ميهتا جو پٽ هو، جنهن وٽ دولت جا انبار هئا. ڪراچي ۾ سندس ڪاروبار لکن ۾ هوندو هو. جمشيد جيئن ڄائو ته چوڌاري نوڪر چاڪر هٿ ادب جا ٻڌيو بيٺل ڏٺائين. کيس ڪاٺي ڀڃي ٻيڻي نه ڪرڻ پيا ڏينس. ڏاڍي لاڏ ڪوڏ سان پليو. آرام ۽ سڪون سان تعليم حاصل ڪيائين. آخر وڏو ٿيو ته شادي کان جواب ڏنائين. ٺٺ ٺانگر ڇڏي، سادي زندگي گذارڻ شروع ڪيائين. پائڻ سادو، پهرڻ سادو، کائڻ سادو. ڪاٺ جي صندل تي چادر وڇائي سمهڻ لڳو. پنهنجي روزاني زندگيءَ جا اٺ ئي پهر خالق جي مخلوق لاءِ خرچ ڪرڻ لڳو. سج اڀريو همراهه موٽر تي چڙهيو. ميلن جا ميل پري وڃي، بيوهه عورتن، يتيم ٻارن ۽ مسڪين ماڻهن جا ڏک سور ٻڌي انهن کي دور ڪرڻ لڳو. ڪراچي ۾ ڪٿي باهه لڳي، ڪو حادثو ٿيو، ڪو بيمار ٿيو، ڪٿي موت ته هن جو آرام ڦٽو. شادي ۾، غمي ۾، ڏک ۾ سک ۾، مطلب ته هردم هي مهتو متل نظر ايندو. هو خلق جو خاد ۽ خيرخواهي چاهيندڙ اعلى اصولن جو مالڪ هو. سندس زندگي جو مقصد هو خدا جي هر مخلوق جي سواءِ ڪنهن مت ڀيد جي خدمت ڪرڻ. هن حياتي جو هر لمحو سجايو خرچ ڪيو. سواءِ ڪنهن غرض، لالچ ۽ طمع جي انسانن جي خدمت ڪندو رهيو. سندس چوڻ هو ته ” عوام کان خدمتن جو بدلي طلب ڪرڻ جي اميد نه رک. اڪثر ان جو بدلو ناشڪري ملي ٿو. هن غريبن ۽ مسڪينن،
ڏتڙيل ۽ ڏکويلن لاءِ رليف فنڊ قائم ڪيو، جنهن مان سندن مدد ڪندو هو. هن فقيرن جا سوال مڃيا ۽ ڪوڙهين ۽ بيمار جا مرڪز قائم ڪيا. سندس سخاوت جي ڪمن مان هزارين ماڻهن فائدو حاصل ڪيو. هو خيرات اهڙيءَ طرح ڏيندو هو جو ٻئي هٿ کي خبرئي نه پوندي هئي. هن نه ڪنهن جي گلا ڪئي ۽ نه ئي بي عزتي. ڪوئيٽا ۾ جڏهن زلزلو آيو تڏهن سندس ننڊ ڦٽي ويئي، بروقت اتي وڃي پهتو. 1929ع واري برسات ۽ 1942ع واري ٻوڏ ۾، هر وقت مصيبت زدن ۽ ستايلن جي مدد ڪندو رهيو. ان ڪري ئي کيس ” مهر ڀريو مهتو“ ۽ محبت جو اوتار سڏيندا هئا.
جمشيد، انسان ته ڇڏيو پر حيوانن، بي زبان پکين پرندن جي به پيو خدمت ڪندو هو. وڻن ٽڻن ۽ ٻوٽن جي پيو سار لهندو هو. ٻين جي حقن جي احترام ڪرڻ جي اها حد هئي جو تڙ به ماپيل ۽ توريل ٿانءُ سان ڪندو هو ته متان گهڻي پاڻي خرچ ڪرڻ ڪري ڪراچي جو ڪو ماڻهو، جانور يا وڻ ٽڻ ڍڪ پاڻي کان، محروم رهي اڃ جو شڪار نه ٿي وڃي. هو جڏهن ڪراچي جي ميونسپل ڪارپوريشن جو سربراهه ٿيو، تڏهن حڪم ڪيائين ته جانورن جي حقن جو احترام ڪيو وڃي. گگدامن تي ڪهل ڪجي. چٽر گڏهه يا منڊو گهوڙو ڪم نه آڻجي. سواري مقرر انداز ۾ کڻجي. هن زخمي جانورن لاءِ اسپتالون ٺهرايون ۽ انهن لاءِ ٿڌي پاڻي جا حوض ٺهرايا. پاڻ جانورن سان بي رحمي جي ڪيسن پڪڙڻ لاءِ باقائده جج ۽ مئجسٽريٽ مقرر ڪيا، جيڪي شهرن ۾ گشت ڪندا هئا، انهن ڏينهن جي ڳالهه آهي ته جمشيد، پنهنجي موٽر ۾ چڙهي، ميونسپالٽي جي آفيس ڏانهن ويو ته رستي تي هڪ چٽيل ۽ زخمي گڏهه ڏٺائين جنهن جي ڦٽ مان گند ٿي وهيو ۽ مکين پئي ڀون ڀون ڪئي. پاڻ يڪدم موٽر مان لٿو گڏهه کي پيادل ڪاهي اسپتال وٺي آيو. پنهنجي سامهون ان جي ملم پٽي ڪرايائين ۽ ڊاڪٽر کي چوڻ لڳو ته ڦٽ کي هوريان هوريان صفا ڪري ته متان گگدام کي درد به ٿئي. ملم پٽي کان پوءِ ڊاڪٽر کي حڪم ڪيائين ته ”گڏهه کي ايستائين اسپتال ۾ رکيو وڃِي، جيستائين هو چاڪ چڱو ڀلو ٿئي ۽ سندس کاڌ خوراڪ جو به بندوبست ڪيو وڃي“ جنهن جو سارو خرچ هن پنهنجي کيسي مان ڏنو. وڏي ڳالهه ته گڏهه جي مالڪ کي هٿ ٻڌي منت ڪيائين ته في الحال کائنس ڪم نه وٺي، جيستائين هو تندرست نه ٿئي ۽ ان لاءِ هو پنهنجي مزدوري جو حساب کائنس وٺندو رهي. کيس ڪجهه اڳواٽ پئسا به ڏنائين.
ٻارو اهڙا انسان الله وٽ پيارا هوندا آهن، جيڪي سئو ساهوارن جي سک لاءِ خرچ ڪندا آهن.