روپلو ڪولهي
1832ع جي ڳالهه آهي ته، انگريزن جي هڪ وڏي لشڪر اوچتو ڪاهه ڪري، سوڍن کي پارڪر مان هڪالي ڪڍيو ۽ هن ايراضي تي قبضو ڪري، فوجي چوڪيون قائم ڪيون. سوڍن کي ته پنهنجي ديس سان محبت هئي. پيار هو. ” سڄڻ ۽ ساڻيهه ڪنهن اڻاسي وسري“ آخر پنهنجي جنم ڀومي ته هر هڪ کي وڻندي آهي. ڀلا ڪير پنهنجي گهر ۾ ٻاهرئين کي اچڻ ڏيندو. وطن به ته گهر آهي نه ! سو سوڍن کي گهرائي اعلان ڪيو ته ” اهو اسان جو وڙ نه آهي جو وطن ڌارين جي حوالي ڪري پاڻ ويهي سک سان روٽي کائون. هت ياته ڌاريا رهن يا پاڻ رهون. اچو ته گڏجي ساڻن مقابلو ڪيون. جيڪڏهن نه به کٽون، پر بهادرن وانگر ساڻيهه تان سر گهوري ڇڏيون“ آخر هنن سڀني گڏجي، انگريزن جي فوجي چوڪين تي حملا ڪيا. ڪيترن ئي سرڪاري علمدارن کي ماري، خزاني کي لٽي انگريزن کي پريشان ڪيائون. انگريزي لشڪر ڪرنل ايونس جي سرڪردگي هيٺ، مٿن ڪاهه ڪري آيو. سوڍن جي بهادري سان سندن مقابلو ڪيو، پر انگريزي فوجون مٿن غالب پئجي ويون. هن جنگ ۾ راڻي مهاسينگ وڏي بهادري ڏيکاري، پر هو دشمن سان مقابلي ۾ مارجي ويو. ان کان پوءِ اڌ سينگهه ۽ روپلو ڪولهي، ميدان ۾ ڪاهي آيا. هنن جڏهن ڏٺو ته، انگريز بارود ۽ لشڪر ۾ هنن کان وڌيڪ آهن ۽ دوبدو لڙائي ٿيڻ ڪري متان پاڻ ختم ٿي وڃي ۽ پٺيان قوم جي قيادت وارو ڪوبه نه هجي ۽ اهڙي طرح آزادي جي تحريڪ بنهه رڪجي وڃي ان ڪري هو ٻين ڪولهين کي ساڻ ڪري ڪارونجهر جبل تي چڙهي ويو ۽ اتان انگريزن تي گوليون هلائڻ شروع ڪيون. هنن فوجي ڇانوڻين تي حملا ڪيا. راتاها ماريا. سندن رسد جي ٽرڪن کي ڦريو. انگريز اچي ششدر ٿيا ۽ راڻي کي پڪڙڻ جي ڪوشش ڪيائون، پر سندن دال نه ڳري. هنن کي ٻن سوڍن روپلي ۽ راڻي جي ڳولا هئي جيڪي ٻيئي هن تحريڪ جا روح روان هئا. آخر هڪ غدار سوڍي انگريزن کان وڏي رقم وٺي روپلي ڪولهي کي پڪڙايو. جڏهن هو انگريزن وٽ آيو، تڏهن انهن کانئن راڻي لاءِ پڇيو ته ” هو ڪٿي آهي؟“ انگريز حڪومت ان لاءِ کيس نقد انعام، جاگير ۽ عهدن ڏيڻ جو به واعدو ڪيو. پر هن بهادر، غيور ۽ محب وطن سوڍي نه سليو. بس پوءِ ته اچي ڀنڀور کي باهه لڳي. انگريزن ڪاوڙ ۾ اچي روپلي سان ڇا ڇا نه ڪيو! هن جي هٿ جي تري تي تيل رکي آڱرين تي وٽون ٺاهي، تيلي ڏني، پر سنڌڙي جي هن سپوت ايڏو سور سهندي به جواب ڏنو ته ” چاندي جي چند سڪن ۽ دنوي عزت تي موهجي يا هنن سورن کان ڍڄي، پنهنجي ضمير ۽ وفا کي وڪڻي، راڻن، سوڍن ۽ پنهنجن ديس واسين ۽ ساڻيهه سان ڊوهه نه ڪندس ان کان ته مون لاءِ موت هزار بار بهتر آهي. پرواهه ناهي جي پنهنجي جنم ڀومي ۽ راڻي لاءِ قربان ٿي ويس. پر بزدلي ۽ غيرتي واري عزت کان مون کي بهادري جو موت قبول آهي. “ انگريزن سندس اهو جواب نه سٺو. هنن ٻي اٽڪل ڪئي جو سندس زال کي ڏوڪڙ ڏيئي چيائونس ته تون مڙس کي سمجهاءِ ته اسان جي آڻ مڃي“ مائي هائوڪار ڪئي، ان ڪري کيس روپلي وٽ وٺي آيا. زال مڙس کي چيو ته ” روپلا! تنهنجي قوم، تنهنجي مرڻ تي ته ماتم سهي ويندي پر غداري ڪڏهن به برداشت نه ڪندي. ڇو جو مائرون اڃا سنڍ نه ٿيون آهن. جيڪي اڃان ڪيئي روپلا پيدا ڪنديون. وڃ سر ڏيئي سنڌڙي کي سرخرو ڪر“ روپلي اهو ٻڌي خوشي سان ها ڪئي ۽ انگريزن هن محب وطن کي 21 آگسٽ 1859ع تي ٻٻر جي وڻ ۾ ڦاهي ڏيئي شهيد ڪيو.
روپلو ڪولهي وطن جو جان نثار ۽ وفادار پٽ هو. هن مرڻ قبوليو پر بي وفا ۽ بزدل نه ٿيو، ان ڪري سندس نالو تاريخ ۾ زندهه رهندو. روپلي جي مرڻ کان پوءِ ٻيا ڪيترائي سوڍا گرفتار ٿي آيا، جن کي انگريزن جاگيرن جي لالچ ڏيئي پنهنجي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پر هنن غلامي ۽ بي عزتي جي نذرانن ۽ القابن کي ٺڪرائي ڇڏيو ۽ سندن ” جي حضوري“ نه قبولي. ان ڪري ئي دشمنن جي قيد ۾، وطن لاءِ ساهه ڏنائون.
هي ٺڪر سنڌي سوڍا، سنڌ جو سينگار آهن جن پنهنجي وطن جي آزاديءَ لاءِ مرڻ ۽ دشمنن جي جتين چٽڻ کان عزت جي موت کي بهتر سمجهيو ۽ زندگي قربان ڪري، تاريخ ۾ پنهنجو مقام حاصل ڪيو. جيڪو ملڪ ۽ ملت لاءِ لڙندو آهي، اهو امر بنجي ويندو آهي ۽ ان جو نالو سدائين ڳائبو آهي.