پاپ ننگر ۾ صالح هڪ ويڳاڻو ماڻهو
هر منزل کٽڻ جي آهي،
جي همت وڌڻ جي آهي،
هر ڪم سولو آ صفا،
جي قوت ڪرڻ جي آهي.
جيئن سنڌ ۽ سنڌين جا چار عباسي ڊاڪٽر تنوير عباسي، شهيد نذير عباسي، ظهور عباسي ۽ محمد ملوڪ عباسي قرض لاهي ويا آهن، ائين پڪ اٿم ته محمد صالح عباسي پنهنجي ڌرتي ماءُ جو قرض لاهيندو، جنهن جي ترجماني هي شعر ڪري ٿو ته:
ڪير چوي ٿو ته صالح مرندو،
ور ور ڏيئي واپس ورندو،
شعر اسان جا سورهيه ساٿي
جيڪو پڙهندو سنڌ لئه لڙندو.
ڪامريڊ حيدر بخش جتوئي جي نڪش قدم تي هلندي هارين جو هڏڏوکي بڻجي صالح عباسي چئي ٿو ڏئي
ڳالهه انهيءَ جو ٿئي ٿو ڏک،
ڏٺو نه ڪو ئي سانگن سک،
صالح سينگاريا جن ٻنيون ٻارا،
سوئي مري ٿو هاري بک.
صالح عباسي چيلهه تي پوليس جي پٽي ٻڌڻ مهل انهن جي اصولن کان پڙڪنڍندي پنهنجي سانگين سان ڪمينٽمينٽ ٿيندي لکي ٿو
توکي کپي ڪارو ناڻو، منهنجو آهي ديس اباڻو،
مان ڪيئن صالح سانگي ساڙيان، تو ته پنهنجو ايمان وڪاڻو.
صالح عباسي اتي بس نه ٿو ڪري سندس ڌرتيءَ جي نيهن ايترو ته نهوڙي وڌو آهي جو آزاديءَ جو جهنڊو کڻي باڊهه ۽ بگيءَ جي ماڻهن کي صلاح ٿو ڏئي ته
سنڌ سڄيءَ جا سارا ماڻهون،
مون کي آهن پيارا ماڻهون،
پنهنجي حق لئه حڪلان ڏيئي،
نڪري هڻندا نعرا ماڻهو،
جيئي سنڌ جو جهنڊو کڻدا،
جانب جيءَ جيارا ماڻهون،
سنڌ جي خاطر سوليءَ چڙهندا،
باڊهه بگيءَ وارا ماڻهو،
صالح سنڌو ديس ٺاهي شل،
سنڌي ٿين سوڀارا ماڻهو.
جتي صالح عباسي کي ڌرتيءَ سان پيار آهي اتي سرتيءَ ۽ سندس اندر اڌ واڌ ڪري ڇڏيو آهي، محبوب کي مهانتا بخشندي چئي ٿو ڏئي ته
ڀڙڇون تولئه ڀالا سهبا،
نيڻ نه تنهنجا آلا سهبا،
سڄڻ خاطر سوليءَ چڙهبو،
صالح سور سلالا سهبا.
يا
سر تي سور به سهبو سائين،
اُف نه توکي چئبو سائين،
سوليءَ سڏي ڏس صالح کي تون،
پوئتي پير نه هڻبو سائين.
مون هڪ جاءِ تي پڙهيو هو ته: شاعري انسان جي سموري ڄاڻ ۾ سڀ کان پهرين ۽ آخري حيثيت رکي ٿي.
اُها اهڙي امر اهي جهڙي انسان جي دل، سندس هي شعر پنهنجي ئي ويڪائو دلالن جي مُنهن تي اگهاڙي چماٽ ناهي ته ٻيو ڇاهي، ڀنگ لئه نه سانگي کڻو، ها جنگ لئه جهانگي کڻو، صالح استاد جو اعلان آ، غدار لئه بس دانگي کڻو.
صالح عباسي شاعري ۾ ڪٿي ڪٿي وزن بحر جي کوٽ ضرور محسوس ٿئي ٿي پوءِ به صالح عباسي جي خصوصن قومي شاعري سنڌ جي ڌارائن جهڙي آهي، جنهن ۾ جماليات جون جهلڪيون به آهن، مٽيءَ جي خوشبوءَ جي ڪومل جذبن واري سوچ ۽ لوچ به آهي، ته خيالن جي وسعت پڻ اچو ته سندس سندر ڪوتائن مان جدائي جو هڪ روپ وٺون.
رات رنو ڪو نماڻو ماڻهو،
سياڻو سياڻو ويڳاڻو ماڻهو.
سڏڪي سڏڪي لڙڪ لڙي پس،
روئندي روئندي لفظ اڙي پس،
موتين جهڙو داڻو ماڻهو.
ڪنهن جي جدائي جهوريو هوندس،
ماس هڏن تان ڪوريو هوندس،
ڄڻ ته سورن لئه ساماڻو ماڻهو.
صالح دور سهارا ٿي ويا،
ڏور اکين کان پيارا ٿي ويا،
دلبر در نه اگهاڻو ماڻهو.
زخمي چانڊيو
5 اپريل 2000ع/تي رهاڻ جي موقعي تي تقرير
جيڪا وڊيو جي صورت ۾ موجود آهي