آمريڪا جي صدارتي چونڊ ۽ آخري تقريري مقابلو
هينئر اچون پيا ٽئين ۽ آخري صدارتي تقريري مقابلي تي. جيڪو صدارتي اميدوارن هيلري ڪلنٽن ۽ ڊونالڊ ٽرمپ جي وچ ۾ 19 آڪٽوبر 2016ع تي، نواڊا يونيورسٽي، شهر لاس ويگاس، رياست نواڊا ۾ ٿي گذريو. پهرين ٻن تقريري مقابلن جيان هن ڀيري به مقابلي کانپوءِ، ٽرمپ دعويٰ ڪئي ته هُن هيءُ تقريري مقابلو واضح سرسي سان کٽي ورتو آهي. جڏهن ته حقيقت ان جي بلڪل ابتڙ آهي ڇاڪاڻ ته ڇاپي ۽ برقي رابطن جي ادارن پاران ڪرايل راءِ عامه جي اندازن ۽ ماپن موجب هيلري ڪلنٽن هي مقابلو کٽي ورتو آهي.
سي اين اين جي رپورٽ مطابق صدارتي تقريري مقابلو ڏسندڙن مان 52 سيڪڙو ماڻهن هيلريءَ کي پسند ڪيو ۽ 39 سيڪڙو ٽرمپ جي پاسي رهيا. ساڳي رپورٽ ۾ ڄاڻايو ويو آهي ته 61 سيڪڙو ڏسندڙ سمجهن ٿا ته هيلري ڪلنٽن کي ملڪي مسئلن جي بهتر ڄاڻ آهي، جڏهن ته ٽرمپ جي پاسي 31 سيڪڙو رهيا. 59 سيڪڙو ڏسندڙ سمجهن پيا ته هيلري صدارت لاءِ بلڪل تيار آهي، جڏهن ته 35 سيڪڙو ڏسندڙن ٽرمپ جي حق ۾ راءِ ڏني. ساڳي نموني هتان جي مشهور ٽيليويزن ادارن سي بي ايس اين، اي بي سي ۽ اخبارن نيويارڪ ٽائيمس، وال اسٽريٽ جنرل ۽ يو ايس ٽو ڊي جي ڪرايل راءِ عامه جي اندازن موجب هيلري ڪلنٽن ٽيون ۽ آخري صدارتي تقريري مقابلو کٽي ورتو آهي جيڪو يقينن هن لاءِ ايندڙ صدارتي چونڊن ۾ ڪاميابي ماڻڻ ۾ مددگار ثابت ٿيندو. هي صدارتي تقريري مقابلو ڏيڍ ڪلاڪ جاري رهيو ۽ فاڪس ٽيليويزن جي مشهور صحافي ڪرس والس ميزبانيءَ جا فرض نڀائيندي ٻنهي صدارتي اميدوارن کان ڏکيا ۽ چڀندڙ سوال پڇيا.
وسڪانسن رياست جي شهر ڪنوشا ۾ رهندڙ منهنجي دوست منير سومري چواڻي، ”جي اهي مقابلا صرف پندرنهن ويهن منٽن جا هجن ها ته ٽئي مقابلا ٽرمپ کٽي وڃي ها.“ لڳي ٿو اها ڄڻ حقيقت هجي! منهنجي خيال ۾ ”آخري ۽ ٽئين تقريري مقابلي جا پهريان ويهه منٽ ٽرمپ جو پلڙو ڀاري رهيو ۽ آخر ۾ تقريبن مقابلو برابر پئي هليو، جنهن دوران صحافيءَ جي پڇيل هڪ سوال ٽرمپ جي پيرن هيٺان زمين ڪڍي ڇڏي. ڏوهه صحافيءَ جي پڇيل سوال جو نه هو پر ٽرمپ جي ڏنل جواب ريپبلڪ پارٽي وارن جون وايون بتال ڪري ڇڏيون ۽ مخالفن جي محفلن ۾ مزو مچائي ڇڏيو. دراصل صحافي ڪرس والس صدارتي اميدوار ٽرمپ کان سوال پڇيو ته ڇا هو چونڊن جو نتيجو قبول ڪندو؟ ٽرمپ وراڻيو ته، ”مان ان ڳالهه جو جواب چونڊن جي نتيجي اچڻ بعد ڏيندس“ صحافيءَ جي وري وري ورجائڻ باوجود ٽرمپ سڌو جواب نه ڏنو. عام آمريڪي پنهنجي سياسي سماجي قدرن ۽ خاص طور تي جمهوريت تي تمام گهڻو فخر محسوس ڪن ٿا ۽ ان کي عزت ۽ احترام جوڳي ڳالهه سمجهن ٿا. هوڏانهن ڊونالڊ ٽرمپ جا بنياد پرست حامي ڪا ٻي ڳالهه ٻڌڻ لاءِ تيار ڪونهن جو هنن کيِ سڀ روايتون ۽ جمهوري قدر اوباما سرڪار جيان بيڪار نظر اچن ٿا.
هاڻي هلندڙ صدارتي چونڊ مهم دوران صدارتي اميدوار ٽرمپ اها ڳالهه ڪيئي ڀيرا ورجائي چڪو آهي ته جي هن هارايو ته معنيٰ چونڊن ۾ ڌانڌلي ٿي آهي ۽ ٿي سگهي ٿو ته هو نتيجا قبول نه ڪري. اها ڳالهه نه فقط هن جي مخالف ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ جي اڳواڻن پر هن جي پنهنجي ريپبلڪن پارٽيءَ جي ڪيترن ئي اڳواڻن کان هضم ڪونه ٿي ٿئي ۽ کوڙ اڳواڻن بيان ڏئي ان ڳالهه کي ننديو آهي. هتان جا پڙهيل لکيل ماڻهو سياسي ڪارڪن ۽ اڳواڻ، ڇاپي ۽ برقي رابطن جا ادارا سمجهن ٿا ته ايڪويهين صديءَ جي آمريڪا ۾، هڪ صدارتي اميدوار هلندڙ چونڊن ۾ ايندڙ فيصلي تي ڌانڌلي جو الزام هڻي ۽ نتيجا نه قبولڻ جي ڌمڪي ڏئي نه فقط آمريڪا جي سياسي ۽ جمهوري نظام تي سواليا نشان ڇڏيو آهي، پر اهو عمل هن سڄي نظام کي صديون پوئتي ڌڪڻ جي سازش ۽ ڪوشش آهي. صدارتي تقريري مقابلي جي ٻئي ڏهاڙي، ڊونالڊ ٽرمپ رياست اوهايو جي شهر ڊيلروز ۾ هڪ جلسي دوران تقرير ڪندي چيو ته ”مان توهان سڀني سان واعدو ٿو ڪيان ته مان هن تاريخي چونڊن جا نتيجا قبول ڪندس جي مون کٽيو!“ ڏيو منهن ۽ اندازو لڳايو ته ايڪويهين صديءَ ۾ پهرين دنيا جي آمريڪي عوام جو ڪنهن سان واسطو پيو آهي!
هن تقريري مقابلي ۾ مختلف موضوعن تي ٻنهي صدارتي اميدوارن پنهنجن پنهنجن خيالن ۽ منصوبن تي تفصيلي نموني ڳالهايو، جن مان هيٺيان ڪجهه اهم موضوع آهن، جيڪي يقينن ووٽرن جي راءِ جوڙڻ يا ٺاهڻ ۽ بدلائڻ ۾ اهم ثابت ٿيندا:
[b]1. سپريم ڪورٽ:
[/b]آمريڪي صدر کي اهو آئيني اختيار مليل آهي ته هو خالي ٿيل جاءِ تي تجربي، ڏاهپ، اعليٰ تعليم ۽ مثالي ايمانداريءَ جي بنياد ۽ پئمانن تي سپريم ڪورٽ جو جج نامزد ڪري، جنهن کي بعد ۾ ڪانگريس ڪميٽي پڪو ڪري ٿي. صدارتي تقريري مقابلي دوران ٽرمپ، آمريڪي عوام کي اهو ڊپ ڏياريو ته جي عوام هن کي چونڊي نه ٿو ته هيلري ڪلنٽن پنهنجي مرضيءَ سان اهڙا جج ڳولهي آڻيندي، جيڪي روشن خيال (Liberal) هوندا ۽ ريپبلڪن پارٽيءَ جي گهربل معيارن، جن جو بنياد قدامت پسنديءَ تي آهي، تي پورا نه لهندا ۽ پارٽيءَ جي معيارن کي هميشه لاءِ دفن ڪري ڇڏيندا.
[b]2. غيرقانوني هجرت:
[/b]هميشه جيان هن ڀيري به، صدارتي چونڊن جي مهم دوران غير قانوني طور هجرت ڪري آيل، غير قانوني طور ترسيل ٻارنهن ملين ماڻهن جو مسئلو تمام بنيادي اهميت جوڳو رهيو آهي. صدارتي اميدوار هيلري ڪلنٽن بيان ڪيو ته هنن آيل ماڻهن کي ٻيڙن ۽ هوائي جهازن ۾ چاڙهي واپس ڪونه ٿو موڪلي سگهجي ۽ هو هتي ڄاول اولاد کي غير قانوني طور آيل مائٽن کان ڌار ڪرڻ جي حق ۾ ناهي. جڏهن ته ٽرمپ جو زور ان ڳالهه تي هو ته ميڪسيڪو ۽ ڀرپاسي جي ملڪن مان آيل غيرقانوني ماڻهن کي واپس ڪري، ميڪسيڪو ملڪ جي سرحد سان تمام وڏي ۽ ڊگهي ڀت اڏبي جنهن جي اڏاوت جا پئسا به ميڪسيڪو ملڪ ڀريندو. جيڪا ڳالهه اڻ ٿيڻي ٿي لڳي! هي تمام ڏکيو مسئلو آهي ۽ هجرت ڪري آيل اڪثر ماڻهن جو تعلق ميڪسيڪو ملڪ سان آهي. آمريڪا ۾ هسپانوي ڳالهائيندڙن جي اڪثريت (جيڪي قانوني طور هت رهن ٿا) چاهي ٿي ته غير قانوني طور آيل ماڻهن کي قانوني حق ڏنا وڃن. هسپانوي ڳالهائيندڙ آباديءَ جي ووٽ جي تمام گهڻي اهميت آهي ۽ ڪوبه صدارتي اميدوار هنن جي حمايت وڃائڻ جو جوکم نه ٿو کڻي سگهي.
[b]3. روسي صدر پيوٽن ۽ اي ميل واري (Email Scandal):
[/b]وڪي ليڪس ذريعي هيلري ڪلنٽن ۽ سندس چونڊ مهم جي باري ۾ هزارين اي ميل روزانو جي بنياد تي ظاهر ٿين ٿيون، جن جو مقصد آهي ته هيلريءَ جي ڪردار ۽ سندس چونڊ مهم کي نقصان پهچايو وڃي. تقرير دوران هيلريءَ الزام هنيو ته وڪي ليڪس ايميل جي خواريءَ پويان روسي صدر پيوٽن جو هٿ آهي، جنهن جي تصديق آمريڪا جا سترنهن ڳجها ادارا ڪري چڪا آهن. هُن وڌيڪ چيو ته ٽرمپ روسي صدر پيوٽن جو چمچو (Puppet) آهي. ظاهر آهي ته صدارتي اميدوار ٽرمپ کي اها ڳالهه ڏکي لڳي، جوابن هُن هيلريءَ مٿان گهڻي ئي هلان ڪئي پر ڪوبه اطمينان جوڳو جواب نه ڏئي سگهيو، جنهن جو عوام تي ڪو مثبت اثر ٿئي ها ۽ هو هن جي حق ۾ راءِ جوڙين ها.
[b]4. عورت جي عزت:
[/b]صدارتي اميدوار هيلري ڪلنٽن ڪنهن حد تائين آمريڪي عوام ۽ خصوصن پڙهيل لکيل عورتن کي اهو محسوس ڪرائڻ ۾ ڪامياب وئي ته سندس مخالف اميدوار ٽرمپ ڪنهن به عورت جي عزت نه ٿو ڪري ۽ هو عورت کي نيچ ۽ ڪمزور سمجهي ٿو. پنهنجي مرد هئڻ تي فخر ڪري ٿو ۽ هن ٽرمپ طرفان مختلف عورتن سان جنسي ڏاڍايون ڳڻايون، جنهن تي هو ڇتو ٿي پيو ۽ هيلريءَ تي زباني ڪلامي حملو ڪندي چيو ته ”تون بدڪردار ۽ واهيات عورت آهين؟“ اها ڳالهه صدارتي تقرير ڏسندڙن لاءِ حيرت جوڳي ۽ پريشانيءَ جو سبب بڻي جو هڪ صدارتي اميدوار ڪنهن عورت لاءِ اهڙا گٿا لفظ ڪيئن ٿو ڳالهائي سگهي. ڪيڏانهن ويو صدارتي اميدوار جو هڪ مثالي ۽ اعليٰ ڪردار.!؟
ٻنهي صدارتي اميدوارن اوڳاڙين ۽ محصول، اقتصادي ۽ معاشي، تعليم ۽ صحت، ملڪي حفاظت ۽ دهشتگردي روڪڻ کان علاوه ڪيئي ٻين اهم موضوعن تي پنهنجا پنهنجا خيال ۽ تفصيلي منصوبا ٻڌايا. هاڻي ڏسون ته آمريڪي عوام 8 نومبر 2016ع تي ووٽ ڏئي ڪنهن کي ٿو ڪامياب ڪري. جي آمريڪي عوام هيلري ڪلنٽن جي حق ۾ ووٽ ڏيئي کيس صدر بڻائي ٿو ته ڊونالڊ ٽرمپ پنهنجي شڪست سولي ڪونه مڃيندو، جنهن جو مثال ويجهي آمريڪي تاريخ ۾ نه ٿو ملي ۽ وري اهو به مثال نه ٿو ملي ته آمريڪي عوام ڪنهن عورت کي ووٽ ڏيئي صدارت جي اعلى منصب تي ويهاريو هجي...!
(01 نومبر 2016ع)