آمريڪي صدارتي چونڊن ۾ روسي مداخلت بابت جاچ
صدر ڊونالڊ ٽرمپ پاران ايف بي آءِ جي ڊائريڪٽرجيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ کانپوءِ وائيٽ هائوس پنهنجن بيانن ۾ جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ جي ڪا به گهربل يا جائز وضاحت پيش ڪرڻ ۾ ناڪام ويو آهي ۽ تنهن کانپوءِ صدر پاڻ ميدان ۾ لهي هن کي هٽائڻ جا ابتا سبتا دليل ڏناآهن، جيڪي بجاءِ مسئلي کي سلجهائڻ جي، الجهائڻ ۾ وڌيڪ نظر آيا. جمع 19 مئي تي مشهور اخبار ”نيويارڪ ٽائيمس“ هڪ ڌماڪيدار خبر شايع ڪندي لکيو ته صدر ٽرمپ اووَل آفيس ۾ روسي وزيرِخارجا ۽ سندس ساٿين سان گفتگو ڪندي چيو ته، ”ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ ڪري سندس سر تان وڏو بار لٿو آهي. بس مون ايف بي آءِ جي سربراھ کي هٽايو. هو چريو هو، هو سچ پچ چريو هو.“ ۽ ”روس جي ڪري مون تي تمام وڏو دٻاءُ هو، جيڪو هلڪو ٿيو آهي.“ ايڏي وڏي اخبار ۾ هن خبر جي شايع ٿيڻ تي ماڻهن کي ڏندين آڱريون آهن. ظاهر آهي ملڪ جي ايڏي اهم ۽ سگهاري اداري جي سربراهه کي ذاتي سببن ڪري هٽائڻ کانپوءِ اهڙيون ڳالهيون ڪنهن کي ڪونه وڻيون، سواءِ انهن ٿورڙن بنياد پرست اڇن آمريڪين جي، جيڪي اکيون ٻوٽي صدر ٽرمپ جي هر ڳالهه ۾ ها ۾ ها ملائيندا رهن ٿا. صدر جون روسي وفد سان اهڙيون ڳالهيون خود جيمس ڪوميءَ کي به ناگوار گذريون، تڏهن ته هن سينيٽ ڪميٽيءَ آڏو پنهنجي بيان دوران چيو ته،”انهن ڳالهين کانپوءِ مان حيران ۽ ڪجهه منجهيل رهيس!“
ايف بي آءِ جي اڳوڻي سربراھ جيمس ڪوميءَ جي سينيٽ انٽيليجنس ڪميٽيءَ اڳيان ساک تي ڏنل بيان جتي ڪيئي ڳالهيون واضح ڪيون آهن، ته ساڳي وقت ڪيئي نوان سوال به اُڀاريا، جن جو هُن اهو چئي جواب ڏيڻ کان انڪار ڪيو ته اهو انتهائي حساس ۽ ڳجهو معاملو آهي، يا وري اهو جواب ڏنو ته اسپيشل ڪائونسل جي جاچ ڪندڙ رابرٽ مُلر انهيءَ معاملي جي تهه تائين پهچي جواب ڏيندو !
هينئر پاڻ ايف بي آءِ جي اڳوڻي ڊائريڪٽرجيمس ڪوميءَ جي سينيٽ انٽيليجنس ڪميٽيءَ اڳيان ڏنل بيان جو تجزيو ڪندي، خاص خاص ڳالهين جو ذڪر ٿا ڪريون:
[b]صدر ٽرمپ ۽ وائيٽ هائوس جا ڪوڙ
[/b]اڳوڻي ڊائريڪٽرجيمس ڪوميءَ پنهنجي بيان دوران گهٽ ۾ گهٽ پنج ڀيرا اهو چيو ته صدر ڊونالڊ ٽرمپ هن سان ملاقاتن ۽ چونڊن ۾ روسي مداخلت بابت هلندڙ جاچ متعلق ڪوڙَ ڳالهايا. هن وڌيڪ چيو ته وائيٽ هائوس به پنهنجي وضاحتن ۾ ڪوڙَ ڳالهايا. جيئن ته جيمس ڪوميءَ اهو بيان قسم نامي هيٺ ڏنو، تنهن ڪري ان تي يقين ڪري سگهجي ٿو ۽ ياد رهي ته قسم نامي هيٺ ڪوڙ ڳالهائڻ جي سزا جيل آهي. اهو ئي سبب آهي ته ڪن صحافين صدر ٽرمپ کان پڇيو ته جيئن ته جيمس ڪومي قسم نامي هيٺ بيان ڏنو، توهان پنهنجي وضاحت به قسم نامي هيٺ ڪندئو؟ تنهن تي صدر وراڻيو ته مان به قسم نامي هيٺ بيان ڏيڻ لاءِ تيار آهيان.
[b]شل ٽيپ ڀريل هجن!
[/b]جيمس پنهنجي بيان ۾ جڏهن صدر ٽرمپ سان پنهنجي گڏجاڻين بابت ڳالهه شروع ڪئي ته بي اختيار ٿيندي چيائين، ”شل ٽيپ ڀريل هجن!“ ياد رهي ته جڏهن جيمس ڪوميءَ جو يادنامو اخبارن ۾ ڇپيو، جنهن ۾ هن صدر تي الزام هنيون هو ته صدر ٽرمپ هن کي چيو ته هو مائيڪل فلن تي هٿ هلڪو رکي، تڏهن جواب ۾ صدر ٽرمپ ٽوئيٽ ڪندي لکيو ته، ”جيمس ڪومي اها پڪ ڪري ته پنهنجن ڳالهين جون رڪارڊ ٿيل ٽيپس ته موجود ناهن جو ان کان پهريان هو ڇاپي جي ادارن کي ڪجهه ٻڌائي!“ سينيٽ ڪميٽيءَ جي هڪ ميمبر جي مائيڪل فلن بابت صدر جي ڪيل پارت بابت پڇيل هڪ سوال جو تفصيلي جواب ڏيندي جيمس ڪوميءَ چيو ته شل ٽيپ ڀريل (رڪارڊ ٿيل) هجن! جاچ ڪندڙ سينيٽ ڪميٽيءَ وائيٽ هائوس کان گهر ڪئي آهي ته جيڪڏهن اهڙي قسم جون ڪي رڪارڊ ٿيل ٽيپس موجود آهن ته ڪميٽيءَ آڏو 23 جون تائين پيش ڪيون وڃن. جيڪڏهن وائيٽ هائوس ۾ ٽيپس موجود آهن ۽ پيش ڪيون ٿيون وڃن ته سڀئي اڇا ڪارا پڌرا ٿي ويندا!
[b]انصاف جي فراهمي ۾ رڪاوٽ
[/b]هڪ پاسي جيمس ڪوميءَ پنهنجي بيان ۾ چيو ته صدر ٽرمپ ڪيترا ڀيرا ڪوڙ ڳالهايو، ته وري ٻئي پاسي اهو چوڻ کان پاسو ڪيو ته صدر ٽرمپ جي مائيڪل فلن بابت سفارش انصاف جي فراهميءَ ۾ رڪاوٽ آهي. هن پنهنجو موقف هڪ تجربيڪار، هوشيار، ملڪ سان سچي ۽ ايماندار عملدار جيان رکندي چيو ته ان جو فيصلو مان نه ٿو ڪري سگهان ۽ اها ڳالهه مان اوهان تي ٿو ڇڏيان. هتان جا روشن خيال آئين جا ڄاڻو، وڪيل، پروفيسر، ڇاپي ۽ برقي رابطن جا ادارا وڏي واڪي اها ڳالهه ڪن ٿا، ته جيمس ڪوميءَ جي قسم نامي هيٺ ڏنل بيان کان پوء صدر ڊونالڊ تي انصاف جي فراهميءَ ۾ رڪاوٽ وارو ڪيس لازم آهي. هوڏانهن وري بنياد پرست آمريڪي، ڇاپي ۽ برقي رابطن جا ادارا سمجهن ٿا ته جيمس ڪوميءَ جي اها وضاحت ته صدر ٽرمپ تي ڪا به چونڊن ۾ مداخلت بابت جاچ نه پئي هلي، صدر کي هر ڳالهه کان آجو ۽ سچو ثابت ڪري ٿي. جڏهن ته صدر پاڻ اهو ٽوئيٽ ڪيو ته، “جيمس ڪوميءَ جي هيڏن غلط ۽ ڪوڙن بيانن جي باوجود (اسان جي) مڪمل سُرهائي ۽ (اسان) الزمن کان آجا….ڪومي بي اعتبارو آهي.”
[b]اٽارني جنرل جيف سيشن ۽ صدر سان گڏجاڻيءَ بابت
[/b]اڳوڻي ڊائريڪٽرجيمس ڪوميءَ پنهنجي بيان ۾ اٽارني جنرل جيف سيشنس تي به ڇوھ ڇنڊيا. هن ٻڌايو ته کيس ۽ اداري کي پڪ هئي ته جيف سيشنس پاڻ کي روس خلاف هلندڙ جاچ کان الڳ ڪندو، ڇاڪاڻ ته جيف خلاف روسين سان تعلق متعلق ڪافي ثبوت هئا، جيڪي اخبارن ۾ اچي چڪا هئا ۽ ائين ئي ٿيو. صدر ڊونالڊ ٽرمپ 27 جنوريءَ تي رات جي مانيءَ تي جيمس ڪوميءَ کي گهرائي چيو ته مان وفاداريءَ جي گهرج ڪريان ٿو، ۽ مون کي وفاداري گهرجي. جيمس ڪوميءَ موجب ان کانپوءِ گهٽ ۾ گهٽ ٽن ٻين گڏجاڻين ۾ صدر ٽرمپ هن کي مائيڪل فلن ۽ روسي جاچ متعلق پارت ڪئي. جيمس ڪوميءَ، صدر سان انهن گڏجاڻين کي سٺو ڪونه سمجهيو، تنهن ڪري واپس وڃي هن صدر سان پنهنجن گڏجاڻين بابت يادناما لکيا. هُن اهو به ذڪر ڪيو ته اٽارني جنرل کي صدر ۽ منهنجي وچ ۾ اچي، منهنجو ۽ اداري جو بچاءُ ڪرڻ کپي ها، پر هن ائين ڪونه ڪيو. جيمس ڪوميءَ اهو به ڇرڪائيندڙ انڪشاف ڪيو ته صدر ٽرمپ ۽ وائيٽ هائوس جا ڪوڙ ٻڌي هو پريشان ٿيو، ڇاڪاڻ ته هنن ايف بي آءِ جي اداري جي ساک کي نقصان پئي پهچايو، تنهن ڪري هن پنهنجي هڪ پروفيسر دوست جي مدد سان اهي يادناما ڪنهن اخبار لاءِ پڌرا ڪيا، انهيءَ اميد سان ته وڌيڪ جاچ لاءِ ڪا اسپيشل ڪائونسل مقرر ٿيندي، ۽ ائين ئي ٿيو جو 17 مئي تي ڊپٽي اٽارني جنرل راڊ روزينٽائين اڳوڻي ايف بي آءِ جي سربراھ رابرٽ مُلر کي جاچ لاءِ اسپيشل ڪائونسل طور مقرر ڪيو. رابرٽ ملر جي ايف بي آءِ جي سربراھ طور ۽ هڪ با اصول باوقار وڪيل جي حيثيت ۾ تمام سٺي ساک آهي. اهوئي سبب ٿي سگهي ٿو جو ٻنهي پارٽين هن جي مقرريءَ جي آجيان ڪئي آهي. في الحال ته رابرٽ ملر جي مقرريءَ تي صدر ڊونالڊ ٽرمپ خاموش آهي ۽ وائيٽ هائوس به هن جي مقرريءَ جي آجيان ڪئي آهي، پر مون کي پڪ آهي ته جڏهن جاچ اڳتي وڌي ۽ صدر ٽرمپ يا سندس ساٿين تي ڪو زور بار پيو يا ڪنهن نقصان جي بوءِ آئي ته سڀ کان پهرين صدر ٽرمپ ئي رابرٽ ملر خلاف ٽوئيٽ ڪندو. بهرحال لڳي ائين ٿو ڄڻ هٽايل ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ اسپيشل ڪائونسل رابرٽ ملر جي مقرري تي موجودھ انتظاميا کان پنهنجي هٽائڻ جو بدلو وٺي ڇڏيو هجي، ڇاڪاڻ ته کيس پڪ آهي ته رابرٽ ملر پنهنجي ساک مطابق ڪم ڪندي چونڊن ۾ روسي مداخلت بابت جاچ ڪندي حقيقتن جي تهه تائين پهچندو ۽ ذميوارن جي نشاندهي ڪندو. هن جاچ کي مڪمل ٿيڻ ۽ شين جو تعين ڪرڻ ۾ ڪجهه وقت ضرور لڳندو، پر دير آيد درست آيد جي مصداق اهوئي ٿيڻ گهرجي، جيڪو ملڪ ۽ ملڪي ادارن لاءِ بهتر هجي.
ايف بي آءِ جي اڳوڻي سربراھ جيمس ڪوميءَ جي سينيٽ انٽيليجنس ڪميٽيءَ اڳيان ڏنل شاهديءَ تي صدر ڊونالڊ ٽرمپ جي ذاتي وڪيل هڪ پريس ڪانفرنس ڪندي تفصيلي جواب ڏنو. صدر ٽرمپ جي وڪيل دليل ڏيندي ان ڳالهه جي دعويٰ ڪئي ته جيمس ڪوميءَ جي شاهديءَ سبب هو سڀني الزامن کان بري ٿي ويا آهن ۽ ساڳي وقت هن وڪيلن وارا دليل ڏيندي ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ته جيمس ڪومي پنهنجي رويي سبب اعتبار جوڳو ناهي رهيو. صدر ڊونالڊ ٽرمپ جو صبر صرف هڪ ڏينهن جو رهيو، ٻئي ڏهاڙي صبح جو سوير هن جيمس ڪوميءَ جي شاهديءَ خلاف ٽوئيٽ مٿان ٽوئيٽ ڪيا.
[b]جيف سيشنس اٽارني جنرل جي حاضري
[/b]ڇاڪاڻ ته جيف سيشنس اٽارني جنرل جو ذڪر شاهديءَ دوران جيمس ڪوميءَ ٻه ٽي ڀيرا ڪيو، تنهن ڪري هن ڇنڇر 10 جون تي سينيٽ ڪميٽيءَ اڳيان پيش ٿيڻ جي آڇ ڪئي، جيڪا قبول ڪندي هن کي اڱاري ڏينهن پيش ٿيڻ لاءِ چيو ويو. جيف سيشنس اٽارني جنرل جي کليل حاضري ٿي، جنهن کي رابطي جي ادارن سڌو سنئون نشر ڪيو ۽ آمريڪي عوام جي وڏي اڪثريت ڏٺو. جيف سيشنس پنهنجي بيان ۾ ان ڳالهه تي زور ڀريندي چيو ته هن جڏهن کان پاڻ کي روسي جاچ کان الڳ ڪيو، تڏهن کان هن جاچ متعلق ڪا به رپورٽ ناهي ڏٺي، نه ئي هو جاچ جي ڪنهن معاملي ۾ ملوث رهيو آهي. ها هن اها ڳالهه ضرور مڃي ته سندس هڪ هوٽل ۾ روسي سفير سرگي ڪزليڪ سان ملاقات ٿي، جيڪا ڪنهن بند ڪمري ۾ نه پر هوٽل جي آجياڻي ۾ ٿي هئي. هن کان اڳوڻي ايف بي آءِ جي ڊائريڪٽر جيمس ڪوميءَ کي هلندڙ جاچ دوران هٽائڻ بابت ڪيئي سوال پڇيا ويا، خاص طور تي ڪوميءَ کي هٽائڻ لاءِ هن جي ادا ڪيل ڪنهن ڪردار تي، جنهن تي هن وراڻيو ته صدر طرفان گهريل راءِ جي جواب ۾ هن به خط ذريعي جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ جي حمايت ڪئي، جنهن جي هن وضاحت ڪندي هن چيو ته، ”روس خلاف هلندڙ جاچ صرف هڪ معاملو آهي، جڏهن ته ملڪ ۾ ٻيا هزارين مسئلا ايف بي آءِ ڏسي ٿي، جنهن جو مان ذميوار آهيان ۽ جيمس ڪوميءَ کي ان عهدي تان هٽائڻ مناسب ٿو سمجهان.“ هُن ڪنهن به روسي عملدار سان ڳجهين ملاقاتن کان صاف انڪار ڪيو. جيف سيشنس پاڻ تي چونڊ مهم دوران روسي سازباز جي الزام بابت پڇيل هڪ سوال تي صفا باھ ٿي ويو ۽ ان الزام کي نسورو ڪوڙ قرار ڏنائين. بهرحال جيف سيشنس اها ڳالهه مڃي ته صدارتي چونڊن ۾ روسي مداخلت هڪ ڳنڀير ۽ انتهائي سنجيده معاملو آهي. صدر ڊونالڊ ٽرمپ چونڊن ۾ روسي مداخلت کي ڪوڙي خبر ۽ ان بابت جاچ کي ڏائڻ يا ڌوتي پڪڙڻ سان تشبيهه ٿو ڏيئي. ڪيترا ئي معاملا آهن جن تي صدر ڊونالڊ ٽرمپ جو هڪڙو موقف آهي ته سندس وزيرن مشيرن جو وري ڪجهه ٻيو، جيئن ڇهن مسلمان ملڪن جي رهواسين تي آمريڪا اچڻ تي پابندي، چونڊن ۾ روسي مداخلت، جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ ۽ قطر تي پابندي وارا معاملا اچي وڃن ٿا. صدر ٽرمپ جي ابتن سبتن ٽوئيٽ ۽ بيانن سبب روزانو وائيٽ هائوس جي ترجمانن جي حالت ڏسڻ وٽان ۽ رحم جوڳي هجي ٿي جو هو صرف وضاحتن ڪرڻ ۾ پورا آهن.
جيئن ته ٻنهي ايوانن يعني سينيٽ ۽ ڪانگريس ۾ ريپبلڪن پارٽيءَ جي واضح اڪثريت آهي، تنهنڪري ان ڳالهه جو ڪو امڪان نظر ڪونه ٿو اچي ته ڪو صدر ٽرمپ خلاف بدعنوانيءَ جي پڇاڻي تحت ڪو مقدمو ھلندو. ايندڙ سال ڪانگريس ۽ سينيٽ جي چونڊن ۾ جيڪڏهن ڊيموڪريٽڪ پارٽي واضح اڪثريت حاصل ڪري ٿي ته صدر ٽرمپ لاءِ حالتون ڏکيون ٿي وينديون ۽ هن خلاف بدعنوانيءَ جي پڇاڻي تحت ڪو مقدمو (Impeachment) ھلي سگهي ٿو.
[b]ٻي ڳالھه
[/b]هلندي هلندي ٻي ڳالهه به ڪندا هلون ته 5 جون تي ڇهن مٿي ڦريل عرب ملڪن سعودي عريبيا، مصر، لبيا، بحرين، يمن، متحده عرب امارات ۽ هڪ غير عرب ملڪ مالديپ، قطر سان تعلقات ختم ڪرڻ جو اعلان ڪندي، مٿس معاشي پابنديون مڙهيون آهن. سعودي عريبيا قطر تي الزام مڙهيو آهي ته هو دهشتگرد گروهن جي سرپرستي ۽ مالي مدد ڪري رهيو آهي….!! سعوديءَ جي اها ڳالهه سنڌيءَ جي مشهور چوڻي تي بلڪل ٺهڪي ٿي اچي ته،”مينهن پئي ڳئونءَ کي چئي، هل ڙي پڇ ڪاري.“ عجب ڳالهه وري اها آهي ته ٻئي ڏهاڙي صدر ٽرمپ ٽوئيٽ ڪندي، قطر تي پابندين جو سَهرو پنهنجي تازي ڪيل عرب ملڪن جي دوري کي ڄاڻايو ۽ لکيو ته جڏهن مون دهشتگردن کي مالي تعاون ختم ڪرڻ جو چيو ته سڀن قطر ڏانهن اشارو ڪيو. صدر ٽرمپ جي موقف جي برعڪس ريڪس ٽلرسن اسٽيٽ سيڪريٽري متوازن بيان ڏيندي ڌرين کي ڳالهين لاءِ زور ڀريو ۽ ٽياڪڙيءَ جي آڇ ڪئي. ياد رهي ته قطر ۾ آمريڪا جو عرب رياستن ۾ سڀ کان وڏو فوجي اڏو آهي، شايد اها ڳالهه صدر ڊونالڊ ٽرمپ جي علم ۾ ناهي يا کائنس ٽوئيٽ ڪندي وسري ويئي.عجيب صورتحال آهي جو ڪنهن ملڪ ۾ آمريڪا جا فوجي اڏا هجن ۽ آمريڪا اُن ملڪ خلاف ٻين اتحادن / ملڪن جي کلم کلا حمايت ڪندو هجي، هئڻ ته ائين کپندو هو ته صدر ٽرمپ قطر سان ٻانهن ٻيلي ٿي سعودي عريبيا ۽ سندس اتحادين کي اک ڏيکاري ها!
(18 جون 2017ع)