آمريڪا ۾ نسلي تعصب جو تاريخي پس منظر
اُن بي بنياد مفروضي تي اعتبار ڪندي ته رنگ، نسل ۽ عقيدي جي ڪارڻ ٻيا انسان نيچ ۽ گهٽ آهن يا اسين هنن کان اُتم ۽ اعلى آهيون، کي پاڻ نسلي تعصب چئون ٿا. تاريخي طور تي جديد آمريڪا ۾ نسلي تعصب هتان جي اصلوڪن رهاڪن ”ريڊ انڊين“ جي خلاف شروع ٿيو، جن کي گهڻو تڻو ماري مٽائي تقريبن ختم ڪيو ويو ۽ اڳتي هلي اهو تعصب ڪارن غلامن، يهودين، مسلمانن ۽ ڪجهه ٻين آبادڪارن خلاف شروع ٿيو، جيڪو اڃان تائين ڪڏهن گهٽ ته ڪڏهن وڌ هلندو اچي. آمريڪا ۾ خاص طور تي ڪاري نسل جي انسانن سان اڇن آمريڪين طرفان ته ظلم جي انتها رهي آهي. ويهين صديءَ ۾ ڪاري نسل جا باشندا وقت به وقت پاڻ تي ٿيندڙ ظلم خلاف ڇِڙ وِڇڙ آوازُ اُٿاريندا رهيا، هوڏانهن اڇا آمريڪي اُن ڇڙ وڇڙ آواز کي دٻائڻ لاءِ منظم ٿيا ۽ مختلف تنظيمون جوڙيائون.
[b]KKK ڪو ڪلڪس ڪلين
[/b]اڇن آمريڪين جي نسلي برتري ۽ تعصب واري هيءَ تنظيم 1866ع ۾ وجود ۾ آئي، جڏهن ريپبلڪن جي ڪجهه چڱن رهنمائن ڪارن غلام آمريڪين لاءِ سياسي ۽ معاشي برابريءَ جي ڳالهه ڪئي. پُلاسڪي شهر، رياست ٽينيسي ۾ 1866ع ۾ ڪوڪلڪس ڪلين جو پهريون اجلاس هڪ سماجي تنظيم طور ٿيو ۽ پوءِ هن تنظيم ۾ هزارين اهي رٽايرڊ فوجي به شامل ٿيا جيڪي آمريڪا جي اندروني ”سول وار“ ۾ صدر ابراهيم لنڪن جي وفاقي فوجن خلاف وڙهيا هئا. آمريڪا جي ڏاکڻي رياستن ۾ هن تحريڪ زور ورتو ۽ 1870ع ۾ تقريبن سمورين ڏاکڻين رياستن ۾ ريپبلڪن پارٽيءَ خلاف اڇن آمريڪين جي وڏي مزاحمتي قوت ٿي اُڀري. هڪ انتهائي دلچسپ تاريخي حقيقت ٻڌائيندو هلان ته ان مزاحمتي تحريڪ جي اڇن آمريڪين ڊيموڪرٽڪ پارٽيءَ جي حمايت ڪري کين کٽرايو ۽ تڏهن ڊيموڪرٽڪ پارٽي اڇن بنياد پرست ۽ تعصبي آمريڪين جي پارٽي هئي ۽ اڄ جي دور ۾ ڊيموڪرٽڪ پارٽي هڪ روشن ۽ آزاد خيال پارٽي ڄاتي ۽ سڃاتي وڃي ٿي. انهن جي اقتدار ۾ اچڻ بعد KKK تحريڪ جهڙوڪر ختم ٿي ويئي. ويهين صديءَ جي شروعات ۾ پروٽيسٽنٽ عيسائين KKK کي ٻيهر جيئاريندي، ڪيٿولڪ عيسائين، يهودين، ڌارين آبادڪارن ۽ ڪارن خلاف منظم ٿي، تمام وڏيون ريليون ڪڍيون ۽ انهن خلاف نفرت آميز تحريڪ هلائي. 1920ع واري ڏهاڪي ۾ هن تنظيم جي عروج دوارن سندس ميمبرن جو تعداد وڃي چاليهن لکن تي پهتو هو. 1960ع ڌاري وري KKK تنظيم ۾ اُڀار آيو، جڏهن آدرشي انسان ڊاڪٽر مارٽن لوٿر ڪنگ ڪارن جي شهري ۽ انساني حقن لاءِ ڀرپور تحريڪ هلائي. ان دوارن KKK جي ميمبرن ڪارن جي چرچن، اسڪولن ۽ جلسن جلوسن تي ڪيئي ڀيرا بمن سان حملا ڪيا ۽ باهيون ڏنيون. هن تنظيم جي انتها پسند ميمبرن نه فقط ڪارن باشندن کي پنهنجي غضب جو نشانو بڻايو، پر انهن اڇن آمريڪين کي به موت جي ننڊ سمهاريو جن انساني حقن ۽ برابريءَ جي ڳالهه پئي ڪئي. صدر لِنڊن جانسن 1965ع ۾ هن تنظيم جي کليل لفظن ۾ مذمت ڪئي ۽ تنظيم جي ڪيترن ئي ڏوهارين کي گرفتار ڪيو ويو.
[b]نيو نازي ٽولا
[/b]يهودين سان ظلم ۽ بربريت وارو ورتاءُ رڳو جرمنيءَ جي فسطائي حڪمران اڊولف هٽلر ڪونه ڪيو، هنن ويچارن سان مذهبي عقيدي جي بنياد تي اڃان تائين تقريبن سموري دنيا ۾ تعصبي رويو روا رکيو ٿو وڃي. ڀلا اهو به ڪو انسان جي هٿ وس آهي ته ڪڏهن، ڪٿي ۽ ڪنهن جي گهر ۾ پيدا ٿجي!؟ يهودي آمريڪا ۾ هجي يا يورپ جي ڪنهن ملڪ ۾، هنن سان مذهب جي بنياد تي تعصب ٿيندو پيو اچي، ۽ مان مسلمان ملڪن جي ته ڳالهه ئي ڪونه ٿو ڪريان جو هتي يهودي ته ڇڏيو، مسلمانن جو هڪ فرقو ٻئي فرقي کي برداشت ڪرڻ لاءِ تيار ناهي ته يهودي يا غير مسلم سان ڇا حالت هوندي!
سو آمريڪا ۾ به يهودين خلاف تعصبي گروهه موجود آهن ۽ چيو ٿو وڃي ته هتي اهڙا 99 گروهه متحرڪ آهن جيڪي يهودين خلاف مذهب ۽ عقيدي جي بنياد تي نفرت ۽ نسلي تعصب پکيڙين ٿا، ۽ اهڙن گروهن جي اڪثريت صدر ڊونالڊ ٽرمپ جي حمايت ڪري ٿي ۽ کيس پنهنجو رهنما سمجهي ٿي. مجموعي طور تي آمريڪي سماج ۾ ڪنهن انسان کان نفرت کي سٺو نه ٿو سمجهيو وڃي، تنهنڪري اهي ”نيو نازي ٽولا“ کلي عام ڪم ڪونه ٿا ڪن ۽ هنن کي وڏي پئماني تي پٺڀرائي ۽ حمايت حاصل ناهي ٿي سگهي.
[b]سفيد فام برتري (white supremacy)
[/b]هيءَ ڪا منظم پارٽي يا گروهه ناهي، بلڪِ هي اصطلاح گڏيل طور تي انهن سڀني (KKK، انتها پسند ساڄي ڌر ۽ نيو نازي ٽولا) لاءِ آهي، جيڪي آمريڪا جي سفيد فام آباديءَ کي ٻين هجرت ڪري آيل باشندن کان برتر سمجهن ٿا ۽ آمريڪا تي سفيد فام آباديءَ جي حڪمراني چاهين ٿا ۽ تنهن لاءِ ڪڏهن وڌ ڪڏهن گهٽ جدوجهد ڪن ٿا. اڄڪلهه، آمريڪا ۾ اهڙن ٽولن جو آواز، جلسا ۽ جلوس وڌنڌي نظر اچن ٿا، جو هنن کي صدر ٽرمپ جهڙو غير سياسي ۽ چالاڪ واپاري پنهنجي رهنما طور ملي ويو آهي.
[b]سفيد فام بنياد پرست
[/b]ريپبلڪن پارٽي جو ابراهيم لنڪن 1860ع ۾ آمريڪا جو صدر چونڊيو ويو. صدر لنڪن جيئن ته غلام رکڻ جي خلاف هو، تنهنڪري ستن ڏاکڻين رياستن آمريڪا (Union) کان عليحدگي اختيار ڪري پنهنجو نئون اتحاد “Confederate States of America” جي نالي سان جوڙيو. هن اتحاد ۾ هيٺيون ست رياستون شامل ٿيون:
1. الاباما
2. فلوريڊا
3. مسيسپي
4. جارجيا
5. لُئيزيانا
6. ٽيڪساس
7. ڏکڻ ڪيرولائينا
هنن رياستن جي علحده ٿيڻ جا ٽي سبب هئا:
• غلامن کي جائز طور رکڻ
• رياستن جا حق
• سفيد فام باشندن لاءِ سياسي آزادي
غلامن رکڻ جي مسئلي تي سالن جي رساڪشي ۽ ڪجهه ڳرن محصولن جي اطلاق کانپوءِ آخر يونين ۽ ڪنفيڊريٽ وچ ۾ جنگ لڳي. جيئن ئي 12 اپريل 1861ع تي جنگ ڇڙي ته چار هيٺيون رياستون به عليحدگي اختيار ڪري ڪنفيڊريٽ رياستن سان وڃي شامل ٿيون.
1. آرڪنساس
2. ورجينيا
3. اتر ڪيرولائينا
4. ٽينيسي
آمريڪا جي ان شهري يا مقامي جنگ ۾ اٽڪل ڇهه کان ست لک ماڻهو مئا ۽ ان کان علاوه لکين زخمي ٿيا، هيءَ جنگ چار سال هلي ۽ نيٺ 9 اپريل 1865ع تي ڪنفيڊريٽ فوج جي جنرل رابرٽ لي آڻ مڃي پيش پيو ۽ صدر ابراهيم لنڪن جي فوجن هيءَ جنگ کٽي ورتي.
اُهي سڀ ڏاکڻيون رياستون، 1870ع تائين واپس آمريڪا ۾ شامل ٿينديون ويون. هاڻي عجيب ۽ دلچسپ صورتحال اها آهي ته انهن ڏاکڻين رياستن جي ڪيترن ئي شهرن ۾ انهن ڪنفيڊريٽ جنرلن جا مجسما ٺهيل آهن، جن آمريڪا سان جنگ جوٽي ۽ لکين ماڻهن کي موت جي منهن ۾ ڏنو. نه فقط ايترو پر ڪيترن ئي ٻهراڙين جي سفيد فام ماڻهن جي گهرن اڳيان ڪنفيڊريٽ جهنڊا لڳل آهن. دراصل اهي نسل پرست سفيد فام ماڻهو انهن مجسمن ۽ جهنڊن کي پنهنجي برتريءَ جي نشاني سمجهن ٿا ۽ ان جي تشهير ڪن ٿا. اهڙي طرح انهن ڄڻ ”نيو ڪنفيڊريٽ گروهه“ جوڙي ورتو هجي.
هينئر ذڪر ٿا ڪريون تازي صورتحال جو، جنهن صدر ٽرمپ کي سندس صدارتي عرصي دوران پهريون ڀيرو تمام وڏو جهٽڪو رسايو آهي، شايد هُن ۽ سندس ٽيم خلاف صدارتي چونڊن ۾ روسي مداخلت واري هلندڙ جاچ به کين ايترو پريشان نه ڪيو هوندو ۽ هن جي حمايت ۾ ايتري ڪمي نه آئي، جيتري هن ڀيري هڪ واقعي بعد سندس ڏنل بي تُڪي بيان سبب ٿي آهي. چوندا هن، رب رُسي مت کسي، خير هي همراه ته هو ئي اهڙو…!!
رياست ورجينيا جي شهر شارلاٽسوِل جي انتظاميا شهر ۾ لڳل ڪنفيڊريٽ فوج جي جنرل رابرٽ لي جو مجسمو هٽائڻ جو فيصلو ڪيو هو. ڇنڇر 12 آگسٽ تي ان فيصلي خلاف سفيد فام بنياد پرست ۽ نسلي تعصب رکندڙن هڪ ريليءَ جو سڏ ڏنو ۽ پنهنجا ماڻهو گڏ ڪيا. ياد رهي ته هي ساڳيو رابرٽ لي آهي، جيڪو صدر ابراهيم لنڪن جي فوج خلاف ڪنفيڊريٽ فوج جو جنرل هو. هوڏانهن روشن خيال آمريڪين به هڪ پر امن ريلي جو اهتمام ڪيو. سفيد فام بنياد پرستن ۽ نسلي تعصب رکندڙن هن پر امن ريلي جي ويجهو ايندي ئي هنن خلاف نعرا هنيا ۽ هنن کي روڪڻ جي ڪوشش پڻ ڪئي، جنهن بعد ٻنهي ٽولن ۾ ڇتي ويڙهه شروع ٿي ويئي. امن پسند ريليءَ تي هڪ تيز رفتار ڪار ذريعي حملو ڪيو ويو، جنهن ۾ 32 سالن جي حيدر هاير فوت ٿي ويئي. ڪار ذريعي حملو ڪندڙ 20 سالن جو جيمس فيلڊس سفيد فام بنياد پرست ۽ نسلي تعصب رکندڙ هو، جنهن کي موقعي تي گرفتار ڪيو ويو. هن واقعي پوري آمريڪي قوم کي ڌوڏي ڇڏيو، سوني تي سهاڳو تڏهن ٿيو جڏهن صدر ڊونالڊ ٽرمپ ٻرنديءَ کي تيلي ڏيندي، پنهنجي بيان ۾ هن واقعي جي سخت لفظن ۾ مذمت ڪندي چيو ته ٻنهي ٽولن ۾ نفرت ۽ تعصب رڪندڙ ماڻهن سبب هي واقعو پيش آيو ۽ صدر ٽرمپ ڪنهن هڪ ٽولي کي ذميوار قرار نه ڏيندي، ڪنهن هڪ ٽولي کي نندڻ کان انڪار ڪيو. آمريڪا جي ويجهي تاريخ ۾ ڪنهن صدر طرفان اهڙو رويو نظر ناهي آيو، جنهن سبب ٻنهي پارٽين، ريپبلڪن توڙي ڊيموڪريٽڪ جي صفن ۾ بيچيني وڌي ويئي. قومي ٻڌي، امن، ڀائيچاري ۽ اخلاقي قدرن کي وساري، صدر ٽرمپ غير سنجيده بيان ڏيندي، پنهنجي بنياد پرست ووٽرن کي راضي رکڻ جي ڪوشش ڪئي، جنهن جي هر طرف کان مذمت ڪئي ويئي. عوام، ڇاپي ۽ برقي رابطن جي ادارن طرفان صدر ۽ وائيٽ هائوس تي ايڏو ته زور بار وڌي ويو، جو ٻن ڏهاڙن بعد سومر تي صدر ڊونالڊ ٽرمپ کي ٻيهر بيان ڏيڻو پيو، جنهن ۾ هن سفيد فام نسل پرستن ۽ تعصبين، KKK ۽ نيو نازين جي کليل لفظن ۾ مذمت ڪئي. اڱاري ڏينهن ٽيهر بيان ڏيندي صدر ڊونالڊ ٽرمپ پنهنجي پهرين موقف تي موٽي آيو ۽ ٻنهي گروهن کي فساد جو ذميوار قرار ڏيندي چيو، ته ٻنهي گروهن ۾ تمام سٺا ماڻهو موجود آهن. نيو نازي ٽولي ۾، سفيد فامن ۾ به ڪجهه سٺا ماڻهو موجود آهن ته هوڏانهن کاٻي ڌر وارن ۾ به ڪجهه سٺا ماڻهو موجود آهن. مختصرن اهو ته صدر ڊونالڊ ٽرمپ ۾ اها همت ئي ڪونهي تو غلط کي غلط چئي، بري کي برو چئي. ڇاڪاڻ ته اهي بنياد پرست، نسل پرست ۽ سفيد فام تعصبي هن جا کليل حمايتي ۽ ووٽر آهن، تنهنڪري هو اها همت ئي نٿو ساري ته ڪنهن به سبب ڪري ڪٿي به هنن جي ڪا مخالفت ڪري، پنهنجو رهنما وارو ڪردار ادا ڪندي آمريڪي قوم جي اعلى قدرن کي اڳتي وڌائي؛ نتيجي ۾ آمريڪا وڃي پيو ساڄي ۽ کاٻي ڌر؛ انتها پسند ۽ اعتدال پسندن جي ٽولن ۾ ورهائبو.
آمريڪا جي وڏن شهرن ۾ جتي روزگار جا موقعا وڌيڪ ميسر آهن ۽ ٻهراري جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ خوشحالي آهي، تنهڪري انهن وڏن شهرن ۾ تنگ نظري، بنياد پرستي سفيد فام انتها پسندي گهٽ آهي. اميد ڪري سگهجي ٿي ته جڏهن انهن ٻهراڙيءَ جي علائقن مان بيروزگاري ۽ غربت گهٽبي ته اهڙي قسم جا نفي نظريا ۽ منفي رويا به پنهنجي موت پاڻ مري ويندا؛ پر تاريخي طور تي ڳالهه اها ڳڻبي ۽ ڳائبي ته ان ڏکي دور ۾ عوام طرفان چونڊيل رهنما صدر ڊونالڊ ٽرمپ ڪهڙا ڪارائتا فيصلا ڪيا، جن سبب انساني، سماجي ۽ تهذيبي ترقيءَ، امن امان، قومي ٻڌي، ڀائيچاري ۽ برابريءَ ۾ اظافو آيو ۽ هُن هڪ ذميوار رهنما ۽ اعلى قدرن وارو ڪردار ادا ڪيو؛ جيڪو اڃان تائين ته نظر ڪونه ٿو اچي.
(27 آگسٽ 2017ع)