آمريڪا جون سڀاڻي ٿيندڙ صدارتي چونڊون
راءِ عامه جي اندازن موجب صدارتي اميدوار هيلري ڪلنٽن 46 سيڪڙو ته وري ڊونالڊ ٽرمپ 39 سيڪڙو تي هو. دلچسپ ڳالهه هيءَ آهي ته هيلري ڪلنٽن گذريل ٻن سالن کان هلندڙ صدارتي مهم ۾ ڪڏهن به ٽرمپ کان پوئتي ناهي رهي، سواءِ هلندڙ هفتي ۾، سو به ڪجهه ادارن جي ڪرايل اندازن ۽ ماپن موجب. جنهن ۾ هنن ڏيکاريو آهي ته ٽرمپ معمولي فرق سان هيلري کان اڳتي آهي! باقي عام طور تي ڪرايل اندازن ۽ ماپن موجب هيلري ۽ ٽرمپ جي وچ ۾ فرق وڃي 2 سيڪڙو جو رهيو آهي، اڄ جي ڪالم ۾ ان ڳالهه جو تجزيو ڪريون پيا ته آخر ٽرمپ ڪهڙين ڳالهين ڪري اڳتي پيو اچي ۽ ان جو نتيجو ڇا نڪرندو....!؟
مون پنهنجي گذريل هفتي واري ڪالم ۾ تفصيل سان ذڪر ڪيو هو ته ڪهڙن سببن ۽ حالتن ڪري ڊونالڊ ٽرمپ اڳتي اچي سگهي ٿو، جن مان ٻين کان علاوه هڪ اهم سبب اهو به هو ته خاص اهميت واري رياستن ۾ گهٽ پڙهيل لکيل مرد توڙي عورتون (جي عمومن 40 سيڪڙو کان گهٽ ووٽ ڪندا آهن) هن ڀيري صدارتي اميدوار ڊونالڊ ٽرمپ جي بنياد پرستيءَ واري پيغام ۽ نعرن کان متاثر ٿي، هيلري ڪلنٽن خلاف (جنهن کي هو موجوده صدر اباما جي حڪومت جو تسلسل سمجهن ٿا) نڪري پون ۽ 90 سيڪڙو کان مٿي ڊونالڊ ٽرمپ جي حق ۾ ووٽ ڪن ته يقينن ڊونالڊ ٽرمپ کي صدارت لاءِ گهربل 270 چونڊ ووٽ حاصل ڪرڻ ۾ تمام گهڻو فائدو ٿيندو. وري ورجائيندو هلان ته انهن خاص رياستن ۾ فلوريڊا، اوهائيو، اتر ڪيرولينا، پينسلوانيا، وسڪانس، جارجيا ۽ مشينگ وغيره اچي وڃن ٿيون. 23 ملين ووٽرن، انهن مان ڪجهه رياستن ۾ آڳاٽا ووٽ ڪري ڇڏيا آهن ۽ راءِ عامه جي اندازن موجب انهن آڳاٽن ووٽن جو فائدو يقينن هيلريءَ کي ٿيندو، جو هڪ ته هوءَ انهن ڏينهن ۾ ٽرمپ کان گهڻو اڳتي هئي ۽ ٻيو ته هيلريءَ جي چونڊ مهم وٽ سٺا تنظيمي بندوبست آهن.
[b]برقي ٽپال واري خواري (Email Scandal)
[/b]جيمس ڪومي ڊائريڪٽر فيڊرل بيورو آف انويسٽيگيشن (FBI) 28 آڪٽوبر تي ڪانگريس ڪميٽيءَ کي خط لکي آگاهه ڪيو ته هن جو ادارو هيلري ڪلنٽن خلاف ٻيهر برقي ٽپال واري معاملي جي جاچ شروع ڪرڻ چاهي ٿو، جو هو اهو ڄاڻڻ چاهين ٿا ته هُما عابدين جي اڳوڻي مڙس انٿوني وائنر جي ڪمپيوٽر ۾ سرڪار جي معاملن جون ڳجهيون ٽپالون ته ناهن! ٻڌائيندو هلان ته ڀارتي نزاد هُما عابدين گذريل ڪيترن سالن کان هيلري جي نهايت بااعتماد سيڪريٽري آهي.
جيمس ڪومي ڊائريڪٽر ايف بي آءِ جو خط روشن خيال حلقن، برقي ۽ ڇاپي جي رابطي وارن ادارن تي ڄڻ بم گولو ٿي ڪريو، جو ان هڪڙي خط هيلري ڪلنٽن جي چونڊ مهم کي ايترو ته ڪاپاري ڌڪ هنيو آهي جيترو ڊونالڊ ٽرمپ پنهنجن ٻن سالن جي چونڊ مهم دوران نه هڻي سگهيو. هوڏانهن وري ڊونالڊ ٽرمپ ۽ سندس بنياد پرست ساٿين جي ٻڏندڙ ٻيڙيءَ کي ڄڻ نئون سهارو ملي ويو آهي. انهيءَ خط کان پوءِ ٽرمپ گهڻن ماڻهن کي اهو احساس ڏيارڻ ۾ ڪنهن حد تائين ڪامياب ويو آهي ته هيلري اعتبار جوڳي ناهي، هوءَ جيل ويندي ۽ هوءَ ساڳي اوباما حڪومت جو تسلسل آهي؛ جڏهن ته هو ”آمريڪا کي وري ٻيهر عظيم بڻائيندو.“
دراصل هيلري ڪلنٽن جي خلاف برقي ٽپال واري خواري (email scandal) گهڻي وقت کان هلندڙ آهي. هيلري کان اڻ ڄاڻائيءَ ۾ اها غلطي ٿي جو هن پنهنجي پرڏيهي سيڪريٽري واري دور ۾ (صدر باراڪ اوباما جي پهرئين حڪومتي دور ۾) هڪ ذاتي ڪمپيوٽر(Server) گهر تي رکي ان هٿان سرڪاري برقي ٽپالون (Emails) وٺندي ۽ موڪليندي رهي. هيلري ڪلنٽن جي مخالفن ان عمل کي ڏوهه قرار ڏيندي چيو ته هوءَ سرڪاري ڪاروهنوار لاءِ ذاتي ڪمپيوٽر ڪيئن ٿي استعمال ڪري سگهي، ۽ هن پنهنجي وزارت کان اڳواٽ جنهن جي اجازت نه ورتي هئي. هيلري ڪلنٽن خلاف برقي ٽپال بابت اوقات نامي (Email Scandal Timeline) جون ڪجهه اهم ڳالهيون هيٺ بيان ڪجن ٿيون:
[b]2 مارچ 2015ع
[/b]مشهور آمريڪي اخبار نيويارڪ ٽائميس خبر شايع ڪئي ته هيلري ڪلنٽن پنهنجي پرڏيهي وزارت واري عرصي دوران، پنهنجي ذاتي ڪمپيوٽر تي سرڪاري ڪم لاءِ ڳجهيون برقي ٽپالون (classified/confidential emails) استعمال ڪندي رهي آهي.
[b]10 مارچ 2015ع
[/b]هيلري ڪلنٽن پنهنجو بچاءُ ڪندي بيان جاري ڪيو ته هن پنهنجي سهولت خاطر هڪ ئي ڪمپيوٽر ذاتي ۽ سرڪاري ڪاروهنوار ڪاڻ استعمال ڪيو هو، جيڪو ڪو ڏوهه ڪونهي ۽ هن ائين اڻ ڄاڻائيءَ ۾ ڪيو.
[b]24 جولاءِ 2015ع
[/b]انصاف واري وفاقي وزارت هڪ اهم حڪم نامو جاري ڪيو ته وفاقي تحقيقاتي کاتو (FBI) جاچ ڪري ٻڌائي ته اهم ۽ ڳجهيون برقي ٽپالون ڪٿي ٻاهر ته ناهن نڪتيون يا غلط هٿن ۾ ته ناهن پهتيون.
[b]11 آگسٽ 2015ع
[/b]وفاقي تحقيقاتي کاتي (FBI) اعلان ڪيو ته هنن جو کاتو هيلريءَ جي ذاتي ڪمپيوٽر جي برقي ٽپال واري ڏي وٺ جي جاچ ڪري رهيو آهي ۽ هيلري ڪلنٽن هڪ چونڊ جلسي دوران اعلان ڪيو ته هن پنهنجو ذاتي ڪمپيوٽر کاتي حوالي ڪري ڇڏيو آهي.
[b]5 جولاءِ 2016ع
[/b]وفاقي تحقيقاتي کاتي (FBI) جي ڊائريڪٽر جيمس ڪوميءَ بيان ڏنو ته جاچ جي نتيجي ۾ هيلري ڪلنٽن خلاف ڪا به قانوني چاره جوئي نه ڪئي ويندي، جو هنن کي ڪم به اهڙو ثبوت نه مليو آهي، جنهن سان سرڪاري ڳجهيون ٽپالون (classified/confidential emails) غلط استعمال هيٺ آيون هجن.
[b]28 آڪٽوبر 2016ع
[/b] وفاقي تحقيقاتي کاتي (FBI) جي ڊائريڪٽر جيمس ڪومي خط لکي اعلان ڪيو ته هن جو کاتو هيلري ڪلنٽن خلاف ٻيهر برقي ٽپال وارو معاملو جاچيندو.
مٿين اعلان، صدارتي اميدوار ڊونالڊ ٽرمپ جي سياسي ۽ اخلاقي طور تباهه ٿيل چونڊ مهم واري مئل گهوڙي ۾ نئون ساهه ڦوڪي ڇڏيو؛ جڏهن ته اهو اعلان هتان جي روشن خيال حلقن، ڇاپي ۽ برقي رابطن جي ادارن تي بم گولي جيان ڪريو ۽ هو سڀ اڃان تائين حيران ۽ پريشان آهن ته صدارتي چونڊن کان صرف ۽ صرف يارنهن ڏينهن پهرين ڊائريڪٽر ايف بي آءِ اهڙو خط ڇو لکيو، جنهن جو فائدو صرف ۽ صرف ڊونالڊ ٽرمپ کي ٿيندو ۽ ڇا اها هڪ طاقتور وفاقي ملازم جي چونڊ مهم ۾ مداخلت ناهي!؟ ٻنهي پارٽين جي سڄاڻ سياسي اڳواڻن جيمس ڪومي ڊائريڪٽر ايف بي آءِ تي سخت تنقيد ڪندي ڇوهه ڇنڊيا آهن ته هن 1938ع ۾ پاس ڪيل هيچ قانون جي ڀڃڪڙي ڪئي آهي، جيڪو قانون وفاقي ملازمن جي چونڊ مهم تي اثرانداز ٿيڻ واري سگهه کي روڪي ٿو.
هيلري ڪلنٽن خلاف برقي ٽپال واري خواريءَ تي ڪانگريس ڏانهن جيمس ڪوميءَ جي لکيل خط ۾ آهي ڪجهه به ڪو نه، پر ان سان ڊونالڊ ٽرمپ ۽ سندس چونڊ مهم کي نئين سگهه ۽ طاقت ملي آهي؛ جو هو راءِ عامه جي اندازن ۽ ماپن موجب آڪٽوبر جي شروعاتي ڏينهن ۾ هيلريءَ کان 9 سيڪڙو پوئتي هيو، ڇاپي ۽ برقي ادارن پاران راءِ عامه جي ڪرايل نون ۽ تازن اندازن ۽ ماپن موجب اهو فرق وڃي هڪ يا ٻه سيڪڙو رهيو آهي، بلڪ ڪجهه ادارن ته ٽرمپ کي هڪ سيڪڙو اڳتي ڏيکاريو آهي.
موجوده آمريڪي صدر باراڪ اوباما نيٺ پنهنجي صبر جو روزو ٽوڙيو ۽ اربع ڏينهن هڪ انٽرويو ڏيندي چيائين ته ”اسين اڻپوري معلومات جي بنياد تي عمل ناهيون ڪندا، اسين چغلين تي عمل ناهيون ڪندا. بلڪ اسين پڪن ۽ پختن فيصلن جي بنياد تي عمل ڪندا آهيون“، صدر اوباما جو اهو بيان سڌو سنئون جيمس ڪوميءَ جي لکيل خط جي نفي ٿو ڪري ۽ ٿي سگهي ٿو ته هن خلاف مچندڙ واويلا سبب ڪا جاچ شروع ٿئي يا هو پاڻ استعيفيٰ ڏئي گهر ڀيڙو ٿئي.
مون گذريل هفتي واري ڪالم ۾ رياست جي چونڊ، ووٽ جي اهميت ۽ ڪجهه وچ تي رهندڙ رياستن جو ذڪر ڪيو هو، اڄ انهن رياستن جي اهميت تيهان وڌي وئي آهي، ۽ خاص ڪري ڊائريڪٽر ايف بي آءِ جي ڪانگريس ڪميٽي ڏانهن لکيل خط کانپوءِ ! گذريل هفتي کان پهرين چار پنج رياستون غير واضح هيون يعني عوامي راءِ جي بنيادن تي ڪيل اندازن موجب اهي رياستون واضح طور تي ٻنهي صدارتي اميدوارن مان ڪنهن هڪ جي پاسي نه هنيون، هينئر انهن غير واضح رياستن جو تعداد چئن پنجن مان وڌي، نون ڏهن تي پهتو آهي، يعني خط واري معاملي کانپوءِ، ڪجهه رياستون جيڪي يقيني طور تي هيلري ڪلنٽن ڏانهن هيون سي هينئر وچ تي بيٺيون آهن ۽ ٻنهي صدارتي اميدوارن، چونڊ مهم جي آخري هفتي ۾ ننهن چوٽيءَ جو زور لڳايو آهي. ٻئي صدارتي اميدوار انهن ڪوششن ۾ آهن ته ووٽرن کي ڪيئن به ڪري پنهنجي پاسي ڪرڻ سان گڏ هنن ۾ جوش ۽ خروش به آڻجي ته جيئن هو چونڊ واري ڏهاڙي پاڻ، پنهنجي ڪٽنب ۽ دوستن سان گڏ ووٽ ڏيڻ لاءِ نڪرن، اهو ئي سبب آهي جو ٻنهي صدارتي اميدوارن ڪروڙين ڊالر خرچ ڪري، برقي رابطن (Television) ذريعي ووٽرن تائين پهچي پنهنجي پنهنجي حق ۾ اثرانداز ٿيڻ جي ڪوشش ڪئي آهي.
صدارتي چونڊ مهم دوران عجيب ڳالهه اها ٿي آهي ته ٻنهي صدارتي اميدوارن پنهنجا پنهنجا منصوبا پيش ڪرڻ ۽ انهن تي ڳالهائڻ بدران هڪٻئي کي ذاتي تنقيد جو نشانو بڻايو آهي ۽ عوام آڏو هڪٻئي کي گهڻو خوار ۽ خراب ڪيو آهي جيڪو عمومن آمريڪا جي ويجهي تاريخ ۾ ٿيل صدارتي چونڊن ۾ ٿيندي نظر ناهي آيو.
هتان جا ڇاپي ۽ برقي رابطي جا ادارا اڃان به هيلري ڪلنٽن کي سوڀارو سمجهن ٿا. خاص طور تي هتان جي ڊيمو ڪريٽڪ پارٽي جا ڪارڪن ۽ اڳواڻ. بقول اسان جي دوست صديق ملڪ جي (جيڪو رياست ڪينٽڪي (Kentuckey) ۾ ڊيموڪريٽڪ پارٽي اڳواڻ، ليکڪ ۽ ڪالم نويس آهي) هيلري ڪلنٽن وڏي اڪثريت سان سوڀ ماڻيندي. آمريڪا ۾ صدارتي چونڊن ۾ رياستي چونڊ ووٽن جي جوڙجڪ ائين آهي جو ڪو صدارتي اميدوار ڀل ملڪي طور تي حاصل ڪيل ووٽن جي اڪثريت حاصل نه ڪري پر کنيل رياستن جي چونڊ ووٽ جي بنياد تي صدارتي منصب ماڻي سگهي ٿو. منهنجو دوست ڊاڪٽر غفار بليدي وڏي اعتماد سان چوي ٿو ته هيلري ڪلنٽن آمريڪا جي پهرئين عورت صدر ٿيندي ڇاڪاڻ ته کيس آمريڪي جمهوري نظام ۽ ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ جي تنظيمي جوڙجڪ جي سگهه تي وڏو ڀروسو آهي. ڊاڪٽر بليدي پنهنجي دعويٰ جي حق ۾ اهو به دليل ڏئي ٿو ته جي هتان جون روشن خيال قوتون ۽ ڊيمو ڪريٽڪ پارٽي ايتري ڪمزور هجي ها ته بارڪ اوباما ٻه ڀيرا صدارتي چونڊون کٽي آمريڪا جو صدر نه چونڊجي ها!
هتان جي ترقي پسند ۽ روشن خيال قوتن جي سمجهه کان اها ڳالهه بالاتر آهي ته آمريڪا جي سڀ کان سگهاري اداري جو هيلري ڪلنٽن لاءِ برقي ٽپال واري خواريءَ تي لکيل خط ۽ وري چونڊن کان صرف چار ڏينهن پهرين اداري طرفان ٻين نين برقي ٽپالن جي ملڻ جو اعلان، چونڊن تي اثرانداز ٿي ڪٿي ڊونالڊ ٽرمپ کي کٽائي نه وجهي...!؟
۽ مان وري سوچيان پيو ته دنيا جي هن ايڏي وڏي جمهوري ۽ ترقي يافته ملڪ ۾ ڇا اسٽيبلشمينٽ به ڪا پنهنجي طرفان اڳرائي ڪري پنهنجي مرضيءَ جا نتيجا حاصل ڪرڻ چاهيندي!؟ ساڳي وقت منهنجي نظر ۾ سڀاڻي واريون صدارتي چونڊون ٻن مختلف نظرين يعني قدامت پرستن مان ڦري بنياد پرستن ۽ روشن خيال قوتن جي وچ ۾ آهن. ڏسون ته هتان جو عوام هيلري ڪلنٽن کي کٽائي، آمريڪا جهڙي عظيم ملڪ جي پهرئين عورت صدر جي منصب تي پهچائي روشن خياليءَ جو ثبوت ٿو ڏئي يا ان جي ابتڙ!
(07 نومبر 2016ع)