آمريڪي چونڊن ۾ رياستن جي ووٽن جي اهميت
ريپبلڪن پارٽيءَ جو صدارتي اميدوار ڊونالڊ ٽرمپ پارٽي اندر ۽ عوامي حلقن ۾ منڍ کان تڪراري رهيو آهي. سندس مقبوليت ڪڏهن وڌ ته ڪڏهن گهٽ رهي آهي. کيس وڏو جهٽڪو ۽ پارٽيءَ جي مخالفت تڏهن مِلي جڏهن هُنَ جولاءِ ۾ پارٽي ڪنوينشن ۾ اهو اعلان ڪيو ته ”مان اڪيلو سڀ ڪجهه ٺيڪ ڪري سگهان ٿو“. تڪبر ۽ فخر سان ڀرپور ان اعلان، جهونن ۽ تجربيڪار پارٽي اڳواڻن کي حيران ڪري ڇڏيو، جو اها سندن خلاف کلي بغاوت هئي. ريپبلڪن پارٽيءَ جي اهم اڳواڻن کان اها ڳالهه هضم نه ٿي ۽ کين اڃان تائين پيٽ ۾ وٽ پوندا رهن ٿا، جو هو ٽرمپ کي هڪ ڌاريو ماڻهو سمجهندي پارٽيءَ جي روايتي اڳواڻي ڏيڻ لاءِ تيار ناهن. پر ڇا ڪن جو عوامي حمايت سبب ڪڇي به ڪونه ٿا سگهن. انهن اڳواڻن ۾ اڳوڻو صدارتي اميدوار جان مڪين ۽ موجوده اسپيڪر پال رائن اڳيان اڳيان آهن. ڊونالڊ ٽرمپ جا ڀاڳ ڀلا جو اڃان تائين 41 سيڪڙو اهل ووٽر سندس حق ۾ آهن. پڙهيل لکيل عوامي حلقا، ڇاپي ۽ برقي رابطي جا ادارا ته ڊونالڊ ٽرمپ کي بدنام ترين صدارتي اميدار قرار ڏئي چڪا آهن، جنهن کي نه ڳالهائڻ ٿو اچي ۽ نه وري مسئلن جي اونهي ڄاڻ اٿس. پوءِ ڇا سبب آهي جو هو پارٽيءَ جون پرائمري چونڊون کٽي هينئر صدارتي چونڊ وڙهي پيو. منهنجي نظر ۾ ڪجهه ٻين سببن کان علاوه هيٺيان اهم سبب آهن:
1. آمريڪا جي وڏن ۽ وچولن شهرن ۾ وقت سان گڏ وچولي طبقي جي ماڻهن جي سراسري ڪمائي گهٽي آهي ۽ مجموعي طور عام خاندانن يا ماڻهن مٿان معاشي دٻاءُ ۽ بار وڌندو ٿو رهي.
2. آمريڪا جي ننڍن شهرن ۽ ٻهراڙين ۾ رهندڙ اسڪول پاس ووٽر خاص طور تي مرد ووٽر ته قدامت پرست مان بنياد پرست ٿيندو نظر پيو اچي ۽ مٿان وري ڊونالڊ ٽرمپ جهڙي چالاڪ واپاريءَ بنياد پرستي ۽ نسل پرستيءَ جون ڳالهيون ڪري، نعرا هڻي، هنن اسڪول پاس ٻهراڙيءَ جي اڇن آمريڪين ۽ قدامت پرست ماڻهن کي ورغلائي ورتو آهي.
3. مونکي چڱي طرح ياد آهي ته اڳوڻي صدر جارج بش پنهنجي ٻي صدارتي چونڊ مهم دوران، آمريڪي عوام کي اهڙو ته خوف ۽ ڊپ ڏياريو هو ڄڻ ته القاعده جا دهشتگرد ۽ اسامه بن لادن سندن گهرن تي بندوق کنيو ڄاڻ پهتا هجن. انهيءَ ڊپ ۽ خوف ڏيارڻ جي ساڳي ڪوشش ڊونالڊ ٽرمپ پيو ڪري ۽ عام ماڻهن کي اهو يقين ڏيارڻ جي جستجوءَ ۾ آهي ته صرف هو ئي انهن دهشتگردن کي روڪي ۽ منهن ڏئي سگهي ٿو، نه ڪي موجوده صدر اوباما يا سندس مد مقابل هيلري ڪلنٽن!
آمريڪا جي صدارتي چونڊن ۾ رياستن جو ڪردار ڏاڍو اهم آهي، جو رياستن جا چونڊ ووٽ (Electoral Votes) ئي صدارتي اميدوار کي کٽرائين يا هارائين ٿا. صدارتي چونڊ مهم دوران، انهن رياستن جا چونڊ ووٽ ڏاڍي دلچسپي ۽ اهميت وارا هجن ٿا. دراصل آباديءَ جي بنياد تي، سڀني رياستن کي چونڊ ووٽ مليل آهن، جيڪي هر ڏهن سالن ۾ ٿيندڙ آباديءَ جي ڳڻپ جي بنياد تي وڌي يا گهٽجي سگهن ٿا. مثال طور الاسڪا، ورمانٽ ۽ مونٽانا رياست کي ٽي ٽي چونڊ ووٽ مليل آهن، هوڏانهن ڪيليفورنيا کي ٽيونجاهه، ٽيڪساس کي چوٽيهه، فلوريڊا ۽ نيويارڪ رياست کي اڻٽيهه اڻٽيهه چونڊ ووٽ مليل آهن. هاڻي جيڪڏهن ڪو صدارتي اميدوار فلوريڊا رياست اڪثريت سان کٽي ٿو ته معنيٰ هن جا اڻٽيهه چونڊ ووٽ ٿيا. آمريڪا جي پنجاهه رياستن جا ڪل ملائي 538 چونڊ ووٽ ٿين ٿا ۽ صدارتي اميدوار کي کٽڻ لاءِ 270 چونڊ ووٽ گهربل آهن، يعني صدارتي اميدوار کي صدارت ماڻڻ لاءِ ايترين رياستن مان چونڊ کٽڻي آهي، جو هن جا چونڊ ووٽ ڪل ملائي گهٽ ۾ گهٽ 270 ٿين.
تاريخي طور تي ڪجهه رياستون ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ جون سڏجن ٿيون. جن کي نيريون (Blue) رياستون به سڏجي ٿو، جو ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ جو رنگ نيرو آهي. انهن نيرين رياستن مان، سدائين ۽ گهڻو ڪري ڊيموڪريٽڪ صدارتي اميدوار کٽي ٿو ته وري ڳاڙهيون (Red) رياستون ريپبلڪ پارٽيءَ جون حامي سڏجن ٿيون ۽ ان پارٽيءَ جي اميدوار کي کٽائين ٿيون. دلچسپي جي ڳالهه اها آهي ته ڪجهه رياستون وچ تي رهن ٿيون. ڪڏهن نيريون ته ڪڏهن ڳاڙهيون. يعني انهن رياستن مان ڪڏهن ڊيموڪريٽڪ صدارتي اميدوار ته ڪڏهن ريپبلڪ پارٽيءَ جو صدارتي اميدوار کٽي ٿو. دراصل صدارتي چونڊ مهم جي دلچسپي ۽ جهيڙو رهي ئي انهن وچ وارين رياستن ۾ ٿو، جو ٻنهي اميدوارن جو ننهن چوٽيءَ جو زور هوندو آهي ته انهن رياستن کي ڪيئن به ڪري کٽجي.
هن ڀيري هلندڙ صدارتي چونڊن ۾، فلوريڊا (Florida) ، نواڊا (Nevada)، اوهائيو (Ohio)، يوٽا (Utah) ۽ اتر ڪيرولائينا (N.Carolina) رياستون تقريبن وچ تي آهن. جنهن سبب ٻنهي اميدوارن پنهنجي چونڊ مهم جو پنجاهه سيڪڙو کان وڌيڪ وقت انهن پنجن رياستن کي ڏنو آهي، جو کين پڪ آهي ته جي انهن رياستن جو عوام سندن ڳالهه ٻڌي ۽ مڃي هنن جي حق ۾ ووٽ ڏئي ٿو ته معنيٰ صدارتي چونڊ کٽي. انهن رياستن ۾ فلوريڊا ۽ اوهائيو ڏاڍيون اهم رياستون آهن، جو انهن جا ترتيبوار اڻٽيهه ۽ ارڙنهن چونڊ ووٽ آهن. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته ٻنهي رياستن ۾ ڪوبه صدارتي اميدوار واضح اڪثريت سان اڳتي ناهي ۽ پڪ سان چئي نه ٿو سگهجي ته انهن ٻن رياستن جو عوام ڪهڙي صدارتي اميدوار کي وڌيڪ چاهي ٿو.
صدارتي چونڊ مهم دوران ڊونالڊ ٽرمپ جو زور ان ڳالهه تي آهي ته سندس مد مقابل هيلري ڪوڙي ۽ ڪمزور آهي، سندس صحت ۽ تعليم بابت منصوبا عوام جي ڀلائيءَ ۾ ناهن، هينئر جيڪا دنيا ۾ دهشتگردي هلي پئي سا هيلريءَ جي ڪرتوتن سبب آهي، جو هوءَ ان قابل ئي نه هئي ته پنهنجي پوين حڪومتن دوران ان کي ختم ڪري سگهي ها. ٽرمپ جو هر جلسي جلوس ۾ ان ڳالهه تي به زور آهي ته هيلري چاهي ٿي ته آمريڪا ملڪ جون سرحدون کليل رهن جنهن سبب غيرقانوني طور لکين ماڻهو لڏي هن ملڪ ۾ اچي اوهان کي بيروزگار ڪندا، جڏهن ته هو چاهي ٿو ته ميڪسيڪو ۽ آمريڪا جي سرحد وچ ۾ تمام وڏي ڊگهي ڀت اڏجي جنهن جا پئسا به ميڪسيڪو ملڪ ڀري! هوڏانهن وري هيلري ڪلنٽن پنهنجن جلسن جلوسن ۾ منصوبن پيش ڪرڻ سان گڏ ان ڳالهه تي زور ڏئي ٿي ته،” ٽرمپ هڪ ناڪام واپاري ۽ بيڪار ماڻهو آهي، جنهن 1998ع کانپوءِ حڪومت کي ڪوبه محصول (Tax) ادا ناهي ڪيو. هو عورت کي گهٽ، ڪمزور ۽ نيچ سمجهي ٿو. سندس خلاف ڪيئي عورتون ميدان ۾ اچي پاڻ سان ٿيل جنسي ڏاڍاين جو ذڪر ڪري چڪيون آهن. ٽرمپ وٽ تعليم، صحت، اقتصاديات ۽ دفاع لاءِ ڪا به منصوبابندي ناهي.“
هاڻي ڏسون پيا ته ڪا اهڙي صورتحال آهي، يا ٿي سگهي ٿي، جنهن ۾ ڊونالڊ ٽرمپ 270 چونڊ ووٽ کڻي آمريڪا جو صدر بڻجي سگهجي. سياست ۾ ڪڏهن ڪڏهن معجزا به ٿين ٿا ۽ ٽرمپ اهڙي ئي ڪنهن معجزي جي انتظار ۾ آهي، ساڳي وقت هو عام آمريڪي ماڻهن جي مذهبي ۽ قومي مفادن جون ڳالهيون ڪري چونڊ مهم ۾ اڳتي نڪرڻ چاهي ٿو. موجوده صورتحال ۾ هيٺيون ڪجهه ڳالهيون جي ٿي پون، ته ٽرمپ صدارتي منصب ماڻي سگهي ٿو.
1. انهن چئن پنهنجن رياستن ۾ جن جي اهميت جو ذڪر مان مٿي ڪري آيو آهيان، نوجوان ووٽر ووٽ ڪرڻ لاءِ نه نڪرن جو هو موجوده صدر اوباما ۽ پارٽيءَ جي پرائمري چونڊ هارائيندڙ برني سيندرس جي مقابلي ۾ هيلري کان گهٽ متاثر آهن ۽ گهڻو تحرڪ ۾ نه آهن.
2. انهن خاص رياستن ۾ هتان جا ڪارا، هسپانوي ۽ مسلمان ووٽر گهٽ دلچسپي وٺندي ووٽ ڏيڻ نه نڪرن.
3. آمريڪا يا يورپ ۾ ڪو وڏو دهشتگرديءَ جو واقعو ٿئي ۽ ممڻ مچائي ڇڏي.
4. تاريخي طور تي، آمريڪا جا گهٽ پڙهيل لکيل پوڙها ۽ پڪا 40 سيڪڙو جي لڳ ڀڳ ووٽ ڪن ٿا. جي انهن چئن پنجن اهم رياستن ۾ هتان جا سڀ نه ته اڪثر پوڙها پڪا مرد ۽ عورتون نڪري پون ۽ ڊونالڊ ٽرمپ جي حق ۾ ووٽ ڪن.
عام طور تي ايئن ٿيندي نظر ڪونه ٿو اچي ۽ تقريبن سڀئي ڇاپي توڙي برقي رابطي جا ادارا، عوام جي راءِ عامه جي اندازن ۽ ماپن مطابق هيلري ڪلنٽن کي سوڀارو سمجهن ٿا ۽ اها اڳڪٿي ڪن ٿا ته هوءَ ٽي سئو کان مٿي چونڊ ووٽ کڻي صدارتي منصب ماڻيندي. ساڳي وقت ڪجهه روشن خيال حلقن کي اها اڻ تڻ رهي ٿي ته جي انهن اهم رياستن ۾ مذهبي ۽ بنياد پرستيءَ جي هليل هوا پنهنجو رنگ ڏيکاريو ته نتيجو ڪجهه ٻيو به ٿي سگهي ٿو!
(1 نومبر 2016ع)