صدر ٽرمپ سگهاري اداري جي ڊائريڪٽر ڪوميءَ کي ڇو هٽايو؟
جيمس ڪومي ڊائريڪٽر ايف بي آءِ کي ھٽائڻ
اڱاري 9 مئي تي صدر ڊونالڊ ٽرمپ هڪ خط ذريعي ايف بي آءِ جي ڊائريڪٽرجيمس ڪوميءَ کي نوڪريءَ تان ھٽائڻ جو حڪم جاري ڪيو، اُن ڏينهن هو رياست ڪئليفورنيا جي شهر لاس اينجلس ۾ پنهنجي اداري جي ڪجهه آفيسرن کي خطاب ڪري رھيو ھو. ملڪ جي اهم ۽ تمام سگهاري اداري جي سربراھ جڏهن اها خبر پنهنجن آفيسرن سان گڏ ٽيليويزن تي ڏٺي ته ڀانئيائين ته ڪو ساڻس مذاق ڪيو پيو وڃي. اھا حرڪت (يا کڻي چئجي جرئت) صرف ڊونالڊ ٽرمپ ئي ڪري سگهي ٿو ته اوڀر جي سمنڊ ڪناري ويهي، اولھه جي سمنڊ ڪناري ڏانهن ويل پنهنجي ايڏي وڏي اداري جي سربراھ کي اھڙي بيهودي طريقي سان ھٽائي ڇڏي. آئيني طور تي ملڪ جي صدر کي ڊائريڪٽر ايف بي آءِ جو عهدو ڀرڻو هوندو آهي ۽ سينيٽ ڪميٽي اُن کي پڪو ڪندي آهي. جنهن جو مدو ڏھ سال هجي ٿو، جڏهن ته صدر کي اختيار حاصل آهن ته هو ايف بي آءِ جي سربراھ کي ڪن ٺوس سببن سبب ھٽائي سگهي ٿو. ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪومي کي صدر ڊونالڊ ٽرمپ پاران ھٽائڻ جي خبرهڪ بم ڌماڪي کان گهٽ نه ھئي جو اڃان چند هفتا پهرين صدر ٽرمپ، ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ جي تعريف ڪندي نه پئي ٿڪيو، ايتري قدر جو هڪ اجلاس کانپوءِ صدر صاحب جيمس ڪوميءَ کي سڏ ڪري، پنهنجون ٻانهون ڦهلايون ۽ هن کي ڀاڪر ڀَري، سڀن کي محسوس ڪرايو ته هو هن کي ڪيڏو ويجهو آهي؛ جيڪا ڳالھه جيمس ڪوميءَ کي ڪونه وڻي هئي. سڀ کان اهم ڳالهه اها آهي ته ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي اهڙي وقت تي هٽائڻ (جڏهن هو گذريل صدارتي چونڊن ۾ روسي مداخلت تي جاچ ڪري رھيو هو، جنهن ۾ صدر ڊونالڊ ٽرمپ جا ويجها ساٿي ۽ ڪنهن حد تائين صدر پاڻ به ان جاچ جو حصو ٿي پئي سگهيو) سوين سوالن کي جنم ڏيئي ٿي ۽ هن وقت تائين صدر ڊونالڊ ٽرمپ يا وائيٽ هائوس ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ جو ڪو اطمينان بخش بهانو يا عُذر پيش ڪرڻ ۾ ناڪام ويا آهن.
ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي ھٽائڻ جي سلسلي ۾ ڪيترا ئي حڪومتي موقف سامهون آيا. وائيٽ هائوس جي ترجمان ۽ آمريڪا جي وائس پريزيڊنٽ مائيڪ پينس مطابق مسٽر ڪوميءَ کي ڊپٽي اٽارني جنرل جي لکيل تجويزي خط جي روشنيءَ ۾ هٽايو ويو، جنهن سان هتان جي ڇاپي ۽ برقي رابطن جي ادارن سخت اختلاف رکيو آهي. وائس پريذيڊنٽ جي بيان جي ابتڙ، ٻن ڏينهن اندر صدر ڊونالڊ ٽرمپ انٽرويو ڏيندي چيو ته مون ئي جيمس ڪوميءَ کي هٽايو آهي ۽ مون کي ائين ئي ڪرڻو هو ڇو ته مان ان جو فيصلو جنوري مهيني ۾ ڪري چڪو هوس. ڇا جو ڊپٽي اٽارني جنرل جو خط، يا ڇا جا وائيس پريذيڊنٽ ۽ وائيٽ هائوس جي ترجمان جا بيان، صدر صاحب جڏهن چاهي پنهنجن ئي ساٿين کي ڪوڙو ثابت ڪرڻ ۾ ڪائي دير نه ٿو ڪري !
اهو اتفاق چئجي يا صدر ٽرمپ جي منصوبابندي جو هڪ ڏينهن روس خلاف جاچ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي ھٽايو ٿو وڃي، ۽ ٻئي ڏهاڙي تي وائيٽ هائوس ۾ روس جي ئي پرڏيهي وزير سرگي لاروف ۽ متضاد روسي سفير سرگي ڪزليڪ جو وڏي اھتمام سان بغير ڪنهن آمريڪي صحافيءَ جي موجودگيءَ جي استقبال ڪيو ٿو وڃي!؟ ڄڻ محسوس ائين پئي ٿيو ته صدر ٽرمپ روسين کي راضي ۽ خوش ڪرڻ لاءِ جيمس ڪوميءَ کي هٽائي، هنن سان ويٺي ٽھڪ پئي ڏنا! نه فقط ايترو پر هتان جي اخبارن ۽ رابطي جي ادارن خبرون ڏنيون آهن ته صدر ڊونالڊ ٽرمپ ان گڏجاڻيءَ ۾ اسرائيل ۽ برطانيا طرفان ڏنل ايران ۽ داعش جي متعلق انتهائي ڳجهي ڄاڻ روسي وفد سان ونڊ ڪئي، جنهن تي اسرائيل ۽ برطانيا چڙيل آهن ۽ هنن واضح ڪيو آهي ته جي آمريڪا جو روس طرف اهڙو جهڪاءُ رهي ٿو ته آئنده هو اهڙي ڪابه ڳجهي ڄاڻ يا معلومات آمريڪا کي نه ڏيندا جو اهڙي ڄاڻ يا معلومات گڏ ڪرڻ تي سندن لکين ڊالر خرچ اچي ٿو ۽ ڪيترن ئي جاسوسي ادارن جي ملازمن جي جانين کي خطري ۾ وجهي ڳجهي ڄاڻ يا معلومات گڏُ ڪجي ٿي. اعتبار نه ٿو اچي ته صدر صاحب ڪو اهڙو ڪم به ڪري سگهي ٿو، جڏهن ته وائيٽ هائوس اهڙين خبرن جي ترديد يا تصديق ناهي ڪئي، جنهن مان صاف ظاهر آهي ته دال ۾ ڪجهه ڪارو آهي.
صدر ڊونالڊ ٽرمپ 31 جنوريءَ تي، سيلي ييٽس عارضي اٽارني جنرل کي اھو چئي هٽايو ته ھوءَ وائيٽ ھائوس سان وفادار ناهي رهي. کيس ڦٻي ويو ۽ هن جي جرئت ۽ دل وڌي ويئي، هن سمجهيو ته ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي به هٽائڻ ڪا وڏي ڳالھه نه ھوندي جو ڊيموڪريٽڪ پارٽيءَ وارا هونئن به هن جي خلاف آهن، ڇاڪاڻ ته هن صدارتي اميدوار هيلري ڪلنٽن جي خلاف برقي ٽپال واري خواريءَ جي ٻيهر جاچ جو اعلان ڪري کيس ڪاپاري ڌڪ هنيون هو. شايد صدر ٽرمپ کي اهو ذهن ۾ نه رهيو ته ايف بي آءِ جو سربراھ جيمس ڪومي سندس ساٿين خلاف صدارتي چونڊ مهم دوران روس سان ساز باز جي اهم جاچ جي سربراهي ڪري رهيو آهي؛ يا وري هُن ان ڳالھه جي پرواهه ئي نه ڪئي ۽ جيمس ڪوميءَ کي بغير ڪنهن وظاحتي موقعو ڏيڻ جي هڪ ئي ڌڪ سان گهر ڀيڙو ڪري ڇڏيو. اها خبر نه فقط صدر ٽرمپ جي حامين پر عام آمريڪين لاءِ به ڪنهن بم گولي کان گهٽ نه هئي!
اڱاري 16 مئي تي جڳ مشهور اخبار ”نيويارڪ ٽائيمس“ هڪ وڏي ڌماڪيدار خبر شايع ڪئي ته صدر ٽرمپ، ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي چيو ته هو قومي تحفظ جي اداري جي اڳوڻي صلاحڪار مائيڪل فلن خلاف هلندڙ جاچ بند ڪري. اھا ڳالهه صدر ٽرمپ هُن کي پنهنجي اوول آفيس ۾ هڪ گڏجاڻيءَ کان پوءِ فيبروري مهيني ڌاري چئي. اخبار موجب، ٻن عيني شاھدن موجب (جن هڪ يادنامو پڙهيو آهي) مسٽر ڪوميءَ اهو يادنامو هڪ دم اچي لکيو، ڇاڪاڻ ته اهو هڪ اهم معاملو هو ۽ مسٽر ڪوميءَ کي اها ڳالھ بلڪل نه وڻي جو هن سمجهيو ته اها صدر طرفان هلندڙ هڪ اهم جاچ ۾ مداخلت آهي. نه فقط ايترو پر مسٽر ڪوميءَ اهو يادنامو پنهنجن ڪجهه اعلى ۽ ويجهن عملدارن کي به ڏيکاريو. چيو وڃي ٿو ته مسٽر ڪوميءَ هڪ کان وڌيڪ، اهڙي قسم جا يادناما، مختلف وقتن تي لکيا، جيڪي هاڻي سرڪاري امانت آهن. هن خبر ڄڻ ملڪ ۾ ممڻ مچائي ڇڏيو، ڇاڪاڻ ته سڀن اخبارن ۽ برقي رابطي جي ادارن (جن کي صدر ٽرمپ سدائين ڪوڙو سڏيندو رهيو آهي) پنهنجن تبصرن ۾ چيو ۽ لکيو ته اها سڌي سنئين انصاف جي فراهميءَ ۾ مداخلت آهي، وڌيڪ اهو ته ڇاڪاڻ ته مسٽر ڪومي صدر ٽرمپ جو چيو نه مڃيو، تنهن ڪري کيس هٽايو ويو. ڳالهه ڪجهه به هجي ڏسڻ ۾ اهو پيو اچي ته مسٽر جيمس ڪوميءَ جي عزت ۽ قد ڪاٺ ۾ اظافو ٿيو آهي ۽ صدر ٽرمپ جي عوامي حمايت ۾ ڪمي آئي آهي.
گذريل هفتي، جمع 19 مئي تي اخبار ”نيويارڪ ٽائيمس“ هڪ ٻي ڌماڪيدار خبر شايع ڪئي ته صدر ٽرمپ اووَل آفيس ۾ روسي وزيرِخارجا ۽ سندس ساٿين سان گفتگو ڪندي چيو ته، ”ايف بي آءِ جي سربراھ جيمس ڪوميءَ کي هٽائڻ ڪري سندس سر تان وڏو بار لٿو آهي.“ اخبار ”نيويارڪ ٽائيمس“ لکيو: ”بس مون ايف بي آءِ جو سربراھ کي هٽايو. هو چريو هو، هو سچ پچ چريو هو.“ ”نيويارڪ ٽائيمس“ کي هڪ آمريڪي عهديدار معلومات ڏني جنهن اُن ميٽنگ جي ڪاروائيءَ جو يادنامو پڙهندي اخبار کي صدر ٽرمپ جي زباني ٻڌايو ته: ”روس جي ڪري مون تي تمام وڏو دٻاءُ هو، جيڪو هلڪو ٿيو آهي.“ صدر ٽرمپ وڌيڪ چيو ته:” مون تي ڪابه جاچ نه هلي رهي آهي.“واپاري صدر کي ان ڳالھه جو اندازو ئي نه رھيو ته هو هاڻي ڪو واپاري ناهي رھيو پر آمريڪا جهڙي ملڪ جو صدر آهي جنهن جي هر سرڪاري گڏجاڻيءَ جو لفظ به لفظ محفوظ ڪيو وڃي ٿو….! روس سان آمريڪا ۽ سندس اتحادي ملڪن جي 75 سالن تي محيط سرد جنگ کان پوءِ جڏهن روس هينئر اشتراڪي يا سماجوادي ملڪ ناهي رهيو تڏهن به آمريڪي ماڻهن جي اڪثريت روس کي پنهنجو دشمن ملڪ سمجهي ٿي، ساڳي وقت روس جو شام سان ٻانهن ٻيلي ٿي بيهڻ ۽ ڪجهه معاملن ۾ ايران جو ساٿ ڏيڻ به آمريڪين کي ڀانءِ نه ٿو پوي. اھا ڳالهه اُن وقت سمجهه ۾ نه پئي آئي جڏهن هڪ صدارتي اميدوار روس ۽ صدر پيوٽن جي تعريف ڪندي نه پئي ٿڪيو ته اها آمريڪا جي سگهارن ادارن جي پاليسي آهي يا صرف هڪ صدارتي اميدوار جي !؟ صدر ٽرمپ جي چئن مهينن جي اقتدار ۾ اها ڳالهه واضح ٿي چڪي آهي ته روس سان قربت سگهارن ادارن جي پاليسي نه ھئي، نه آهي؛ ۽ نه وري ڪو ڊونالڊ ٽرمپ ڪي انقلابي نڪتا کڻي ملڪ ۽ عوام جي خدمت جي جذبي سان اڳتي آيو آهي. بس لڳي ائين ٿو هڪ واپاري ملڪ جي صدارت ماڻڻ لاءِ پنهنجا ذاتي مفاد ۽ فائدا حاصل ڪرڻ خاطر روس سان ساز باز ڪئي. جي ڊونالڊ ٽرمپ پاڻ نه ته هن جا ڪجهه ويجها ساٿي يقينن روس سان لڳ لاڳاپن ۾ شريڪ رهيا. خاص طور تي رٽائرڊ جنرل مائيڪل فلن. جيڪڏهن روسين سان اھا ساز باز يا ڳجهو ٺاھ، حقيقت آهي، ته هتان جا ادارا ايترا مظبوط ضرور آهن جو هو جاچ ڪندي ڪنهن جو به لحاظ ڪونه ڪندا. پوءِ اهو ملڪ جو صدر ڇو نه هجي. ۽ڪنهن الزام، ساز باز يا ڳجهي معاملي جو اڇو ڪارو ضرور پڌرو ڪندا.
تازو، هڪ ٻي جڳ مشهور اخبار ”واشنگٽن پوسٽ“ 22 مئي تي انتهائي اهم ۽ ڌماڪيدار خبر شايع ڪئي ته صدر ڊونالڊ ٽرمپ ٻن جاسوسي ادارن جي سربراهن کي چيو ته مسٽر ڪوميءَ جي ڪانگريس ڪميٽيءَ آڏو روسي ساز باز جي بيان کانپوءِ هو انهيءَ جي نفي ڪندي جاچ کي ٿڌو ڪن. تفصيل موجب صدر ٽرمپ مارچ مهيني ڌاري دانيال ڪوٽس ڊائريڪٽر نيشنل انٽيليجنس ۽ ايڊمرل مائيڪل راجرس ڊائريڪٽر نيشنل سيڪيورٽي ايجنسي کي ڌار ڌار چيو ته هو انهيءَ ڳالهه جو عوام آڏو اعلان ڪن ته 2016ع واري ڊونالڊ ٽرمپ جي چونڊ مهم جو روس سان ساز باز جو ڪو به ثبوت موجود ناهي. اخبار موجب ٻن حاضر ۽ ٻن رٽائر، آفيسرن نالا ظاهر نه ڪرڻ جي شرط تي ٻڌايو ته قومي جاسوسي ادارن جي ٻنهي سربراهن اهڙي ڪا ڳالهه مڃڻ يا ڪرڻ کان انڪار ڪيو. اهم ڳالھه اها آهي ته صدر ٽرمپ جي جيڪا نيشنل سيڪيورٽي ايجنسيءَ جي سربراه سان ڳالھه ٻولهه ٿي، تنهن جو ساڳي وقت تي اداري طرفان لکيل يادنامو موجود آهي.
صدر ڊونالڊ ٽرمپ جي ويجهن ساٿين مان جنرل مائيڪل فلن لاءِ سڀ کان وڌيڪ گهيرو تنگ ٿيندو پيو وڃي، يا کڻي چئجي ته ٿي چڪو آهي. ڪانگريس ۽ سينيٽ جي انٽيليجنس ڪميٽيون اڳ ۾ ئي مائيڪل فلن جي معافيءَ جي بدلي ۾ بيان ڏيڻ واري آڇ رد ڪري چڪيون آهن ۽ هُن کي حاضريءَ مٿان حاضريءَ جا خط اماڻيا اٿائون. مائيڪل فلن آمريڪي آئين جي پنجين ترميم جو سهارو ورتو آئي، جنهن موجب ڪنهن به شهريءَ کي اهو حق حاصل آهي ته هو ڪنهن ڏوھ جي جاچ دوران خاموش رهي ۽ ڪنهن به سوال جو جواب نه ڏئي. مائيڪل فلن جي اهڙي رَويي کانپوءِ ڪانگريس ۽ سينيٽ جي انٽيليجنس ڪميٽين هن جي ڪاروبارن جي نالن تي خط لکي هن کان ضروري ڪاغذ پٽ گهريا آهن ۽ دلچسپ ڳالهه اها آهي ته ڪو ڪاروبار آمريڪي آئين جي پنجين ترميم جو سهارو نه ٿو وٺي سگهي!
صدر ڊونالڊ ٽرمپ جي چونڊ مهم خلاف هلندڙ جاچ جي سلسلي ۾ سڀ کان اهم پيش رفت 17 مئي تي ان وقت ٿي، جڏهن هتان جي انصاف واري اداري هڪ انتهائي تجربيڪار ۽ قابلِ احترام شخص، اڳوڻي ايف بي آئي جي ڊائريڪٽر رابرٽ مُلر کي روس خلاف جاچ لاءِ اسپيشل ڪائونسل مقرر ڪيو. صدر ٽرمپ جون ٻه به ويون ته ڇهه به ويون. ڇاڪاڻ ته هڪ ايف بي آئي جي ڊائريڪٽر مان جان مس ڇڏايائين ته ٻيو اچي مٿان ڪڙڪيو اٿس، جنهن لاءِ چون ٿا ته کيس ايترا اختيار آهن جو هو صدر صاحب کي به حاضر ٿيڻ جو حڪم ڏيئي سگهي ٿو.
اها حقيقت مڃيل آهي ته هڪ ڪوڙ کي لڪائڻ لاءِ سؤ سچن کي به ڪوڙو ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪجي ٿي ۽ ٻي پاسي وري هڪ سچ کي ڪوڙو ثابت ڪرڻ لاءِ سؤ ڪوڙن کي سچو ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻي پوي ٿي. صدر ڊونالڊ ٽرمپ ۽ سندس صدارتي چونڊ مهم جا ويجها ساٿي ڪنهن اهڙي ئي صورتحال ۾ اچي ڦاٿا آهن يعني ڪوڙ کي سچ ۽ سچ کي ڪوڙ ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ۾ مصروفِ عمل آهن. ڊونالڊ ٽرمپ جي 2016ع جي چونڊ مهم خلاف هلندڙ جاچ جو دائرو توڙي جو وڃي پيو وڌندو، ته پئي پاسي صدر ڊونالڊ ٽرمپ وڃي پيو غلطيءَ مٿان غلطي ڪندو. صدر ڊونالڊ ٽرمپ هن وقت تائين جيڪا سڀ کان وڏي غلطي ڪئي آهي، سا آهي ايف بي آءِ سربراھ جيمس ڪوميءَ کي بي وقتو هٽائڻ جي! لڳي ائين ٿو ته مسٽر ڪوميءَ کي هٽائڻ جو فيصلو صدر ٽرمپ لاءِ ڪو چڱو ثابت نه پيو ٿئي ۽ بجاءِ مٿي جو سور لهڻ جي، وڃي پئي صورتحال سندس لاءِ ڏکي ٿيندي. ايتري قدر جو صدر ٽرمپ فيصلو ڪيو آهي ته هو جاچ کي منهن ڏيڻ لاءِ پنهنجا ذاتي وڪيل ڪندو.
(28 مئي 2017ع)