2. دردُ زنده رکندو آهي....
ڪڪـر منجھ ڪَپـار، جـھـڙ نيـڻـؤن نه لـهـي،
جهـڙا منـهـنجـا سـپـريــن، تـهـڙا ميگھ مــلارَ،
کڻ اکيون، کِل يارَ، وڃن سُور سنڌا ڪيون.
سنڌ جا شهر ۽ ٻهراڙيون ڪنهن نه ڪنهن وڻندڙ حوالي سان ڄاتا سڃاتا وڃن ٿا. مثال طور، ميهڙ جي ميندِي مشهور آهي، ته رتي ديري جا پيڙا مشهور آهن.... شڪارپور جي کٽاڻ نالي چَڙهي آهي، ته ماهوٽن جا زيتونَ شوق سان کاڌا ويندا آهن.... سکر جو ساڌ ٻيلو مشهور آهي، ته دادوءَ جو جادو ماڻهن کي موهي وجھندو آهي.... ڪراچيءَ جو سمنڊ انوکي ڇِڪَ ۽ سِڪَ رکي ٿو، ته ٺـٽي جي ڪينجھر ڍنڍَ جي ڳالهه ئي ٻِي آهي.... اسان جو لاڙڪاڻو ته وري باغن جو شهر چيو ويندو هو. هاڻي ته انهن باغن جي خوشبوءِ ۽ رنگارنگين کي ٿورو ٿَڪو جناح باغ ۽ ذوالفقار باغ ۾ ئي پَسي سگھجي ٿو.... پر هڪ شَيءِ، جا سنڌ جي ٻهراڙين کي مجموعي طرح خوبصورت بڻائي ٿي، اهي انهن واهڻن ۽ وستين جا کيتَ آهن، جيڪي ڳوٺاڻَن جي محبتي دلين وانگر خوشبوئن ۽ رنگن سان سينگاريل آهن.... سائين منهنجا، سَرنهن جي سهڻي پِيلاڻ کان ڪير ٿو اکيون ٻُوٽي سگھي! رابيلَ جي معصوم سُرهاڻ ۽ نِرملتا کي ڪير ٿو وِساري سگھي! رات جي راڻيءَ جي خوشبوءِ کي ڪيئن ٿو ساهن ۾ سمائجڻ کان روڪي سگھجي! ڪنول گُل جي ڪوملتا ٻڌائڻ لاءِ ڪهڙن لفظن جو انتخاب ڪجي! سورج مُکيءَ جي سج سان محبت ته عالم آشڪار آهي، پر سمورن گلن جي بادشاهه گل.... گلاب جي گل جي حُسن ۽ خوشبوءِ جي ڇا ڳالهه ڪجي! گلابُ عاشقن جو گل آهي، گلابُ محبوبَ جي زلفن جو سينگار آهي، گلابُ تحفو آهي هڪ محبتي دل لاءِ، ٻِيءَ چاهت ڀَري دل جو....
***
سنڌ جي مَها ڪوي شيخ اياز کي سنڌي ادب ۽ ٻوليءَ ۾ وڏي حيثيت حاصل آهي. شيخ اياز جنهن ريت پنهنجي بي پناهه فڪرِي ۽ فني گهرائي رکندڙ شاعريءَ سان، سنڌي ٻوليءَ کي وسعتون ڏنيون، تن جي ڪَٿ ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. ان لاءِ عالمي سطح جي علم، ادب ۽ تاريخ جو مطالعو ڪرڻو پوندو، تڏهن ئي شيخ اياز جِي عظمت کي سمجھي سگھبو. اهو ئي ڪارڻ آهي، جو سندس شاعريءَ جي باري ۾، علمي ۽ ادبي حَلقن ۾ چيو ويندو آهي، ته شيخ اياز جي فڪر ۽ فن جو اڀياس به ايئن ئي صدين تائين ٿيندو رهندو جيئن سنڌ جي ڀٽائيءَ، شاهه عبداللطيف جو مطالعو صدين کان مسلسل ٿِي رهيو آهي، پر اڃا تائين شاهه سائينءَ جي ڏاهپ ڀرين بيتن ۽ واين ۾ سمايل فڪر ۽ فن جو درياهُه بادشاهُه اڻ کُٽ وهندڙ آهي ۽ شاهه جي فڪر ۽ فن توڙي سندس موسيقيءَ جا نوان نوان رُخ پڌرا ٿي رهيا آهن.... دوستو! شاهه لطيف کان پوءِ، شيخ اياز ئي اهو شاعر آهي جنهن سنڌي شاعريءَ کي ڪمالَ جِي نَيُن اُوچائين تي پهچايو ۽ سنڌي ٻوليءَ جي لِڪل حسناڪين کان رُوشناس ڪرايو. ايازَ سنڌي ماڻهن سان محبت جا، سڄي دنيا جِي انسانذات سان پيار ۽ اُن جي آزاديءَ جا ۽ فطرت جي سونهن جا گيتَ ڳاتا....
شيخ اياز کي اسان کان وِڇڙٖي، 13 وَرهه گذري ويا آهن، پر افسوس ته اڃا تائين، شيخ اياز جي مطالعي جِي، صحيح طرح پرک ۽ پروڙ جِي شروعات نه ٿي آهي.... ان مقصد کي ڌيانَ ۾ رکندي، لاڙڪاڻي جي علمي ۽ ادبي تنظيمن، سال 2011ع کي “شيخ اياز سال” ڪري ملهائڻ جو طَي ڪيو آهي ۽ هيءُ سڄو سال شيخ ايازجي شاعريءَ ۽ سندس سرجيل نثر جي مطالعي جي حوالي سان پروگرام رٿيا آهن.... ڏاڍي خوشيءَ جي ڳالهه آهي، ته “شيخ اياز سال” ملهائڻ جي سلسلي هيٺ، اڄ صبح، پريس ڪلب لاڙڪاڻي ۾، هڪ سيمينار “شيخ اياز ــــــ بحيثيت شاعر” منعقد ٿيو.... هن پروگرام جي صدارت اُپ کنڊ “پاڪ-هند” جي دانشور ڪامريڊ سوڀي گيانچنداڻيءَ ڪئي ۽ خاص مهمانَ سنڌ جو مشهور شاعر ۽ شاهه عبداللطيف يونيورسٽي خيرپور ۾، سنڌي شعبي جو اڳواڻ ڊاڪٽر ادل سومرو، سنڌي ادبي سنگت سنڌ جو سيڪريٽري جنرل ڊاڪٽر مشتاق ڦُل، آرٽس ڪائونسل لاڙڪاڻو جو وائيس پريزيڊنٽ ڊاڪٽر نذير شيخ ۽ نالي وارو اديب ۽ “شيخ اياز سال ڪاميٽيءَ” جو سيڪريٽري فياض لطيف هئا. ان موقعي تي نالي وارن اديبن ۽ سڄاڻ شخصيتن اياز جي فڪر ۽ فن بابت اڀياسي مقالا ۽ مضمون پڙهيا ۽ شاعرن شيخ اياز کي خراج پيش ڪيو...
سِرُ سَرچو ساڻيهه سان، مٽيءَ سان ماٿو،
ڪونهي تنهن ڪاٿو، اوچو آهي اُڀ کان. (اياز)
***
سائين منهنجا! ڪجھ ڪلاڪن کان پوءِ 14 فيبروري مستقبل مان نروار ٿِي، حال جِي هنج ۾ هلِي ايندي. هِن تاريخ کي دنيا ۾ پيار ڪندڙ دلين پاران “محبت ۽ پيار جي عالمي ڏينهن” جِي حيثيت حاصل آهي.... “لَـوَرس ڊي”! جي ها، هن ڏينهن تي ڪروڙين ماڻهو گلن جي صورت ۾، محبتي مِٺين جي روپ ۾، پنهنجي پنهنجي انداز سان، پنهنجين ثقافتي روايتن موجب، پنهنجن پيارن کي محبت جي ڀيٽا پيش ڪندا. هي ڏينهن نفرتن جو ناهي، پر هي ڏينهن مرڪون ونڊڻ جو آهي.... پر، دوستو، اسان ڪيئن ۽ ڪهڙيءَ ريت ان ڏينهن کي ملهائينداسين؟ اسان وٽ عالمي ڏينهن ملهائڻ جو لاڙو مِڙيوئي گھٽ آهي. ڪٿي ايئن ته نه ٿيندو، ته هي الفت ۽ چاهت جو ڏينهن به، ٻين عام ڏينهن وانگر اسان جي ماضيءَ ۾ شامل ٿي ويندو ۽ 14 فيبروريءَ جون ڪي به يادون، اسان جي سوچن جو يادگار حصو بڻجي نه سگھنديون؟ سڀاڻي، ڇو نه اسان به گلن جا تحفا، سونهن ۽ سُرهاڻ جون سوکڙيون، پنهنجن پيارن دوستن، سنگتين ۽ ساٿين، گھر ڀاتين ۽ سڄڻن کي ڏيون، ۽ انهن کي به ڏيون جن سان اسان جو ناتو هڪ انسانُ هجڻ وارو آهي، اسان هڪ انسان هئڻ ناتي هڪ ٻئي سان سلهاڙيل آهيون....
***
سائين منهنجا! دل جي دنيا به حيرت ڀَـرِي دنيا آهي! دل جا عاشقاڻا رنگ، ان جون مدهوش ڪندڙ خوشبوئيون، ان جون قُرب ڀريون ڪيفيتون اچرج جوڳيون به آهن، ته حسناڪيءَ واريون به.... دل سائنسدانن جي نظر ۾، ڀلي ته هڪ عضوو هجي جنهن جو ڪم جسم کي صاف رت ڏيڻ هوندو آهي، پر دل، عاشقن جي نظر ۾، اهو وجود آهي جيڪو دل جِي دنيا کي محبتن جون روشنيون بخشيندو آهي ۽ هڪ ماڻهوءَ کي ٻئي ماڻهوءَ سان پيار ڪرڻ سيکاريندو آهي.... پر دل جا ڪي معاملا اهڙا به هوندا آهن جيڪي عاشق کي ڀوڳنا ڏيندا آهن، اهڙي پِيڙا پَسائيندا آهن جنهن جهڙي پيڙا شايد ئي ٻِي ڪا هجي..... انهن پِيڙائن مان هڪڙي پيڙَ، هڪڙو دردُ بيوفائيءَ جو درد به آهي، جيڪو عاشق کي جيئري ئي ماري ڇڏيندو آهي.... اهو دردُ زنده ته رکندو آهي، پر احساسن جو انت آڻي ڇڏيندو آهي، تنهن باوجود، عاشق کي هڪ ئي وائي واتِ هوندي آهي ته مان وفا ڪندس، ٻيهر وفا ڪندس، هر هر وفا ڪندس، پوءِ ڀلي ته پاڻ سان بيوفائي يا دغا ئي ڇو نه ڪرڻي پوي....
***
(سرجيل: 13 فيبروري 2011ع. ڇپيل: روزاني “عبرت” حيدرآباد، 22 مئي 2011ع)