3. نيڻَ اُڻن ٿا خواب
***
دنيا ۾ ته لکين ڪروڙين، اڃا به اربين ماڻهو موجود آهن، جن مان اسان جو واسطو ٿورن ئي ماڻهن سان پوي ٿو، پر انهن ٿورن ماڻهن ۾ به، ڪي بنهه ٿورا ماڻهو آهن جيڪي اسان جي زندگيءَ جو اهم حصو هوندا آهن. اڃا به ايئن چوڻ وڌيڪ درست ٿيندو ته اسان جي زندگيءَ جو لازمي جزو آهي، يا جن کان سواءِ اسان جي زندگي اڻپوري آهي. انهن مِٺڙن ماڻهن سان وقت گذاريندي، ڪچهريون ڪندي، روح جا راز اوريندي، اسان کي بيحد سرور ايندو آهي. اسان چاهيندا آهيون ته انهن سان گھڻي کان گھڻو ويجھا رهون، انهن جي محبتن جي ڇانوري ۾ هجون. اهڙن پيارن ۽ مٺڙن ماڻهن ۾ پيءُ ماءُ، ڀائـرَ ۽ ڀينرون، دوستَ ۽ ساٿي ته شامل آهن ئي آهن، پر دل گُهريو ۽ دلبر ماڻهو، يار ۽ سڄڻ، جيڪو اسان جي زندگيءَ جو، اسان جي محبت جو، هيڪلو ئي حقدار هجي ٿو، ڪو هڪ ئي ٿئي ٿو، جنهن سان اسان جو جيءُ جـڙجي ويندو آهي، جنهن لاءِ سِر جي پرواهه به ناهيون ڪندا ۽ جنهن سان اسان جو سِر لڳندو آهي، جيڪو دل جي ڌڙڪڻ جو راز هوندو آهي ۽ جيڪو من جي وسيع ڪائنات ۾ رهندو آهي....
***
نيڻن ۽ خوابن جو پاڻ ۾ گهرو واسطو آهي. نيڻ خوابن بنا ريگستان جي رُڃ مثل آهن، ته خواب وري خوبصورت نيڻن کان سواءِ ٻُسا ٻُسا هوندا آهن. پر ٻنهي تي جڏهن سوچيون ٿا ته محسوس ٿئي ٿو ته نيڻ خوابن کان سواءِ ٿي سگھن ٿا، ته خواب به نيڻن کان سواءِ ممڪن آهن، ته پوءِ، ڪهڙي حالت وڌيڪ بهتر آهي، جنهن جي تمنا ڪري سگھجي! ڇا خوابن بنا نيڻَ هجن؟ يا نيڻن بنا خواب هجن؟
هن دنيا ۾ تمام گھڻا ماڻهو اهڙا آهن جن وٽ نيڻ ته آهن، پر وٽن ڪي به خواب ناهن، وٽن ڪي به اميدون ناهن، ڇو ته خوابن کي سياڻن ۽ سمجُهو ماڻهن آئيندي جي اميد به ڪوٺيو آهي. اها آئيندي جي اميد جنهن ۾ جيئڻ جي آس آهي، ڪجھ بهتر ڪرڻ، انسانذات کي ڪجھ ڏئي وڃڻ جي خواهش آهي، پر ڪي ماڻهو اهڙا به آهن جيڪي قدرتي طرح هن دنيا جون خوبصورتيون ته ڏسي نه ٿا سگھن، جن وٽ بظاهر ته فطرت جي بي رنگي آهي، پر اصل ۾، انهن وٽ سپنن جو سندر ديس آباد آهي، جنهن ۾ اهي پنهنجي اندر جي حسناڪيءَ سان سهڻا سهڻا خواب اُڻي سگھندا آهن. اهڙا ماڻهن جا نيڻ پنهنجن خوابن وسيلي هن ڪائنات کي ڏسندا آهن، ۽ ڪڏهن ته پاڻ به اهي هڪ سپنو بڻجي جيئندا آهن.
جيئن ته خوابن ۾ راز به هوندا آهن ان ڪري ئي انهن جون تعبيرون به ڏاڍي ڪشش رکنديون آهن. ماڻهو چاهيندو آهي ته سندس خواب جي تعبير سٺي هجي، اها تعبير اهڙي هجي جيڪا خوشي ڏيندڙ هجي، جنهن ۾ ڪا چڱائي لڪل هجي، جنهن ۾ ڪنهن خواهش، ڪنهن آرزوءَ جو پُورائو هجي.
***
مشهور عالمي اديب ۽ مفڪر خليل جبران ڪيترن ئي خوبصورت ڪتابن جو ليکڪ آهي. سندس مشهور ۽ معروف ڪتابن ۾ “پيغامبر”، “ڀڳل کنڀڙاٽيون”، “غلامي”، “ساحل ۽ سمنڊ”، “پهاڙن ۾ پڪار” ۽ ٻيا ڪيئي ڪتاب شامل آهن.... وڻندڙ اندازِ تحرير جي ڪري، جبران کي سڄيءَ دنيا ۾ ڏاڍي پيار ۽ پاٻوهه منجھان پڙهيو ويندو آهي. هُو پنهنجي پهرين شعري مجموعي “آبشار” (دَ پروسيشن) ۾ لکي ٿو:
“هن ڌرتيءَ تي ڪي ٿورا انسان هوندا،
“جيڪي زندگيءَ مان لطف اندوز ٿين ٿا،
“۽ فطرت جي عطا ڪيل بي بها نعمتن مان ڪَڪِ نه ٿا ٿين.
“يا وري زندگيءَ جي وهندڙ شفاف آبشارن کي
“پيالي ۾ بند نه ٿا ڪَن،
“جنهن جي سطح تي هنن جا خيال لُڏندا ۽ ترندا رهن ٿا.”
واقعي به ايئن ئي ته آهي! فطرت ۾ ڪيڏي نه خوبصورتي آهي! ان جو اندازو تڏهن ٿئي ٿو جڏهن اسان ٻهراڙين ۾ نڪري پئون ٿا ۽ فطرت جي حسين نظارن کي ڏسون ٿا.... شهرن ۾ ڪٿي رهي آ اها ترتيب ۽ سُهڻائي، جيڪا شهرن کان ٻاهر چَوڏسا پکڙيل فطرتي سادگيءَ ڀَري سُونهن ۾ هنڌين ماڳين پکڙيل آهي. شال! اسان کي فطرت جي انهن نعمتن مان ڪڏهن به ڪَڪِ ٿيڻ جو موقعو نه ملي ۽ اسان باوجود ڏکن ۽ تڪليفن کي سَهندي، زندگيءَ مان لطف اندوز ٿيندا رهون....
***
ڏينهن جي وٺ پڪڙ ۽ ڪمن ڪارين کان پوءِ، شام ٿيندي ئي دوستن، سنگتين ۽ ساٿين سان ملڻ ۽ ڪچهريون ڪرڻ لاءِ اسان جو منُ سَٽون هڻڻ لڳندو آهي. دل چاهيندي آهي ته ڪي پَل پنهنجن پيارن سڄڻن سان قرب جون ڳالهيون ڪجن. هنن جا احوالَ ٻُڌجن ۽ کين پنهنجون وارتائون ٻڌائجن. دنيا ۾ ڇا ٿو وهي واپري، ان تي ڪجھ ڳالهائجي، ڪي ويچار ونڊجن، يا ڪي پَل خاموشيءَ سان هڪ ٻئي جي نيڻن جي گهراين ۾ سمائجي وڃجي. هر انداز ۾ پنهنجي خاص دلچسپي آهي. ان طرح، ڪڏهن قرب ڀَريون ڪچهريون ڪري سگھندا آهيون، ته ڪڏهن شام جو به مصروفيتن يا ٿڪاوٽن جو شڪار ٿي گھرن ۾ ئي ويهي رهندا آهيون.... ڇا به هجي، دل جو حال ونڊڻ سان من هلڪو ٿي پوندو آهي ۽ ماڻهو پاڻ کي ڏاڍو هلڪو ڦُلڪو محسوس ڪرڻ لڳندو آهي. ڪڏهن اوهان به پنهنجن پيارن سان دل جا احوالَ اوري پاڻ کي سهنجو محسوس ڪندا ڪيو ۽ خوشين جا گھڙيون وڌائيندا ڪيو....
***
لطيف سائينءَ جو سڄو رسالو ڄڻ ته هيرن ۽ جواهرن سان جُڙيل بيتن ۽ وائيُن سان سينگاريل آهي. شاهه لطيف رسالي جي سُرن ۾ جيڪي فڪر جا واهڙ وهايا آهن، تن جي ڪهڙي ڳالهه ڪجي! شاهه سائين سُر مومل راڻي ۾ فرمائي ٿو:
شمـعَ ٻــارِيـنـدي شَبَّ، پِـرهه باکُـون ڪَـڍيُـون،
مـوٽُ، مران ٿـي، مينـڌرا! راڻـا ڪـارڻِ ربَّ،
تنهنجِي تاتِ طَلَبَ، ڪانگَ اُڏايم ڪاڪِ جا.
مُومل ـــــــ حُسُنَ ۽ سُونهن جي راڻِي، ناز ۽ انداز جي مَلڪه، جنهن سان سُومل سياڻيءَ جو ساٿ، ۽ پوءِ وري راڻي جو رسامو ڪري هليو وڃڻ! ان صورت ۾ موملِ ڪيئن نه ڪُوڪُون ڪندي ۽ ايلاز ڪندي راڻي کي پرچڻ لاءِ:
رُسُ مَ، رُسَــڻُ گھــورِيــو، اُٺُ اوراهــون ڇــــوڙِ،
تو ريءَ ڪاڪِ ڪَڙي ٿَئِي، ساڻُ سِرکَنڊُ سوڙهه،
اچِــي چَـنــدَنُ چــوڙِ، ته سـوڍا! سُـکِـيـاڻِـي ٿِـيـــان.
***
نماڻا نيڻ هر ڪنهن دل کي موهي وجھندا آهن. اهڙي سَمي اکين جي اها ئي آس هوندي آهي ته اهڙن مٺڙن ۽ نماڻن نيڻن ۾ گم ٿِي وڃجي. اهي نماڻا نيڻ ئي هيءَ سڄي ڪائنات بڻجي پوَن، ٻيو ڪجھ نه رهي. سڀ رنگ انهن سندر نيڻن واريءَ ڪائنات جا هجن، پر جڏهن اهي نيڻ نماڻا اسان جا ئي نيڻ بڻجي پوَن ۽ پياري پرينءَ لاءِ ويڳاڻا بڻجي پونِ، ته پوءِ ڇا ڪجي! هِنَ ماڻهن سان ڀريل دنيا ۾ ماڻهو اڪيلو رهجي وڃي، ميلي ۾ ئي تنها هجي، ته پوءِ ڪهڙيءَ واٽ تي هلجي؟ ڪيئن پنهنجي اڪيلائي ۽ ويڳاڻپ ختم ڪجي؟
ڇا به هجي، پر سڀ کان بهتر اهو ئي لڳندو آهي ته پياري پرينءَ کي ٻڌائجي ته تنهنجي لاءِ منهنجا نيڻ ويڳاڻا بڻجي پيا آهن. تون ايندين، ته اها ويڳاڻپ ختم ٿيندي، تو سان ملڻ سان ئي منهنجين تنهائيون پڄاڻيءَ تي رَسنديون.
***
(سرجيل: 20 ۽ 27 فيبروري 2011ع. ڇپيل: روزاني “عبرت” حيدرآباد، 24 جولاءِ 2011ع)