25. سَکِي! هوا ۾ هڳاءُ آهي
هـيـڏي سـاري مـحـفـل ۾ ڪــو پــاڻ وڃــائي ويـٺــو آ.
سڄيءَ دنيا ۾ چورين جا انيڪ قسم ٿين ٿا. ڪا چوري نقد جي صورت ۾ ٿيندي آهي، ته ڪا وري سامان جي. پر ٻنهي صورتن ۾ چور اها ڳالهه ضرور ڌيان ۾ رکندا آهن، ته چوري اهڙي ڪجي جنهن جو ملهه وڏو هجي، معمولي چوريءَ کي چور ليکيندا ئي ناهن، جيتوڻيڪ اسان وٽ ته هاڻ اهو به نه ٿو ڏٺو وڃي ته چوري ڪيتري قدر قيمتي آهي. چور جو ڪم چوري ڪرڻ آهي، ملهه جي ڪٿ پوءِ ڪبِي، ته اهو ڪيترو ٿو بيهي، پر جيڪي چور نامي گرامي هوندا آهن، اهي پوريءَ رٿابنديءَ سان چوري ڪندا آهن. هنن وٽ چوري ڪئي ويندڙ اسم جي پوري پوري قيمت ڪٿيل هوندي آهي. کين اها به ڄاڻ هوندي آهي، ته اها چوري ڪٿي اَگھامندي.... ڇا به هجي، پر چور ۽ چوريءَ ٻنهي کي هر سڄاڻ ماڻهو نِنديندو ضرور. چور کي ڪو به چڱو نه چوندو، پوءِ چور ڪيڏو به اثر رسوخ وارو ڇو نه هجي. جيڪڏهن کيس سامهون چوڻ جو موقعو نه هوندو، ته به پرپٺ يا دل ۾ ضرور کيس چور ڪوٺيندو. حديث نبوي به آهي ته برائيءَ کي دل ۾ به ضرور برو چئو.... بهرحال، اهو ته ٿيو چوريءَ جو هڪ پاسو، جڏهن ته چوريءَ جو ٻيو پاسو ڏاڍو وڻندڙ ٿيندو آهي، جنهن کي عاشقاڻو به چيو ويندو آهي. اوهان سمجھي ويا هوندا ته مان دل جي چوريءَ جي ڳالهه ٿو ڪريان جنهن سان عاشق خوش به ٿيندا آهن، ته روڳ ۾ به وٺجي ويندا آهن. دل جي چوري ماڻهوءَ کي سُڪون به ڏيندي آهي، ته بي سُڪوني به بخشيندي آهي. جيڪڏهن دل جي چور سان ناتا ٺهيل هوندا ته دل جي چوريءَ تان عاشق فدا پيا ٿيندا ۽ جيڪڏهن دل جو چور بي وفائيءَ جي ڏِک ڏيندو ته ڏُک جون انتهائون ڪائنات ۾ پکيڙجي وينديون آهن.
چنڊ! ڪڪرن ۾ لڪائي، ڇو ڇڏيئي چانڊوڪي،
ڇا تنهنجي چورائي چانڊاڻ هليا وينداسين؟ (راشد مورائي)
دل جا چور، من جا چور به ٿيندا آهن. اهي پنهنجيءَ حسين صورت سان متاثر ڪندا آهن ۽ من ۾ بي چيني ۽ اڻ تڻ پيدا ڪندا آهن، جيڪا کين وري وري ڏسڻ تي مجبور پئي ڪندي آهي. اهي ڀلي ته بي وفا بڻيا هجن پر اسان جو من ۽ اسان جي دل ڪڏهن به اهو مڃڻ تي راضي نه ٿيندي آهي، ته ڪو پرين پيارو، دل جو دلبر اسان سان بي وفائي ڪري ويو آهي. عشق ڪندڙ ڪڏهن به پنهنجي پياري جي بي وفائيءَ جو سوچي ئي نه سگھندو آهي. هن جي من ۾ فقط اهو ئي هوندو آهي ته ڪو نه ڪو ڪارڻ ضرور هوندو جو محبوب منهنڙو مَٽي ويو آهي. هُو تاويلون پيو ٺاهيندو ته هِيئن هوندو يا هونئن هوندو، پر دلبر وفا ضرور ڪندو. محبوب کي هو ڪڏهن به بي وفائيءَ جو طعنو نه ڏيندو. سائين منهنجا! محبوب جي ياد چانڊوڪين راتين ۾ ته وري اڃا جرڪي پوندي آهي. اها ياد ڄڻ ته چانڊوڪيءَ ۾ وهنتل هوندي آهي. اڃا به چئجي ته ان کي چانڊوڪي اوڍيل هوندي آهي. جيئن جيئن چنڊ جون تاريخون اڳتي چوڏهينءَ ڏانهن وڌنديون وينديون آهن، چانڊوڪي چِٽي ٿيندي ويندي آهي، تيئن تيئن محبوب لاءِ تڙپ به وڌندي ويندي آهي، ته ياد ۾ به شدت ايندي ويندي آهي.
جيتوڻيڪ دل زندگيءَ توڙي اسان جي جسم لاءِ انتهائي اهم عضوو آهي، پر ان جو اسان جي جذباتي زندگيءَ ۾ به ڪارگر ڪردار آهي. اسان پنهنجن جذبن، احساسن، امنگن ۽ ارمانن کي دل سان ئي منسوب ڪندا آهيون، ڇاڪاڻ ته فوري طور، بنا دير جي، جيڪو عضوو اسان جو جذباتي رد عمل ظاهر ڪندو آهي، اهو دل ئي هوندو آهي. ان کان پوءِ ئي اکيون، ڳوڙها ۽ مُنهن جا تاثر يا منهن ۽ جسم جي مختلف مشڪن جا ردعمل اهڙن جذبن جي ترجماني ڪندا آهن. دل ڄڻ ته الماڙيءَ جو ڪم ڪندي آهي جتي اسان جا ارمان، اسان جا احساس، اسان جون تمنائون، اسان جون خواهشون، اسان جا رشتا ناتا، اسان جا آواز، اسان جا اُڌما، اسان جا عمل ۽ ردعمل، اسان جا ڳوڙها، اسان جون تصويرون، اسان جون تحريرون، اسان جا وڇوڙا، اسان جا ميلاپ، اسان جا خواب، اسان جون اميدون، اسان جون خوشيون، اسان جا ڏک ۽ ڏولاوا سانڍيل هوندا آهن.... نامور ليکڪا ماهتاب محبوب لکيو آهي: “ڳالهه جا دل جي گهِراين مان نڪتل هجي سا ڪهڙي به هجي پر به ان گھڙيءَ جو سچ هوندي آهي.” دل اسان جي ماضيءَ جو ريڪارڊ پنهنجي اندر منجھ رکندي آهي، دل اسان جي حال جون حقيقتون اظهاريندي آهي ۽ دل اسان جي مستقبل جا سپنا اُڻندي آهي ۽ انهن جي ساڀيائن لاءِ منتظر رهندي آهي..... جيسين زندگي آهي تيسين اهي سلسلا قائم رهندا آهن ۽ جڏهن زندگي موت جي هنج ۾ آرامي ٿيندي آهي ته دل جا ارمان دل ۾ ئي رهجي ويندا آهن.... سنڌ جي مشهور شاعر استاد بخاريءَ وفات مهل موڪلاڻي ڪندي چيو هو: “هِن جَهانَ ۾ ڪجھ به نه رهندو. صرف خوشبوءِ رهندي. مان توهان کي پنهنجا سڀ خواب ڪتاب ڏيون ٿو وڃان. اوهان مون کي منهنجي اولاد جيان آهيو. لڳ لاڳاپا، رشتا ناتا ۽ تعلق اٽوٽ ٿيندا آهن. منهنجا به اوهان سان اهڙا ئي رشتا ۽ ناتا آهن جيڪي موت جي سرحدن کان تمام پري آهن.”
پرينءَ پياري کان پوءِ ٻئي جنهن ماڻهوءَ جي وڌ ۾ وڌ واکاڻ ڪئي وئي آهي، تنهن کي سَکيءَ جي نالي سان سڏيو وڃي ٿو. سکي اهو ماڻهو هوندو آهي جنهن کي محبوب لاءِ عرض به ڪيو ويندو آهي ته کيس پرچائي ڏي جيڪڏهن اهو رٺل آهي. سکيءَ کي ئي ريجھايو ويندو آهي ته هٺيلي معشوق کي ريجھائي ڏئي ته ڪا دل جي کليل ڪچهري ڪجي.... سَکي پيامبر هوندي آهي جيڪا عاشق ۽ معشوق جي وچ ۾ هڪ پُل جو ڪم ڪندي آهي، سَکي درياءَ جي ٻن ڪپرن کي پاڻ ۾ ملائيندي آهي. سَکي چانڊوڪي هوندي آهي جيڪا چنڊَ ۽ چنڊ جي تمنائيءَ کي هڪ ڪري ڇڏيندي آهي. سَکي کي اهڙي انسان جي حيثيت حاصل هوندي آهي جيڪو وڇوڙي کي وصل ۾ بدلائيندو آهي.... شاعرن ۽ عاشقن وٽ سکيءَ جو رُتبو بيحد افضل ۽ اعلى هوندو آهي. سکي هيرَ جيان هوندي آهي جيڪا پرين جو واسُ دکيءَ دلڙيءَ تائين پڄائيندي آهي ۽ درد جو دارون بڻجندي آهي. سَکيءَ جون اکيون پرينءَ جي اکين جا اشارا ڏينديون آهن ۽ سَکيءَ جا ناز ۽ انداز پرين جي نازن جو پڙاڏو هوندا آهن. سکي محبوب جي ٻئي وجود جي ڏِک ڏيندي آهي. سنڌي ٻوليءَ جو محبوب شاعر شيخ اياز چوي ٿو:
سَکي! هوا ۾ هُڳاءُ آهي، گلِي گلِي گيتُ ٿي وئي آ،
پِيا بنا ننڊ ڪيئن ايندي، بسنت جي رات بي چَئي آ.
يا ٻي شعر ۾ شيخ اياز چوي ٿو:
سَکيَ پِيا کي ملين ته چئجانءِ چاندني تو سوا نه ٿيندي،
اچين ته منهنجي اُماس ۾ آءُ، ڇو ته ٻِي رات ڪا نه ايندي.
***
(سرجيل: 4 سيپٽمبر 2011ع. ڇپيل: روزاني “عبرت” حيدرآباد، 22 اپريل 2012ع)