32. منهنجي جنگِ يزيدي ڪردار سان آهي
مديني جا مِيرَ، ڏاتر! مون ڏيکارِئين. (شاهه)
نئين هجري سن 1433هه جي شروعات مُحرم الحرام جي مهيني ۽ ڪربلا جي شهيدن جي المئي سان ٿيندي آهي.
ڏٺو مُحرم مـاهُه، سَنـڪو، شهـزادن ٿِيـو،
ڄاڻي هڪُ اللھ، پاڻَ وَڻنديُون جو ڪَري. (شاهه)
شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ “سُر ڪيڏاري” ۾ تاريخِ اسلام جي ان عظيم سانحي جي دردناڪ تصوير چِٽي آهي. ڪيڏاري جي معنى ئي آهي “جنگ جو ميدان”. ان نسبت سان شاهه سائينءَ سر ڪيڏاري ۾ ان جنگ جو داستان چِٽيو آهي، جيڪا هر سال هزارين، لکين بلڪ ڪروڙين مسلمانن ۽ انصافُ چاهيندڙن جِي دل کي چاڪ ڪري وجھندي آهي ۽ ماڻهو پنهنجو غم وساري، حسيني غم ۾ پاڻ وڃائي ويهندا آهن.
اڄ مِيـر مـومـنـن جـا، مـديـنــو ڇـڏي هـلـيــا،
مدينو ڇڏي هليا، سي مدينَئُون لڏي هـليـا.
سِڄُ، چنڊُ، مصطفى ڏي، يَڪدِل گڏي هليا.
اَنـڌارو ٿــيــو، اُنِ ري، تـــارا لَــــڏي هـــلــيــا. (شاهه)
*
محرم موٽِي آئـيـو، مـوٽيـا تـان نه امـامَ،
مديني جـا ڄام، مولا! مون کي ميڙِئين. (شاهه)
شاهه لطيف رح جي “رسالي” جو هڪ اهم مرتب ۽ محقق جناب غلام محمد شاهواڻي، پنهنجي مرتب ڪيل شاهه جي رسالي ۾، سر ڪيڏاري بابت لکي ٿو: “هن سُر ۾ شاهه سچ جي راهه ۾ سُور ۽ سختيون سهي، سر فدا ڪرڻ جو سبق امامن جي ڪربلا واري قضئي مان پِرائڻ جي تلقين ڪري ٿو. امامن دنيا تي دين ڪو نه وِڪيو. جيڪڏهن يزيد جي بيعت ڪن ها ته جيڪر وڏا وظيفا ۽ دنيوي سُک ۽ سهنج حاصل ڪن ها. ايئن ڪرڻ سان هنن کي هڪ طرف مانُ ۽ مرتبو ملي ها، ته ٻئي طرف سُورن کان نجات. جيتوڻيڪ کين يقين هو ته يزيد سان پُڄڻ محال آهي، ته به بي سروسامانيءَ جي حالت ۾ حق جي راهه کان نه مُڙيا. نفس سان جنگ جوٽڻ وڏو جهاد آهي، پر جبري حاڪم کي سچ چوڻ انهيءَ کان به وڏو جهاد آهي. سچ تان سرُ صدقي ڪندڙن جا مثال، دنيا جي تاريخ ۾ ٻيا به گھڻائي لڀندا، پر ڪربلا جي واقعي جھڙو رقت آميز حادثو مشڪل ملندو.”
سـخـتـي شـهــادت جِـي، مِڙوئي ملهارُ،
ذَرو ناهِه يَزيد کي، اِي عشقَ جو آثارُ،
ڪُـسَـڻَ جـو قَــرارُ، اصـلِ اِمامـن سين. (شاهه)
*
مـيــرَ مــدِيــنِـئــــان نــڪــرِي، آئــيــا نه مــوٽِـي،
ڪــــارا رَڱـــــجُ ڪــــپـــــڙا، ادا نـــيــــروٽـــــــي!
آئون تَنِين لاءِ لوٺِي، جي ميرَ مسافرَ رانئِيا. (شاهه)
جيتوڻيڪ هجري سال جي پهرئين مهيني محرم ۾ جنگ ۽ جھيڙو حرام آهي، تڏهن به يزيد پنهنجي اقتدار کي بحال ۽ برقرار رکڻ لاءِ عبيداللھ ۽ شمر وسيلي، پيغمبرِ اسلام حضرت محمد مصطفى ﷺجي ڏوهٽي ۽ سندس سچن ساٿين سان جنگ جوٽي.
سختي شهات جي، سُڻ! شاديءَ جو ڏينهن،
ذرو نـــاهِه يـــزيـــد کــي، نـسـورو ئي نينهن،
مَـرگُ آهـي مـيـنـهـن، عـليءَ جـي اولاد کـي. (شاهه)
حق ۽ ڪُوڙ جي جنگ ازل کان هلندي رهي آهي ۽ ابد تائين جاري رهندي. ڏسڻ ۾ اچي ٿو ته حق کي لبيڪ چوندڙ انيڪ امر انسان هن دنيا ۾ ٿِي گذريا آهن، جن حق ۽ سچ جي واٽ ۾ پنهنجين زندگين جي به پرواهه ناهي ڪئي ۽ پنهنجي حياتي قربان ڪري ڇڏي آهي.
سختي شهات جي، نِسـورو ئـي نـاز،
رِندَ پرُوڙِين رازُ، قَضئي ڪربلا جو. (شاهه)
ٻئي طرف ڪُوڙ ۽ ڪُپت جِي پوئواري ڪندڙ به گھڻائي ماڻهو هن ڌرتيءَ تي ڄاوا آهن جن ڪُڌن ڪمن ۽ ذاتي لالچن هيٺ ٻين انسانن کي ڏکويو آهي، ڌرتيءَ تي بيگناهن جي رت وهائي آهي ۽ پنهنجي اقتدار کي ظلم ۽ ڏاڍ سان ڊيگھ ڏني آهي. پر تاريخ شاهد آهي ته اهڙن ماڻهن کي چڱن لفظن ۾ ياد ناهي ڪيو ويو، کين ڦِٺ ۽ لعنت ئي نصيب ٿي آهي، پوءِ ڀلي ته هنن وقتي طور زندگيءَ جون موج ۽ مستيون ماڻيون هجن.
ڪــربــلا جــي پِــڙ ۾، خيـمـا کـوڙيـائُون،
جھيڙو يزيد سامهون، جُنبِي جوڙيائـون،
مُنهن نه موڙِيائون، پَسي تاءُ تــرارِ جــو. (شاهه)
ڪربلا جو ميدانُ حق ۽ ناحق جي وچ ۾ فاصلي جو ميدان هو. ڪربلا ۾ بظاهر حقُ جي هار ٿِي، ته به حَق ئي فتح ماڻي ۽ بظاهر ناحقُ کَٽيو، ته به اهو ناڪامياب ٿيو. ايئن ٿيندو آهي. ڪيئي ڀيرا ظاهري ڪاميابي اصل ۾ ناڪامي هوندي آهي ۽ ظاهري ناڪامي اصل ۾ جيت هوندي آهي.
ڪـــامِـــلَ ڪـــربــــلا ۾، اهـــــل بـــيـــتَ آيـــا،
مـاري مِصـرِيَـنِ سـيـن، تَـن ڪافـرَ ڪَنـبايـا،
سچُ ڪِ بِيبِيءَ ڄايا، ههڙا سُورهيه سُپرين. (شاهه)
سورهيائي اها ئي آهي جيڪا امام حسينؑ ۽ سندس امر ساٿين ڏيکاري. هُو ٿورا هئا ۽ سندن سامهون هزارين، پر فتح ڪنهن جي ٿِي، اهو تاريخ جي ورق ورق ۾ لکيل آهي. ٿورن ماڻهن کي هزارين ماڻهن هڪَ جنگ ۾ ته ماتِ ڏني، پر هزارين ماڻهن کي ٿورڙن ماڻهن تاريخ ۾ اهڙي مات ڏنِي جهڙي ٻِي ڪا مات تاريخ ۾ رَقم ٿيل آهي ئي نه.
گھــوڙن ۽ گھـوٽـن، جـيـئـڻ ٿـــورا ڏيـنـهــڙا،
ڪڏهن منجھ ڪوٽن، ڪڏهن واهِي رِڻَ جا. (شاهه)
*
ڪاري ڪڪر هيٺِ، مُون جھيڙيندا ڇڏيا،
ڪــارا ڪُــنــدَ هــٿنِ ۾، اَڙَلَ وَڇيرا هيٺ،
ٿِـي تَـنـين سين ڏيٺِ، موٽڻُ جَنين ميهڻو. (شاهه)
حق ۽ ناحق جي، سچ ۽ ڪوڙ جي، امن ۽ جنگ جي اها ويڙهه اڄ به جاري آهي. ان جنگ جي پُڄاڻي نه ڄاڻ ته ڪڏهن ٿيندي! پر ان ويڙهه ۾ حق، سچ ۽ امن جو ڳاٽ سدائين اُوچو رهيو آهي ۽ ناحق، ڪُوڙ ۽ جنگَ جو ڪنڌُ سدا جُهڪيل رهيو آهي. سچ چوندڙ جي اکين ۾ جوت جرڪندي رهي آهي ۽ ڪوڙ ڳالهائيندڙ جون اکيون اکين سان ملائڻ جَهِڙيون ناهن رهيون. سچ چوندڙ جي زبان صدين جي سفر بعد به اڳي کان اڳري رهي آهي ۽ ڪوڙ بَڪندڙ جي زبان لَڙکڙائيندي رهي آهي.
بهادُرَ گَڏيا بهادُرين، کَڙڳَ کِـلـوِلِ ڪَـن،
وجَهــن ڌَڙَ ڌَڙن تــي، هــاڪـارِيـنِ هَـڻـنِ،
ڪِرَن ڪنڌَ نَچَنِ، رڻ گجِيو، راڙو ٿيو. (شاهه)
جڏهن بهادرَ بهادرن سان ملندا آهن ته انهن جون تلوارون ڪڙڪا ڪنديون آهن ۽ اهي هڪلون ڪندا آهن. انهن جا ڪنڌ ڀلي ته تن کان جدا ٿي وڃن، سِسيون ڌڙ کان ڌار ٿِي وڃن، ته به اهي سُرخرو هونديون آهن ۽ جنگ جي ميدان ۾ گجگوڙون ٿينديون آهن.
ڪـامـلَ ڪـربـلا ۾، پـاڻَ آيا پيهِي،
پَهُه ڪيائون پاڻ م، مُقابِلِ ويهِي،
قضا هِيءَ ڪيهِي، هَئي هَئي! ٿِي حُسينَ سين. (شاهه)
هن موقعي تي، امام حسينؑ جي قولن مان ڪي چونڊ قول پيش ڪريان ٿو. اميد ته انهن تي غور ۽ فڪر ڪندا:
* جنهن ڪم جي طاقت نه هجي، ان جو ذمو نه کڻو.
* جڏهن اوهان سمجھي وڃو ته اوهين حق تي آهيو، ته پوءِ نه جانِ جي پرواهه ڪريو، نه مال جِي.
* ذلت برداشت ڪرڻ کان، موت بهتر آهي.
* منهنجي جنگ يزيد سان نه، پر يزيدي ڪردار سان آهي.
* ظالمن سان گڏ زندگي گذارڻ ڏوهه آهي.
* جلدبازي بد عقلي آهي ۽ بدترين ڪمزوري پڻ.
***
(سرجيل: 27 نومبر 2011ع. ڇپيل: روزاني “عبرت” حيدرآباد، 4 ڊسمبر 2011ع. عنوان: “ڪربلا سانحو ۽ ڀٽائي جو سُر ڪيڏارو”)