34. وچن ويڙهيچن سِين
مــون جـيــڏيــون مــلـيــر ۾، چـونـڊن مـوڪَ مِـهـا،
منهنجي آهَه اِها، ڪڏهن ڪيرائيندي ڪوٽ کي. (شاهه)
شاهه سائينءَ جي اها سِٽ “جيها جي تيها، مون مارُو مڃيا” ڪيئن نه هانوَ ۾ کُپِي ٿي وڃي. دل ڌڙڪڻ ٿي لڳي انهن لفظن جي تاثير ۾: “جيها جي تيها، جيها جي تيها” جيئن به آهن، جهڙا به آهن، اهڙا ئي، بلڪل ايئن ئي، مون انهن کي پنهنجا مارُو مڃيو آهي. اُهي منهنجا پنهنجا آهن، منهنجا ديس-واسي. مارئي پنهنجِي حيثيت ياد رکي ٿي، پنهنجي ڏيهه کي ياد رکي ٿي. ان سان گڏوگڏ هوءَ اها به اميد رکي ٿي ته سندس آهَه ڪوٽ کي ڪيرائيندي، جنهن ۾ هوءَ قيد آهي.
هر ماڻهو چاهيندو آهي ته پنهنجن ماروئڙن سان گڏ گذاري، هنن سان کلي خوش ٿئي، ٽهڪ ڏئي، ۽ ڏکن ۾ به ساڻ هجي. مارئي به ته اهو ئي ٿي چاهي، ۽ پنهنجي ان چاهه ۾ هوءَ محل ۽ ماڙيون ٿُـڏي ٿي ڇڏي. هوءَ پنهنجي وطن جي انڪار کان منهن موڙي ٿي ڇاڪاڻ ته کيس پنهنجو ديس ۽ پنهنجا مارُو گھرجن.
تيلُ نه لائيان تنهنجو، مون مارُوءَ جو منِ،
ڪـريـان ٻِـي نـه ڪَـنِ، آهَـرَ اُنـهِـيــنءَ آهيان. (شاهه)
“اَلـســتُ بِـرَبّــڪُــم” جـڏهــن ڪـنِ پيــومِ،
“قـالو ابَلى” قلب سين، تڏهن تِت چيـومِ،
تنهين ويرَ ڪيومِ، وَچَنُ ويڙهِيچن سِين. (شاهه)
ان وچن جي ئي اهميت آهي، جيڪو ڄڻ ته اسان جي پنهنجي اصليت جي نشاندهي ڪري ٿو. لطيف سائينءَ ڪيڏن نه سهڻن ۽ بامعنى لفظن ۾ اسان کي سمجھايو آهي ته جنهن وقت ڪنن ۾ آواز ٿو پوي ته “ڇا مان اوهان جو رب نه آهيان؟” ته ان وقت ئي هڪُ ته اقرار ڪيم ته هائو، تون ئي رب آهين، پر ساڳئي وقت پنهنجن ماروئڙن سان پڻ ساڻ رهڻ، ساٿ ڏيڻ، کين نه ڇڏڻ جو به وچن ڪري ڇڏيو هيم.... هيءَ تمام وڏي ڳالهه آهي جيڪا اسان کي اسان جي رهبر لطيف سائينءَ صفا سولي انداز ۾ سمجھائي آهي، ته پوءِ هاڻ ڪيئن ممڪن آهي ته اسان پنهنجي ان وچن تان هٿ کڻي وڃون! جنهن وچن جو اقرار رب جي اقرار سان سلهاڙيو ويو آهي، ان کي ڪيئن ٿو پٺتي رکي سگھجي. ڇو ته ان ۾ وطن جي انڪار جو فلسفو به اچي ٿو وڃي، جيڪو ڄڻ ته اسان تي تحفي طور ملي ٿو. ان حوالي سان سنڌ جو نالي وارو دانشور سائين محمد ابراهيم جويو چوي ٿو ته “وطن جي انڪار جو فلسفو يا نظريو محڪوم ۽ مظلوم قومن لاءِ هر صورت ۽ هر حالت ۾ تباهيءَ ۽ ذلت جو فلسفو آهي، ۽ اُهو فقط ملڪ جا غدار ۽ ملڪ جا دشمن پيش ڪندا ۽ پکيڙيندا آهن.” (مهاڳ “ڪي جو ٻيجل ٻوليو”)
مون مـارُوءَ سين لَڌيُـون، لوِئـيءَ ۾ لائُـون،
سونَ برابر سڳڙا، مون کي ٻانهنِ ٻڌائُون،
عُمرَ جو آئُون، پَٽُ ڪيئن پهريان سومرا! (شاهه)
مارئي مڪمل طور پنهنجن ماروئڙن سان محبت جو ڀرپور اظهار آهي. مارئيءَ جو من پنهنجن مارُوئن کان پرتي هوندي به ساڻن سلهاڙيل آهي. هن کي اهي سڳڙا ئي سونُ ٿا لڳن جيڪي هنن سندس ٻانهن تي ٻڌا آهن. مارئيءَ جي من ۾ مقصد چِٽو پَٽو آهي، ۽ اهو مقصد آهي پنهنجن مارُوئن سان لڳاءَ جو. مقصد جي حوالي سان محمد ابراهيم جويو صاحب چوي ٿو: “سچ آهي ته مقصد جي مومل کي، جي ماڻڻو آهي ته ڪاڪ محل کي سَر ڪرڻو ئي پوندو؛ ميهر سان ملڻو آهي ته دهشت ڀرئي درياءَ جي لهرين ۾ لُڙهڻو ئي پوندو؛ پنهنجي پنهل کي پهچڻو آهي ته ڪيچ جا جبل جھاڳڻا ئي پوندا؛ ملير جي مارن سان ملي مَرڪڻو ۽ مَهڪڻو آهي ته عمرَ جي قيد جا ڏيهاڙا ڪاٽڻا ئي پوندا ــــــ
ڏکَ سکن جي سونهن، گھوريا سُک ڏکن ري،
جــنِــي جــي ورُونـهـن، سـڄــڻ آيــو مــون ڳَـــري. (شاهه)
***
(سرجيل: 22 جنوري 2012ع)