آمي ۽ ڦاپيءَ جو شڪار
هڪ طرف گوليون ڇوڙيندڙن ۽ ٺڪاءَ ڪڍندڙن جي ڪڍ 13 درجن ايجنسيون لڳايون ويون آهن، ته ٻئي طرف بندوقن سان جيئرن جاڳندن ساهه وارن جو شڪار ڪندڙن لاءِ دهل وڄائي، روشنيون سجائي شادمانا ڪيا پيا وڃن، ڇاڪاڻ ته ٻنهي هنڌن تي شڪار ڪندڙن جي شڪلين ۾ فرق آهي ۽ ها! شڪار ٿيندڙن ۾ به ڪا ڀيٽ ڪري نه ٿي سگهجي.
مان هي ڪا لوڪ ڪهاڻي اوهان کي ڪونه پيو ٻڌايان. نه وري پرين ۽ ديون جي ديس جي ڪا ڪٿا بيان ڪرڻ ئي منهنجو مقصد آهي. پر اصل ۾ اسان جي سنڌ هڪ اهڙو عجوبو بڻجي چڪي آهي، جو ان جي هر سچي ڪهاڻي به پراسرار ۽ جاسوسي ناول جو اعتبار نه ڪرڻ جهڙو باب بڻجي وئي آهي.
ڪجهه سال اڳ جي ڳالهه آهي، ٺٽي ڀرسان هڪ تاريخي ڍنڍ ڪناري اسان جي عرب اڃا به شيخ ڀائرن آمي ۽ ڦاپي جو شڪار ڪيو هو. ڍنڍ جي ڪناري کوڙيل خيمن ۾ سنڌ جي عزت تار تار ڪئي وئي هئي. اسان مهمانن جي عمل تي خاموش رهيا هئاسين، جو هو ڀلي پار جا هئا. هونئن به اسان کي ڪهڙي مجال آهي جو وتئون ملڪ جا سفارتي تعلقات خراب ڪندا. ملڪ ته وڏيون قربانيون ڏئي، اعتبار نه ڪرڻ جهڙيون مهمان نوازيون ڪري پنهنجن سفارتي ناتن کي مضبوط ڪندا آهن. هي به ڪو مسئلو هو جو اسان هروڀرو ڀري دنيا ۾ ٻن نياڻين سان ٿيل ناحق تي پنهنجي ملڪ کي اڪيلو ڪري ڇڏيون. ڀلا اسان کي لبيا جو ڪرنل قذافي ٿيڻ جو شوق ته ڪونهي. جنهن پنهنجن ٻن شهرين کي برطانيه يا آمريڪا جي حوالي ڪرڻ کان انڪار ڪري پنهنجي لاءِ مصيبتون ڳنهي ورتيون آهن.
آميءَ ۽ ڦاپيءَ جو شڪار ڪندڙ هر سال سياري جي مند ۾ منهنجي وطن ايندا آهن. اسان جا حڪمران توڙي سياستدان ۽ تر جا وڏير انهن جو اهڙو ته آڌرڀاءُ ڪندا آهن، جو اسان جي محبت ۽ سڪ هر سال کين هيڏي اچڻ تي هرکائيندي رهندي آهي. هاڻ به سيارو شروع ٿي چڪو آهي. اتر جو واءُ گهلڻ لڳو آهي. ان ڪري ئي ”اتر لڳا آءُ پرين“ وارو معاملو شروع ٿيڻ وارو آهي.
ٿر ۾ ايندڙ مهمانن جي استقبال جون تياريون شروع ٿي چڪيون آهن. واري جي ڀٽن کي روشن ڪرڻ لاءِ جيپون ڊوڙن پيون ۽ جنريٽرن ۾ تيل ڀريو پيو وڃي. ٿر واري پاڪ – هند سرحد هونئن ته سرحدي محافظن جي لوهي ڪڙن ۾ جڪڙيل هوندي آهي. درجن ميل پري به ڪنهن ڌرتي ڄائي کي ڏسندي ڪاٺ ۾ وجهڻ کي ايماني جذبي سان ڀيٽ ڏني ويندي آهي. اصل ۾ حساس سرحدن تي نر پکي هڪليو ويندو آهي. پر سائين ايندڙ مهمان ايترا ته ڀاڳ وارا هوندا آهن ۽ سندن پيرن جي دز به اهڙي تي معتبر ليکي ويندي آهي، جو ان جي اُڏڻ سان ئي اسان جا ٻئي جهان روشن ٿي ويندا آهن. اهو ئي سبب آهي جو سرحد جي ويجهو نه صرف کيما کوڙيا پيا وڃن، پر مهمانن لاءِ غاليچا وڇائڻ، بسترا لڳائڻ جو ڪم اسان جا سرحدي محافظ کل خوشيءَ سان سرانجام ڏئي رهيا آهن. ڇاڪاڻ ته قطر، ابوظهبي ۽ ٻين عرب ملڪن جي شهزادن کي ٿر جون ڀٽون، ٺٽي جو ڍنڍون سياري جي مند ۾ مقاطعي تي مليل هونديون آهن.
مارئي جي ملڪ جا مسڪين ماڻهو جيڪي ڏيئي جي روشنيءَ لاءِ به سڪندا آهن. انهن جا اهڙا ته ڀاڳ ڀلارا ٿي ويندا آهن، جو بر ۾ بازارون لڳي وينديون آهن، رات جي اونداهيءَ کي جنريٽرن رستي اهڙا ته چار چنڊ لڳي ويندا آهن جو واريءَ جو ذرو ذرو به مُرڪي پوندو آهي. اسان ماڻهو پري پري کان ڪهي اچي اهي شادمانا ڪندا آهيون، ڇاڪاڻ ته پاڻ روايتي طور ڏاڍا مهمان نواز آهيون. وڏن جي ريتن ۽ رسمن کي هروڀرو لڄائڻو ته ڪونهي. پر هروڀرو ٻاهران آيل مهمان ايڏا ڪنجوس به نه هوندا آهن، جو اسان کي پنهنجن محبتن جي جوڳي موٽ نه ڏئي سگهن. جيڪڏهن گهر ويٺي ئي ترن جو تيل ترن مان ئي نڪري پئي ته هروڀرو نار جي رياستن ڏانهن سفر ڪرڻ ۽ ڪشالا ڪڍڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي.
پوءِ اسان ماڻهو سرحدي قانونن، جهنگلي جيوت جي اصولن، عدالتن جي حڪمن کي اورانگهيندي ڪارونجهر جي مور، تلور، تتر، هرڻ، سهن ۽ روجهه کي هڪليندا آهيون. هڪ هنڌ ڪٺي ڪندا آهيون. واريءَ جي ڀٽن ۾ ڊوڙندا آهيون. سهڪي پوڻ کان پوءِ وري ٺٽي جي ڍنڍن تي سائبيريا کان آيل مهمان پکين جو ساهه مٺ ۾ ڪرڻ لاءِ ڄار وجهندا آهيون، ڪوڙڪيون اڏيندا آهيون. جيئن اسان جي مهمانن کي ڪا مايوسي نه ٿئي، سندن دل ۾ ڪو رنج نه پيدا ٿي پئي، سندن منهن تي گهنج نه اچي. ڇاڪاڻ ته اسان ماڻهو ڀلي پار مان آيلن جو رنج برداشت نه ٿا ڪري سگهون. آخرڪار پنهنجي آخرت کي به موچارو ڪرڻو آهي.
۽ پوءِ ٺڪاءَ ٿيندا آهن، اڏامندڙ پکي گهائجي زمين تي ڪرندا آهن، مور رڙي ڪارونجهر کي ڏاري وجهندو آهي. آڙين ۽ تلور جي خون سان ڪينجهر لال ٿي ويندي آهي. منهنجي ديس جي ساهوارن سميت آمي ۽ ڦاپي جو به شڪار ٿي ويندو آهي ۽ سنڌ جا حڪمران مُرڪي پوندا آهن!
(ڇپيل، روزاني عوامي آواز ڪراچي، 14 نومبر 1995)