سريلنڪا ۾ سياسي سڌارا ۽ تامل دهشتگردي
سريلنڪا جي صدر چندريڪا ڪمار ٽنگي گذريل هفتي ملڪ ۾ 12 سالن کان هلندڙ تامل دهشتگرديءَ جو خاتمو آڻڻ لاءِ جنهن امن پئڪيج جو اعلان ڪيو هو، سو تاملن جي هوڏ ۽ هٺ ڌرمي سبب ناڪاميءَ طرف وڌي رهيو آهي. چندريڪا ڪمارا ٽنگي گذريل هفتي 3 آگسٽ تي ملڪ ۾ لساني فساد ختم ڪرڻ ۽ امن جي قيام لاءِ جنهن پئڪيج جو اعلان ڪيو هو، تنهن نه صرف ديس ڌڻين يعني ملڪ جي اڪثريتي آباديءَ سنهالين کي تعجب ۽ حيرت ۾ وجهي ڇڏيو هو. پر خود دنيا جي ٻين اهڙين رياستن ۽ ملڪن جا اصل ديس ڌڻي به اچرج ۾ اچي ويا هئا، جتي پناهگيرن طرفان ان قسم جي دهشتگردي ڪنهن نه ڪنهن صورت ۽ شڪل ۾ موجود آهي.
صدر ڪمارا ٽنگي، امن جي قيام لاءِ جنهن غير معمولي ۽ انوکي قسم جي منصوبي جو اعلان ڪيو هو. تنهن موجب ڀارت کان لڏي آيل تاملن کي ڏکڻ ۽ اوڀر وارن علائقن ۾ هڪ خودمختيار حڪومت جوڙڻ جي آڇ ڏني وئي آهي.
صدر طرفان جن علائقن لاءِ خودمختياريءَ جي ڳالهه ڪئي وئي آهي. انهن علائقن ۾ ديس ڌڻين جيڪي مذهبي طور مسلمان آهن، جي گهڻائي رهائش پذير آهي. تنهن ڪري ان پئڪيج جي سريلنڪا جي ٻين سنهالي رهواسين سميت مسلمانن طرفان شديد مخالفت جي توقع آهي.
چندريڪا ڪمار ٽنگي، پنهنجي حڪومت جي امن پئڪيج جو اعلان ڪندي چيو آهي ته: ”موجوده حڪومت سريلنڪا ۾ موجود مڙني لساني گروهن جي مفادن ۽ بنيادي حقن جو تحفظ ڪندي.“ هن وڌيڪ چيو ته: ”اسان طاقت جي استعمال، رياستي تشدد ۽ تڪڙن سياسي مفادن حاصل ڪرڻ واري پاليسي کان پاسو ڪنداسين ۽ ملڪ ۾ پائيدار امن جي قيام لاءِ ڪوششون ڪنداسين. تاملن جي مڙني شڪايتن جو خاتمو آندو ويندو.“ صدر، سريلنڪا ۾ علحدگي پسند تنظيم ايل ٽي ٽي اي جي دهشتگرن خلاف هلندڙ فوجي آپريشن بابت چيو ته ”اهو آپريشن تامل عوام جي خلاف نه پر امن جي دشمن جي خلاف آهي.“
سريلنڪا جي صدر جي امن لاءِ خواهش ۽ ان جي حصول لاءِ انوکا قدم کڻڻ واري ڳالهه پنهنجي جاءِ تي ڪيتري به اهميت لائق ڇو نه هجي، پر ان خواهش جي تڪميل جو سڄو دارو مدار تاملن جي نيڪ نيتيءَ ۽ وطن دوستيءَ تي منحصر آهي. حڪومت جي پئڪيج جي تاملن طرفان اها موٽ ڏني وئي آهي جو هنن صدر چندريڪا جي امن پئڪيج جي اعلان کان صرف ٽي ڏينهن پوءِ گاديءَ واري شهر ڪولمبو ۾ بم هڻي 21 ماڻهو ماري ڇڏيا آهن. جنهن مان صاف ظاهر ٿئي ٿو ته تامل ٽائيگرن کي حڪومت جو اهو امن منصوبو قبول ناهي.
سريلنڪا جي آزاديءَ کان پوءِ صدر ڪمارا ٽنگي اُها واحد اڳواڻ آهي، جنهن صرف امن خاطر تامل دهشتگردن ۽ پناهگيرن کي خودمختيار حڪومت ٺاهڻ جي آڇ ڏني آهي. جنهن موجب تاملن کي مطمئن ڪرڻ لاءِ اختيارن جي مرحلي واري منتقلي ڪئي ويندي. منصوبي موجب تامل اڪثريت وارن ڏاکڻن ۽ اڀرندن علائقن کي ضم ڪري هڪ خودمختيار علائقي جي حيثيت ڏني ويندي. ان منصوبي کي آئيني تحفظ ڏيڻ لاءِ پارليامينٽ مان قانوني بل منظور ڪرايو ويندو. جنهن بعد ريفرنڊم ذريعي عوام جي راءِ ورتي ويندي.
امن پئڪيج لاءِ پارليامينٽ مان قانوني بل منظور ڪرائڻ ۽ بعد ۾ ان تڪراري مسئلي تي ريفرنڊم صدر چندريڪا لاءِ هڪ وڏو چئلينج ثابت ٿي سگهي ٿو. ڇاڪاڻ ته ڪوبه ديس ڌڻي يعني سنهالي عوام صرف امن خاطر پناهگيرن جي پنهنجي ڌرتي تي الڳ حيثيت ۽ ڌار وجود تسليم نه ڪندو. ڇاڪاڻ ته اها خودمختياري اُتي بيهي رهڻ بدران اڳتي هلي مڪمل علحدگيءَ جي شڪل اختيار ڪري سگهي ٿي.
تاملن جي هٿياربند تنظيم، ”لبريشن آف تامل ٽائيگرز ايلام“ (ايل ٽي ٽي اي) صدر ٽنگي جي پئڪيج کان وڌيڪ جي گهرجائو آهي. سندن مطالبو آهي ته ڏکڻ اوڀر واري علائقي کي ”خاص علائقو“ قرار ڏنو وڃي ۽ ان کي ٻين صوبن کان وڌيڪ خودمختياري ڏني وڃي. ان ڳالهه جو اندازو ان مان به لڳائي سگهجي ٿو ته پيپلز الائنس جي موجود حڪومت ۾ شامل هڪ تامل وزيرسوميا مورتي صدر چندريڪا کي تجويز پيش ڪئي آهي ته ڏکڻ اوڀر وارن علائقن مان تامل باغين کي چونڊن ڪرائڻ کانسواءِ پنجن سالن لاءِ اختيار ڏنا وڃن. ان صورتحال مان بخوبي اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته تامل باغي صدر چندريڪا جي امن منصوبي کي قبول نه ڪندا. پر جيڪڏهن قبول به ڪيو ويو ته ديس ڌڻين سنهالين چواڻي تامل ان امن پئڪيج کي پنهنجي مڪمل خودمختياريءَ جو ذريعو بڻائيندا. جيڪڏهن نسلي ۽ لساني فسادن کي ختم ڪرڻ واري اميد ۽ آدرش هيٺ اختيار تامل دهشتگردن جي حوالي ڪيا ويا ته هو اڄ کان وڌيڪ طاقتور ۽ ملڪي سلامتيءَ لاءِ خطرو بڻجي سگهن ٿا.
سريلنڪا ۾ گذريل 14 سالن کان هلندڙ لساني فسادن ۾ هيل تائين 50 هزار ماڻهو موت جي منهن ۾ وڃي چڪا آهن. ان سڄي ويڙهه پويان تامل پناهگيرن جي بالادستي ۽ علحدگيءَ جي خواهش موجود آهي. اهوئي سبب آهي جو 1947ع کان پوءِ مختلف حڪومتن هن مسئلي جي نبيري لاءِ مختلف نمونن سان ڪوششون ورتيون آهن. انهن ڪوششن ۾ علحدگي پسندن خلاف فوجي آپريشن به ڪيا ويا ته ٻئي طرف سرچاءَ جا پئڪيج به ڏنا ويا، پر تامل ٽائيگر ڪابه ڳالهه ٻڌڻ لاءِ تيار ناهن.
تامل، سريلنڪا جا اصل رهواسي ناهن. هنن جو اتان جي ڌرتيءَ تي ڪوبه تاريخي حق ناهي، هو ته 1940ع ۽ 1950ع جي وچ ۾ ڀارت جي موجوده رياست تامل ناڊو کان لڏ پلاڻ ڪري هتي پهتا هئا. جتي بعد ۾ اڪثريت ۾ ايندي ايندي هاڻ جدا ملڪ ۽ خودمختياري جي خوابن جي تعبير گهري رهيا آهن. سريلنڪا ڏانهن تاملن جي لڏپلاڻ به برطانوي سامراجي آقائن جي نوآبادياتي منصوبابندي جو حصو هئي. جيئن اُٿندڙ تحريڪ ۽ آزادي جي جذبن کي ڪچلي سگهجي. برطانوي حڪمرانن سريلنڪا جي غلاميءَ واري دور ۾ سنهالين طرفان سندن بيگار وهڻ ۽ سستي مزدور طور ڪم ڪرڻ کان انڪار ڪرڻ تي تامل ناڊو مان ماڻهن کي گهرائي نه صرف سريلنڪا ۾ مزدوري ڏني، پر کين پنهنجي وفادار طور اهم عهدن تي مقرر ڪيو. ان وقت ٻاهران آيل تامل سنهالين کان وڌيڪ پڙهيل لکيل هئا. جنهن ڪري کين هتي اچڻ کان پوءِ برتري حاصل ٿي وئي. اهڙي طرح ڌاريا ڦورو آهستي آهستي مقامي ماڻهن جي ديس جي وحدت خلاف خوفناڪ صورت اختيار ڪري ويا. تامل ٽائيگرز جي دهشتگرديءَ ۾ جتي صرف 12 سالن اندر 50 هزار ماڻهو مري چڪا آهن.
صدر ڪمارا ٽنگي جو والد ۽ موجوده وزيراعظم مسز بندرا نائيڪي جو مڙس ۽ اڳوڻو وزاير اعظم سولو مان بندار نائيڪي به انهن فسادن جو کاڄ بڻجي چڪو آهي. جنهن کي 1959ع ۾ قتل ڪيو ويو. تاملن جا مطالبا ۽ خواهشون ديس جي اصل رهواسين يعني سنهالين جي قومي وجود ۽ حب الوطنيءَ سان ٽڪراءَ ۾ آهن، جنهن ڪري اڄ تائين ڪو به حڪمران اُنهن متعلق گهڻي اڳڀرائي نه ڪري سگهيو آهي. ان سان حڪمرانن کي نه صرف اقتدار جي قرباني ڏيڻي پوندي، پر سنهالي اڪثريت جي مخالفت کي به منهن ڏيڻو پوندو.
ان ۾ ڪوبه شڪ ناهي ته صدر چندريڪا ڪمارا ٽنگا موجوده امن منصوبي جو اعلان ڪري هڪ وڏي چئلينج کي قبول ڪيو آهي. جيڪڏهن امن منصوبو ڪاميابي حاصل نه ڪري سگهيو ته ان جا نه صرف موجوده حڪومت کي خراب اثر ڏسڻا پوندا. پر خود تامل دهشتگردن کي به خوفناڪ نتيجا ڀوڳڻا پوندا. ڇاڪاڻ ته هي امن پئڪيج حڪومت طرفان تاملن ڏانهن آخري امن جو پيغام آهي، جنهن کي قبول نه ڪرڻ جي صورت ۾ کين تباهه ڪن فوجي آپريشن کي منهن ڏيڻو پوندو. اهڙي طرح نه صرف گهرو ويڙهه ۾ تيزي ايندي، پر اها ويڙهه ۽ ان بعد فوجي آپريشن تامل دهشتگردن جي مڪمل خاتمي جو سبب بڻبو.
(ڇپيل، روزاني عوامي آواز ڪراچي، 20 آگسٽ 1995ع)