”اهڙي به ڇا جلدي“
مون حساب لڳايو ته اپلاءِ ڪرڻ بعد هفتي ٻن ۾ انٽرويو جو خط يا تار اچي ويندي. انٽرويو بعد اهڙي هفتي ٻن اندر چونڊ جي نتيجي جو ٻڌائيندا ۽ هفتي ٻن بعد گهرائي به وٺندا- يعني ڏيڍ يا ٻن مهينن اندر ملائيشيا ۾ هجبو- يا ٿي سگهي ٿو ان کان به اڳ. ڇاڪاڻ ته اشتهار ۾ صاف صاف هو ته هنن کي اسان جو تڪڙو کپ آهي، سو ان حساب سان نه فقط پاڻ کي ذهني طرح تيار ڪيم. پر ڪم ڪاريون ۽ سامان سڙو به گهڻي حد تائين ٺاهي ڇڏيم- جو هي جهازي نوڪريون اهڙي نوعيت جون هونديون آهن، جن ۾ هر وقت ڀڄ ڀڄان ۽ جلدي هوندي آهي. ڪيترا اهڙا جهازي هوندا جن کي شاديءَ جي ٻئي ڏينهن ئي جهاز کي وٺي وڃڻ لاءِ چيو ويو هوندو. ڪيترا اهڙا هوندا جن جو ڪو ويجهو عزيز فوت ٿي ويو هوندو، پر نوڪريءَ جي ڏکين قاعدن قانونن ڪري ڌاريون ملڪ ڇڏي پنهنجي وطن اچي نه سگهيا هوندا. يا موڪل ملي هوندن ته ملڪ پهچڻ تي وري کين گهرايو ويو هوندو. اهڙين ڳالهين لاءِ جهازي نوڪريءَ ۾ گهڙڻ مهل- بلڪ تعليم دوران ئي آگاهه ۽ تيار ڪيو ويندو آهي.
سو اسان ته ان شڪ ۾ به هئاسين ته متان انٽرويو ئي نه وٺن. ۽ اسان جي ڪاڳر پٽن مان ئي اندازو لڳائي نوڪريءَ لاءِ سڌو گهرائڻ جي تار نه ڪن. ويتر احمد حسين مخدوم سان ته ائين ئي ٿي چڪو هو- جيڪو اسان کان اڳ ان نوڪريءَ تي چڙهيو هو. احمد ٻڌايو: ”مون ته هن نوڪريءَ لاءِ درخواست به ڪا نه ڏني هئي. تن ڏينهن ۾ آئون سنگاپور ۾ موڪل تي هوس ۽ اهو پهه پئي ڪيم ته هاڻ سمنڊ تي رلڻ پنڻ ڇڏي ڪنهن هڪ ملڪ ۾ رهي نوڪري ڪجي. ان سلسلي ۾ ڪوالالمپور آيس- Misc (ملائيشين انٽرنيشنل شپنگ ڪارپوريشن) جي آفيس- ته مون کي ڪو Shire Job (ڪناري جي نوڪري) ڏيو.
”هنن چيو: ”شور جاب ته ٺهيو پر جهازن تي به في الحال نوڪري ڪانه آهي. هڪ اسان جو جهاز ڏکڻ آمريڪا جي بندرگاهه سينٽ پئالو ۾ بيٺو آهي. جنهن جي ڪئپٽن جو ڪالهه حادثو ٿي پيو آهي. اسان کي ان جهاز هلائڻ لاءِ ڪئپٽن جي ضرورت آهي. ان تي چڙهڻ لاءِ جي تون چاهين ته هنيئر ئي توکي Fly ڪرايون. پر اها ڳالهه آهي ته جهاز نه ته ڪراچيءَ ويندو نه هيڏانهن ملائيشيا ايندو. سينٽ پئالو کان ڪويت اچ وڃ ڪرڻي پوندي. مهيني جو پگهار ٽي هزار ڊالر ڏينداسون. ان کان علاوه ٻيون سڀ سهوليتون:کاڌو پيتو، دوا درمل وغيره وغيره.“
”مون مايوسيءَ مان چيومان ”ٻيلي ڏاها ٿيو. پئسا نه کپن، شور جاب کپي“ پوءِ اتي واسطيدار عملدار سوچي پڇيو:وراڻيومانس ته هائو، ڪجهه ڪجهه اٿم. هن اتي جو اتي ملاڪا فون ڪري مئري ٽائيم اڪيڊميءَ جي پرنسپال سان ڳالهايو، جنهن کي مون کي بنا انٽرويو وغيره جي نوڪريءَ جي آڇ ڪئي.“
”ٻئي ڏينهن سنگاپور پهچي زال سان صلاح ڪيم ته هل ته ملاڪا شهر هلي رهڻ جي جاءِ ڏسي اچون ته ڪيئن آهي، ائين نه ٿئي جو پوءِ ڦاسي وڃجي. مون وٽ ڪار به نه هئي سو سنگاپور مان ڀاڙي جي ڪار هڪ ڏينهن لاءِ کنيم ۽ ٻه سئو ميلن جو رستو ڪري سنگاپور کان ملاڪا پهتس. مون کي هڪ سنڌي ڪئپٽن دادلاڻيءَ جي جاءِ تي رکي رهيا هئا، جيڪو ٽي سال پورا ڪري هاڻ بمبئي موٽي رهيو هو.
”اڪيڊميءَ پهچي جهڙو ڪار مان لٿس ته پرنسپال وٺي اچي دادلاڻيءَ سان ملايو. هو ان وقت ڪلاس روم ۾ ڪئڊٽن کي شپ – اسٽئبلٽي (Ship-Stability) پڙهائي رهيو هو. پوڙهي دادلاڻيءَ کي خبر پيئي ته آئون به سنڌي آهيان سو وڏو ڀاڪر پائي چيائين: ”سائين اچو اچو. ڀلي ڪري آيائو“ ۽ چاڪ مون کي هٿن ۾ ڏيئي چيائين: ”بابا هنن کي پڙهاءِ“ مون کلي چيومانس، سائين هي ته هن پهاڪي وارو ڪم ٿيو ته ”واٽ ويندي ٻانڀڻ ڦاٿو.“ دادلاڻيءَ ڪجهه دل ۾ ڪيو پر ڳالهه درگذر ڪري چيو: ”نه بابا مون کان هينئر ئي چارج وٺ، مون چيومانس: ”توهان وڏن سان مان ڪهڙو ويهي بحث ڪريان، پر ائين ڪئين ٿو ٿي سگهي جو هينئر ئي چارج وٺي پڙهائڻ شروع ڪريان. آئون ته اڃا فقط ماڻهو، جاءِ ۽ ماحول ڏسڻ آيو آهيان. منهنجا ٻار سامهون گاڏيءَ ۾ ويٺا انتظار ڪن ۽ گاڏي مسواڙ تي کنيل آهي. اصل مڃي نه، مٿان پرنسپال به اچي ويو، تنهن به چيو: مخدوم ڪئڊٽن جو امتحان ويجهو آهي. سندن تياري مڪمل ڪراءِ. اهڙي طرح پورا ٽي ڏينهن رهي پيس. پوءِ موڪل واري ڏينهن (آچر تي) سنگارپور پرائي ڪار اچي واپس ڪيم جنهن جي مسواڙ اٺ سئو رپيا کن چڙهي وئي هئي.“
بهرحال مخدوم سان اهو اتفاق ٿيو، پر اسان جيڪي پنهنجو پاڻ کي ٻن مهينن اندر ملائيشيا ۾ سمجهي رهيا هئاسين. انهن وٽ نوڪريءَ جو چٺو ته ڇا پر موڪليل درخواستن جي پهچ به نه ملي. ڪيترا همراهه ته وڌيڪ انتظار ڪرڻ ڇڏي مختلف جهازن تي يا ٻين ملڪن ڏي- خاص ڪري عرب ملڪن ڏي نوڪرين تي هليا ويا. باقي جيڪي ڏهاڪو کن ڪراچيءَ ۾ هئاسين تن ٻن ٽن مهينن بعد ڳالهه وساري ڇڏي.
پوري سال بعد هڪ ڏينهن سڀني کي گهر پهچڻ تي تار ملي ته ٻئي هفتي انٽرويو لاءِ ملائيشيا کان همراهه اچي رهيا آهن. هڪ هڪ ڏينهن جي انتظار بعد جڏهن ٻن هفتن ۾ فقط ٻه ڏينهن کن وڃي بچيا ته ٻي تار آئي ته دل ۾ نه ڪيو اسان هفتو کن اڃا به دير سان اينداسين.
آخرڪار ٻئي هفتي بعد اهو سڀاڳو ڏينهن اچي ويو ۽ انٽرويو ٿيو. انٽرويو بعد آصف ۽ مون کي ٻڌايو ويو ته پاڪستان مان فقط اسان ٻن کي چونڊيو اٿن، سو اسين ملائيشيا هلڻ جي تياري ڪريون.
”اسان اتي پهچي توهان کي نوڪريءَ جو آفيشل خط ٿا موڪليون“ پرنسپال چيو، ان تي آصف چئي ڏنن ته ائين نه ٿئي جو اسان کي به سال لڳي وڃي. ۽ پوءِ اسان تياري مڪمل ڪري ويٺاسين ۽ پڪ هُئسين ته چئن پنجن ڏينهن اندر خط اچي ويندو. جڏهن پورو هفتو گذري ويو، پر نه ڪنهن ٽپاليءَ خط آندو نه وري ڪانگل کيانتو، ته پنهنجا اڻ چٽا خوف پنهنجي دوست سعيد اختر زيديءَ کي فون تي ٻڌايم. هو چڱو وقت ملائيشيا ۾ رهي چڪو آهي. ٻڌايومانس ته برادر هتي آئون روز الوداعي دعوتون پيو کان پر تنهنجي ملائيشيا کان چونڊ جو لکت ۾ نياپو اڃا نه مليو آهي. ائين ته ناهي ته هنن ارادو بدلائي ڳالهه ختم ڪري ڇڏي آهي.
زيديءَ دلاسو ڏيندي چيو: ائين ٿي نٿو سگهي ملائيشيا جا ماڻهو تمام ڀلا آهن. جيڪي زبان سان چيائون، اهو سندن عمل سمجهڻ کپي. پر منجهن رڳو اها ڪمزوري آهي ته ٿورو Slow- Motion ۾ آهن. هر ڳالهه ڌيرج سان ڪن ٿا. خط لکندي لکندي به وقت لڳندن. بس سمجهه ته ”تڪڙ ڪم شيطان جو“- واري پهاڪي تي ٻيو ڪو عمل ڪري يا نه. پر هي ڪن ٿا.“
واقعي ٿيو به ائين، ڪجهه ٻيا ڏينهن انتظار ڪرڻ بعد نوڪريءَ جو خط مليو. پوءِ آهستي آهستي ڌيرج سان پهرين آصف وٽ، پوءِ مون وٽ ملائيشيا پهچڻ لاءِ ٽڪيٽون آيون.
ڪوالالمپور ايئرپورٽ تي جهاز دير سان پهتو، خبر ناهي ته ڪو وٺڻ به آيو هو يا نه، اسان پاڻهي ئي هوٽل ۾ هليا آياسين، جيڪا اسان لاءِ ريزرو ٿيل هئي. ٻئي ڏينهن صبح جو اٿڻ سان رسيپشن تي فون ڪري معلوم ڪيوسين ته ڪو اسان جو ڌڻي سائين پهتو. پر جواب هر دفعي ”نه“ ۾. آصف کي چيم ته هاڻ چپڙي ڪري سمهي رهه. ضرور ڪو ته پاڻ کي هتان وٺڻ ايندو، جيڪو هوٽل جو بل به ڀري ملاڪا وٺي هلندو- پاڻ کي ڪهڙي خبر ته ملاڪا پهچي به، پوءِ ڪهڙو رُخ ڪرڻو آهي.
آخر ٿيو به ائين. ٻئي ڏينهن هڪ بجي ڌاري اسان کي وٺڻ وارو ڪلارڪ ۽ ڊرائيور هوٽل ۾ پهتا، جيڪي هڪ ڏينهن اڳ اسان لاءِ نڪتا هئا.
ملاڪا پهچي رهائش لاءِ گهر جون چاٻيون ڏنيون ويون. ٻئي ڏينهن آفيس ۾ گهر جو پڇيو ويو ته ان ۾ فرنيچر، پاڻي، بجلي سڀ صحيح آهي. ڪجهه بلب فيوز ٿيل هئا، سي چيائون ته ٻيا لڳائي ويا. اسان لاءِ آفيس اڃا تيار نه هئي سو ڪڏهن مخدوم جي آفيس ۾ ته ڪڏهن چيف انجنيئر ببر جي آفيس ۾ ڪوچن تي بالم ٿي ويهندا هئاسين. مخدوم چوڻ لڳو جيسين روز نه چوندائو تيسين آفيس ۾ نه فرنيچر ايندو نه ايئرڪنڊيشنر لڳندانوَ.
آصف چيو: ”ملائيشيا ۾ هر ڳالهه آهستي ٿي ٿئي. هڪ دفعوايمرجنسيءَ ۾ ايرانين جو جهاز ڪيپ ٽائون (ڏکڻ آفريڪا) ۾ وٺي ويس، آئون ڀانيان ته جلدي ڪم جو اڪلاءُ ٿئي ته جهاز کي ٻي منزل ڏي وٺي وڃان، پر ڪيپ ٽائون جي آفيس وارن کي پرواهه ئي نه. ايجنٽ هر وقت چوندو هو:”چيف! هي سائوٿ آفريڪا آهي، هتي هر ڪو آرام سان ٿئي ٿو.“
ڪئپٽن مخدوم ۽ هرداس کلي چيو:”سائوٿ آفريڪا ۾ ڪم آرام سان ٿيندو هجي يا نه، پر هتي ملائيشيا ۾ هر ڪم آرام سان ضرور ٿئي ٿو.“
تنهن تي مون چيو مان ته رنگامٽي جهاز تي مون سان گڏ ڪئپٽن حق نواز هوندو هو، ان هڪ ڏاڍو دلچسپ لطيفو ٻڌايو هو ته: ”اهڙي به ڇا جلدي آهي.“
هن ٻڌايو ته ڪنهن شهر ۾ ڪجهه ماڻهو تمام سست هئا. هر ڪم آرام ۽ آهستي آهستيءَ سان ڪندا هئا. هنن هڪ سست ماڻهن جو ڪلب کوليو، جنهن جوپهريون ئي شرط اهو هو ته جيڪو جلدي ۾ ڪم ڪندو، ان کي ان ڪلب مان ڪڍيو ويندو. هڪ ڏينهن ڪجهه ميمبرن ڪلب جي سيڪريٽريءَ وٽ دانهن آندي ته هنن ڪلب جي هڪ اهم ميمبر کي شهر ۾ تيز رفتاريءَ سان ڪار هلائيندي ڏٺو آهي.
اهو ٻڌي سيڪريٽريءَ کي ڪاوڙ لڳي ۽ فيصلي لاءِ تاريخ مقرر ڪئي. پر پوءِ ڪجهه ڏينهن بعد اهو سوچي اها تاريخ پرتي ڪئي ويئي ته اهڙي به ڇا جلدي آهي. وري فيصلي جي نئين تاريخ آئي ته خبر پيئي ته فيصلا ڪميٽي جا ڪجهه ميمبر ستا پيا آهن، ڪي اچڻ جي موڊ ۾ نه آهن ۽ سڀني اهو چوائي موڪليو ته اهڙي به ڇا جلدي، ٻئي ڪنهن ڏينهن کڻي فيصلو ڪبو.
نيٺ مس مس هڪ ڏينهن سڀ فيصلي لاءِ گڏ ٿيا ۽ ڏوهاريءَ کان تيز رفتاريءَ سان ڪار هلائي، ڪم ۾ جلدي ڪرڻ جو سبب پڇيو ويو.
هن وراڻيو:”منهنجو ڏوهه هرگز ناهي جو مون ڪنهن به ڪم ۾ جلدي نه ڪئي آهي. ان ڏينهن ڪار کي بريڪ هڻي بيهاريم ٿي ته پير ڀُل ۾ بريڪ واري پئڊل بدران رفتار (ائڪسيلٽريٽر) واري پئڊل کي وڃي لڳو ۽ مون کي خبر تڏهن پيئي جڏهن ڪار جي رفتار تکي ٿي ويئي.“
”ته پوءِ ان پئڊل تان يڪدم پير ڇو نه کنيئي؟“ فيصلي واري ڪميٽيءَ جو ميمبر پڇيس.
”بس اهو ئي سوچي ته اهڙي به ڇا جلدي آهي.“
ڪئپٽن حق نواز جو اهو چرچو هتي جي همراهن:مخدوم، ببر، هرداس وغيره ڇا ٻڌو بس پنهنجو پاڻ ۾ جڏهن ڪو ڪم نه ڪرڻو هوندو اٿن، ته ٺهه پهه چوندا آهن:”اهڙي به جا جلدي آهي.“