ٺٽي تي قبضي کان پوءِ آزاديءَ لاءِ سنڌين جي پھرين ڪوشش

سيوھڻ فتح ڪرڻ کان پوءِ شاھه بيگ ارغون، سنڌ جي عظيم محب وطن، دولھ دريا خان جي پُٽن ڏانھن سنڌ جي شاعر، قاضي قادن کي موڪليو ته ھُو دولھ جي پٽن محمود ۽ مٺڻ کي شاھه بيگ جي اطاعت لاءِ آمادہ ڪري. پر محب وطن پيءُ جي سورھيه پُٽن قاضي قادن سان مِلڻ کان ئي انڪار ڪيو. شاھه بيگ سيوھڻ کان ٽلٽيءَ ويجھو پھتو، ته جاسوسن کيس خبر ڏني ته محمود، مٺڻ، ڄام سارنگ سھتو ۽ رڻمل سوڍو، اوھان سان ڳالھائڻ لاءِ تيار آھن، پر مخدوم بلاول انھن کي نه صرف ملڻ کان روڪيو ويٺو آھي، پر جنگ ڪرڻ لاءِ نصيحت ڪري رھيو آھي. اھا خبر ٻڌي، شاھه بيگ ٻيڙين جي رستي درياھه پار ڪيو. ٽلٽيءَ جي سنڌين شھر کان ٻاھر نڪري، جوڌا سنگھ سوڍي جي ڀاءُ رڻمل سوڍي کي لشڪر جو مھندار مقرر ڪري، لڙائيءَ جي تياري ڪئي. مير فاضل، شاھه بيگ جي لشڪر جي اڳئين حصي جو مھندار ٿي ميدان ۾ آيو. گھمسان جي جنگ شروع ٿي ويئي. اڃا جنگ جاري ھئي ته شاھه بيگ خود فوج وٺي پھتو. انھيءَ تازہ دم فوج پھچڻ سان ارغون فوج جو حوصلو وڌي ويو ۽ انھيءَ فوج انتھائي تيز رفتاريءَ سان اڳتي وڌي، شھر جي دروازي تي قبضو ڪيو. سنڌين جو ڪافي لشڪر ميدان جنگ ۾ ڪم آيو، باقي ميدان ڇڏي، ڪنھن نئين مورچي ۽ ميدان جي تلاش ۾ نڪري ويو. شاھه بيگ فاتحانه شان سان شھر ۾ داخل ٿيو، پر سندس اُميدن جي اُبتڙ شھر جي گھِٽيءَ گھِٽيءَ ۾ ارغون لشڪر کي سخت مزاحمت سان منھن ڏيڻو پيو. شھر جو ھر مرد، عورت، ٻڍو، ٻار، ڪاريگر، ھنرمند، عالم، خطابي ۽ شاعر، مغل فوجين لاءِ ھڪ جانٺي جوان جو روپ اختيار ڪري ويو. پورا ٽي ڏينھن ٽلٽيءَ جي شھر ۾ لڙائي، قتل، خونريزي ۽ باھه جو ناچ ٿيندو رھيو. سنڌي، پنھنجي ماتر ڀوميءَ جي محبت ۾ قتل ٿيندا رھيا. ٽلٽيءَ جو شھر، ماڻھن ۽ سامان کان بلڪل خالي ۽ تباھه ٿي ويو. اُنھيءَ جنگ ۾ رڻمل سوڍو، ڄام سارنگ سھتو، مِٺڻ ۽ محمود، مادر وطن جي حفاظت جو فرض پورو ڪندي شھيد ٿي ويا.
ھن جنگ جي خاص اھميت اُن ڪري به آھي، جو اُن ۾ تخت ۽ تاج جي حاصلات جي بجاءِ حب الوطنيءَ جو خاص جذبو ڪم ڪري رھيو ھو ۽ سنڌ جا ماڻھو ديس جي آزاديءَ لاءِ پنھنجي پوري قوت ۽ طاقت سان ھڪ ڌارئين ڦورو، غاصب ۽ اھڙي ڌاڙيل سان ٽڪرائجي ويا، جيڪو پنھنجو مُلڪ ۽ عورتون رضا خوشيءَ سان بابر جي حوالي ڪري، سنڌ تي قيامت وانگر اچي ڪڙڪيو. ٻي وڏي ڳالھه ته ھيءَ جنگ، مذھب ۽ ويڇن کان بلند ٿي، خالص قومي بنيادن تي وڙھي ويئي؛ جنھن ۾ ھندو مسلم، پنڊت، مولوي، صوفي، جوڳي، جاگيردار ۽ ھاريءَ جو شاندار اتحاد ۽ اتفاق نظر اچي ٿو. جنگ جي سپھ سالار رڻمل سوڍي جي ڪمان ۾ مخدوم بلاول جھڙي ولي الله جا خليفا ۽ شاگرد به مادر وطن جا نعرا ھڻندي شھيد ٿيا. پر، وڏي افسوس جي رڳو ھيءَ ڳالھ آھي ته ھن جنگ ۾ سنڌين جي لشڪر جو تعداد معلوم نه ٿي سگھيو.

***

شخصيتون ۽ خاڪا

سرَ ۾ سانجھيءَ ويرَ