شخصيتون ۽ خاڪا

سرَ ۾ سانجھيءَ ويرَ

آريسر صاحب پنهنجي ڪتاب ”سَرَ ۾ سانجھيءَ وير“ ۾ سنڌ جي ڪردارن کي جيئن پيش ڪيو آهي، اهو هُن جو ڪمال ته آهي ئي پر سندس وطن دوست تاريخ نويس هجڻ جو به مثال ڏئي ٿو.
ڪتاب جي ڪمپوزنگ شاھنواز سومري ڪئي آهي.
Title Cover of book سرَ ۾ سانجھيءَ ويرَ

راجا سامبس

ھن ڪتاب ۾ جن شخصيتن تي لکيو ويو آھي، سي گھڻو ڪري ارغون، ترخان ۽ مغل دور سان واسطو رکن ٿيون- ۽ گھڻو ڪري اُھي شخصيتون اھڙيون آھن، جن کي تاريخ ۾ سواءِ گمناميءَ جي گوشي ۾ رکڻ جي تاريخ لکندڙن ٻي ڪابه اھميت ڪانه ڏني آھي. پر سنڌ جي تاريخ ۾ اھي شخصيتون، ھِيرن جو درجو رکن ٿيون، ڇوته اُنھن انتھائي بي سرو سامانيءَ ۽ ڪمزوريءَ جي باوجود به فاتح طاقتن سان ٽڪر کائڻ پنھنجو قومي ۽ وطني فرض سمجھيو. نه رڳو ايترو پر اھو فرض ايمانداريءَ سان ادا به ڪيو. انھن شخصيتن تي لکندي، مونکي سنڌ جي ھڪ اھڙي شخصيت نظر آئي، جيڪا تاريخ ۾ نمايان نه آھي؛ جيتوڻيڪ سندس حب الوطنيءَ ۽ قربانيءَ جي تقاضا اِھا ھئي ته کيس نمايان مقام ملڻ کپندو ھو. ان ڪري، مون سنڌي سورمن جي ھن داستان جي بسم الله طور اُن شخصيت جو ذڪر ڪرڻ ضروري سمجھيو. اھا شخصيت آھي راجا سامبس جي!
جنھن دور ۾ سڪندر يوناني، تباھي ۽ ھلاڪت جو راڪاس بڻجي، ايشيا تي ڪڙڪيو ۽ اربيلا جي خونريز جنگ ۾ دارا کي شڪست ڏيئي، وچ ايشيا ۽ ڪابل تي قبضي ڪرڻ کان پوءِ ھندوستان ڏانھن مُڙيو، اُن وقت سنڌ جي مختلف علائقن تي ڌار ڌار راجا حڪومت ڪندا ھئا. ھاڻوڪي ٺٽي واري علائقي تي راجا سامبس حڪومت ڪندو ھو.
سڪندر جي لشڪر ۾ ايراني، يوناني ۽ وچ ايشيا جا سپاھي ھئا. سن 327ق- م ۾ يوناني فاتح ڪابل ۽ سوات مان ٿيندو، پنجاب ۾ داخل ٿيو، جتي ھن راجا پورس کي شڪست ڏني، پوءِ سنڌونديءَ جي ذريعي ملتان پھچي، ھن ملتان جي مالي راجا کي شڪست ڏني. اڳتي ايندي ھن سانگلا شھر ۾ مقامي ماڻھن جي سخت مقابلي ۽ مزاحمت جو منھن ڏٺو. سانگلا شھر جا ستر ھزار ماڻھو سڪندر يونانيءَ جي فوجن ھٿان مارجي ويا. فاتح يوناني اڳتي وڌيو. ٺٽي واري علائقي ۾ پھچڻ کان پوءِ سما نگر يا مينا نگر جي حڪمران راجا سامبس، سڪندر کي ايڏو ته پريشان ڪيو، جو سڪندر مٿس فتح حاصل ڪرڻ کان پوءِ کيس ڦاسي ڏيئي، سندس لاش شھر کان ٻاھر وڻ سان لٽڪائي ڇڏيو. يوناني فاتح، جيڪو يونان جي مفڪرن ۽ فلاسافرن جي بھترين تعليم سان سينگاريل ھو، تنھن نه رڳو راجا کي ڦاسي ڏئي وڻ سان لٽڪائي ڇڏيو، پر اُن سان گڏ سما نگر جي سڀني مَردن، عورتن ۽ ٻارن کي ڪُھائي، انھن جا لاش پڻ رستن، چؤواٽن ۽ گھٽين ۾ اڇلارائي، پنھنجي بھترين تھذيب ۽ تمدن جو پورو پورو ثبوت ھِتي ڇڏي ويو. راجا سامبس، سڪندر يونانيءَ سان وڙھندي، 323 ق- م ۾ شھيد ٿي ويو.