آزاديءَ لاءِ سنڌين جي جدوجھد
حقيقت ھيءَ آھي ته سنڌ جي محب وطن عوام سمجھيو ٿي ته آزاد سنڌ جي ڳچيءَ ۾ غلاميءَ جو ڳٽ وجھڻ جا ذميدار شاھه بيگ ارغون ۽ ڄام فيروز ھئا. ھن وقت جيتوڻيڪ نالي ماتر ٺٽي تي ڄام فيروز جي حڪومت ھئي، پر حقيقت ۾ ڄام ارغونن جو دلال ۽ گُڏو ھو. ان ڪري، سنڌي عوام ڄام فيروز ۽ شاھه بيگ ارغون جو دشمن ٿي پيو. اھو ئي سبب ھو جو جڏھن ڄام صلاح الدين، ڄام فيروز جي غلامانه حڪومت جي خلاف آزاديءَ ۽ حُريت جو جھنڊو بلند ڪيو، تڏھن اھي سڀ قبيلا جن کي سنڌ جي آزاديءَ ۾ ايمان ھو، سي ھِن خيال سان ڄام صلاح الدين سان گڏجي ويا ته شايد ان جي ذريعي مُلڪ کي غيرن جي غلاميءَ کان آزادي نصيب ٿئي. ھنن جي خيال ۾ ڄام فيروز جي خلاف جنگ، حقيقت ۾ ارغون تسلط ۽ غلبي خلاف آزاديءَ ۽ استقلال جي جنگ آھي، ۽ جڏھن ڄام فيروز کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ ڄام صلاح الدين جي حڪومت قائم ٿي ته اھا ھڪ آزاد، خود مختيار ۽ سنڌين جي پنھنجي پائيدار حڪومت لاءِ پيڙھه وارو پٿر ثابت ٿيندي.
ڄام صلاح الدين جي انھيءَ تياريءَ کي ڏسي، ڄام فيروز پنھنجي آقائن سان صلاحون مشورا شروع ڪيا. فاتح ارغون ۽ ڄام فيروز جي وچ ۾ سفارت جا فرائض قاضي قادن سر انجام ڏيڻ شروع ڪيا. نيٺ قاضي قادن جي گھڻي ڊُڪ ڊوڙ کان پوءِ ڄام فيروز ۽ فاتح ارغون جي صلاح سان مرزا شاھه حسن کي سنڌ جي آزاديءَ لاءِ ڪاھي ايندڙ ڄام صلاح الدين جي لشڪر سان مقابلو ڪرڻ لاءِ موڪليو ويو. آخرڪار، جھالار جي پَٽَ ۾ ٻنھي فوجن ۾ قيامت خيز جنگ لڳي. سنڌين انتھائي بھادري، بي جگري، ھمت ۽ حُب الوطنيءَ جي جذبي سان سرشار ٿي جنگ ڪئي. انھيءَ جنگ ۾ ڄام صلاح الدين خود، امر امراڻي ۽ ڄام صلاح الدين جو پُٽ ھيبت خان، (جيڪو سلطان مظفر گجراتيءَ جو ناٺي ھو) ٽيئي شھيد ٿي ويا. وقتي طرح سنڌين کي شڪست آئي. گھڻو سنڌي لشڪر جنگ جي ميدان ۾ ڪم آيو، باقي ٿورو رھيل سنڌي لشڪر ڪڇ ۽ گجرات ڏانھن ڪنھن نئينءَ جنگ جي تياريءَ روانو ٿي ويو.
***