قاسم باريجو
سنڌ جي تاريخ تي بھترين ڪتاب ”مظھر شاھجھاني“ لکندڙ، يوسف ميرڪ، جتي احمد بيگ جھڙي شيطان صفت کي گاريون ڏنيون آھن. اُتي تسبيح پٺيان ترار لڪائيندڙ شمشير بيگ کي سنڌين جي قتل ۽ غارتگيريءَ جا قيمتي مشورا ڏيندو رھيو آھي. سندس مشورن تي قتل ٿيل سنڌين جو تعداد ڪتاب جي مُنڍ ۾ لکيو ويو آھي. ھتي جنھن سنڌي سرويچ قاسم باريجي جو ذڪر ڪري رھيو آھيان، اُن کي به يوسف ميرڪ جي مشوري تي سندس قبيلي ۽ ڪٽنب سميت قتل ڪيو ويو ھو. قاسم باريجي جو ڏوھه صرف ايترو ھو ته ھن پنھنجي قبيلي جي ماڻھن سان گڏجي، اُن ظالمانه ۽ غاصبانه نظام کي مڃڻ کان انڪار ڪيو ھو، جيڪو آگري مان سنڌ تي مسلط ڪيو ويو ھو.
قاسم باريجو، ان وقت جي بوبڪ پرڳڻي جي جبل واري حصي جي ڀرسان رھندڙ ھو. ھن شمشير بيگ طرفان مڙھيل اجائي ۽ ناجائز ڍل ڏيڻ کان انڪار ڪيو، جنھن تي شمشير بيگ، يوسف ميرڪ کان پڇيو ته ھاڻي ڇا ڪرڻ گھرجي. اُن صلاح جو جيڪو جواب يوسف ميرڪ ڏنو. اُن متعلق ھو پاڻ لکي ٿو:
”مون ورندي ڏني ته جيڪڏھن چانڊين وانگر ھنن تي به منزلون ڪري چڙھائي ڪندين ته ڪجھ ڪين ورندو. ھنن جا گھَٽ ڏکيا آھن. سندن ڳوٺ ھتان پنجن پھرن جي پنڌ تي آھي، جي اُتي يڪو چڙھي ھلين ته ڪجھ نه ڪجھ ٿي سگھي ٿو.“
شمشير خان، يوسف ميرڪ جي اِھا صلاح قبول ڪري، سڄي رات پنڌ ڪري، اَسر ويلي وڃي باريجن تي ڪڙڪيو. ٻنھي ڌُرين ۾ سخت جنگ لڳي، جنھن ۾ باريجن جو سردار قاسم باريجو پنھنجن پُٽن ۽ ساٿين سميت انتھائي سورھيائيءَ سان وڙھندي شھيد ٿي ويو.