شخصيتون ۽ خاڪا

سرَ ۾ سانجھيءَ ويرَ

آريسر صاحب پنهنجي ڪتاب ”سَرَ ۾ سانجھيءَ وير“ ۾ سنڌ جي ڪردارن کي جيئن پيش ڪيو آهي، اهو هُن جو ڪمال ته آهي ئي پر سندس وطن دوست تاريخ نويس هجڻ جو به مثال ڏئي ٿو.
ڪتاب جي ڪمپوزنگ شاھنواز سومري ڪئي آهي.
Title Cover of book سرَ ۾ سانجھيءَ ويرَ

لاکو اُنڙ

پرئي اُنڙ جي شھادت کان پوءِ سندس پُٽ لاکي به مغلن خلاف آزاديءَ ۽ بغاوت جو جھنڊو بلند ڪيو. ھن مغلن سان ٺاھه ڪري انھن جو زيردست ٿي ويھڻ کي وڏي ۾ وڏي لعنت سمجھي، آزاديءَ ۽ حريت کي پنھنجو مقصد بڻايو. ٿوري وقت ۾ ئي لاکي جي جدوجھد ۽ مغل شاھيءَ سان تصادم پوري سنڌ ۾ مشھوري حاصل ڪري ورتي. جنھن ڪري مغل ڪارندن جي ننڊ حرام ٿيڻ لڳي. مغلن جي مشھور خوني ڪارندي مير ابوالبقا پنھنجي ھڪ منظور نظر خدمتگار ”منظور“ کي لاکن واري تپي تي مقرر ڪيو ۽ ”جمال“ نالي دلال کي انڙن ۽ سميجن واري حصي تي مقرر ڪيو. منظور، مغلن جي پراڻيءَ عادت موجب انڙن تي ڪاھه ڪئي، جيڪا خبر لاکي کي اڳ ۾ ئي پئجي ويئي. ان ڪري ھن پنھنجي عوامي لشڪر سان منظور جي پُٺ وٺي ان جا گھَٽ گھيڙ سوڙھا ڪيا. منظور جيڏانھن به ڪاھڻ جي ٿي ڪئي ته انڙن مٿس وار پئي ڪيا. انھيءَ ڇڪتاڻ ۾ لاکي ھڻي مغلن جا ڌاڻا ڪڍي ڇڏيا ۽ ويھارو کن مغل سپاھي اجل جو شڪار ٿي ويا. انھن جا گھوڙا، سامان ۽ ھٿيار به لاکي ھٿ ڪيا. منظور ڀڄي وڃي جھانگير آباد جي قلعي ۾ پناھه ورتي. مير ابوالبقا کي جڏھن انھيءَ عبرتناڪ شڪست جي خبر پئي ته کيس سخت بخار وٺي ويو، ان ڪري پنھنجي وڏي پُٽ عتيق الله کي وڏو لشڪر ڏيئي، سميجن تي ڪاھه ڪرڻ لاءِ مُڪائين. ھن جي پھچڻ تي اُنڙن ڳالھيون ھلائڻ لاءِ چيو، پر عتيق الله مفتوح قوم جي جانباز حريت پسندن سان ڳالھائڻ پنھنجي شان جي خلاف سمجھي جنگ ڪرڻ لاءِ زور ڀرڻ لڳو. انھيءَ ھوڏ ۾ ھُو صاڀيءَ واري ڍنڍ تي پھتو ئي مس ته پريان جوار جي پوک پويان پرو پِيس، جتي سميجا پنھنجو سامان سڙو، مال متاع ۽ ٻار ٻچا، جيسلمير ڏانھن موڪلي ويٺا ھئا. عتيق الله پنھنجي غرور ۾ سميجن تي ڪاھه ڪئي. اڃا مغلن جو لشڪر حملو ڪري ئي ڪري، ان کان اڳ ۾ لاکي اھڙو ته زورائتو حملو ڪيو، جو پھرئين کي ڌڪ سان مغلن جي چاليھن فوجين کي گھوڙن تان ڪيرائي، ڪُھي ڇڏيائين. خُود لاکو به دودي سومري وانگر سورھيائيءَ سان وڙھندي شھيد ٿي ويو. لاکي جي شھادت جي باوجود، اُنڙن عتيق الله کي ذلت آميز شڪست ڏني ۽ ھو ٻُوٿ ڦلھو ڪري، جھانگير آباد جي قلعي ۾ موٽي آيو. سندس سمورو سامان به اُنڙ ڦري ويا. لاکي جي شھادت 1024ھه ۾ ٿي.

(مظھر شاھجھاني جي سنڌي ترجمي تان ورتل)

***