نئين ۽ پرا ڻي فن جو سنگم

نئين ۽ پرا ڻي فن جو سنگم
- تاج بلوچ

عابد مظهر سريلو شخص ۽ ڀلوڙ شاعر آهي. منهنجي ساڻس پيار واري دوستي آهي، عمر ۾ مون کان ننڍو هوندو پر جيئن ته اسان ٻنهي جا مزاج ۽ ستارا تقربن هڪ جهڙا ۽ هڪ جيترا آهن، ان ڪري اسان ٻنهي انهي وٿيءَ کي پيار ۽ ياريءَ جي وٿيءَ تي حاوي ٿيڻ نه ڏنو آهي.
هونئن به جيڪي اديب ۽ شاعر سنڌي ادبي سنگت جهڙي مهان يونيورسٽيءَ ۾ زير تعليم پئي رهيا آهن، تن پيڙهي وچوٽيءَ کي فڪري هيڪڙائي ۾ ڳنڍي هڪ ڪري ڇڏيو آهي، ڀل ته ڪنهن جو ڪهڙو به پيشو هجي.ڪوڏر وهائيندو هجي يا حجامڪو ڌنڌو ڪندو هجي، ڪلارڪ هجي يا ڪارخاني جو مزدور هاري هجي يا ڪو وڏو ڪامورو يا صحافي يا يونيورسٽيءَ جو استاد هجي. اهي سڀ پنهنجي گڏيل سرت هيٺ معاشري جي ناهموارين کي پنهنجي فڪر جو بنياد بڻائي هيڻن ۽ پيڙيل ماڻهن جي فڪري آزادي ۽ انهن جي سرت ساڃاھ کي مهميز ڏئي ڪنهن وڏي شاهراھ تي وٺي هلن ٿا ته جيئن مزاحمت لاء اڪيلي هجڻ واري احساس تي غالب پئجي وڃن ۽ اهڙو سماج اڏجي پوي جيڪو هر نوعيت جي پرماريءَ کان آجو هجي. اظهار جو ڪهڙو به روپ هجي،تخليق ڪنهن به فارميٽ ۾ رچي وڃي پر هڪ ترقي پسند ۽ روشن خيال قلمڪار جو بنيادي فرض آهو آهي ته هو احساس جي ٽانڊاڻن کي ڌرتيءَ کان مٿي ڪري چمڪائي ته جيئن اڻ ڏٺل ۽ اونڌاهي علائقن ۾ مشعلون ٻري پون ۽ روشني کي سهارو سمجهندڙ فرد هر نئين ۽ خوفناڪ تاريڪي جي انت لاءِ هر دم تيار رهن ۽ گڏيل طور تي پاڻ جهڙن ٻين مجبور ماڻهن لاء جاکوڙين.
ورهاڱي کان پوءِ سنڌ مارشلا ون يونٽ ۽ ايم آر ڊي واريون تحريڪون خاص طرح سان سنگت سان واڳيل ڪارڪنن، اديبن ۽ شاعرن لاءِ وڏي اتساھ جو ڪارڻ پئي رهيون آهن، عابد مظهر جيڪڏهن ڏکڻ ايشيا جي غير فطري ورڇ 1947 وارو دؤر اکين سان نه ڏٺو هجي پر ادبي تاريخ جي سيني تي هيمون ڪالاڻي ۽ ٻين جنگي جوانن جي سورهيائي جا قصا هن ضرور ٻڌا ۽ لکيل پڙهيا هوندا.
ون يونٽ واري تحريڪ ته هن جي اکين آڏو جي ڳالھه هوندي ۽ اهو به ممڪن آهي ته عابد مظهر ان ۾ عملي طرح نه سهي تخليقي طور تي ضرور حصو ورتو هوندو. ۽ ايم آر ڊي جي هلچل ته سنڌي اديبن ۽ شاعرن لاء وڏي ساهس جو ڪارڻ بني هوندي پر اها ٻي ڳالھه آهي جو گهڻائي انهيءَ احساس کي عملي طرح نه جهٽيو، ان ڏس ۾ جتي جتي ۾ اها تحريڪ عمل ۾ رهي ان ۾ اسان عوام کي ئي متحرڪ ۽ رهبر طورڏٺو، دانشور گهڻو گهڻو پٺتي هئا.
اتر ۽ لاڙ جي علائقن ۾ اسان پٿرن ۽ گليلن مان بارود جو مينهن وسائڻ ۽ آسمان مان گن پائوڊر جي بارش اسان اکين سان ڏٺي پر فڪري طور تي سنڌ جو ڪو به شاعر ان هلچل کي پنهنجي تخليق جو بنياد نه بنائي سگهيو ۽ شاعري ۽ ڪهاڻي هنگامي قدرن جي ور چڙهي وئي مستقل قدر نه جڙي سگهيا. مزاحمت جي جنگ جيڪا سنڌي عوام جوٽي هئي سنڌي اديب ان کي اڳتي وٺي وڃي نه سگهيو!!
دنيا جي مختلف اديبن ۾ ادب جي محرڪات ۽ شاعريء جي سر چشمن لاء ڪيئي تاويلون گهڙيون ويون آهن جن مان ڪا به تاويل ۽ ڪو به محرڪ حرف آخر نه ٿي سگهيو آهي. ڇاڪاڻ جو هر دؤر جي اديب ۽ شاعر مان ورلي ڪنهن قلمڪار جو شعور ايترو سگهارو ٿئي ٿو جو هو ڏورانهين علائقن جي عذابن ۽ خود پنهنجي ديس اندر هر تناظر ڏئي سگهيو هجي.
جيڪو ايندڙن لاء لاٽ واٽ جو ڪم ڏيئي سگهي Exceeptoons جي ڳالھه نٿي ڪجي، اسان وٽ علم ادب ۽ شعر جي ڪثيرن تحريرن کي اڃا تائين گهٽ حيثيت ۾ ته نه آندو آهي پر پذيرائي گهڻي قدر گهٽجي وئي آهي ان جا گهڻا ڪارڻ ٿي سگهن ٿا جن ۾ تعليم ابتري مطالعي جو گهٽ شوق ۽ بازاري نوعيت جي شاعري جي وقتي مقبوليت اصلي شعر ۽ نغمگي کي انهي بام تي پهچايو آهي جيڪو ان جو مقدر آهي.
اسين جڏهن عابد مظهر جي يونيورسٽيءَ جي ۾ استاد جي حيثيت سان شاعريءَ جو جائزو وٺون ٿا ته اها خوش آئنده ڳالھه محسوس ٿئي ٿي ته وڏن تعليمي ادارن ۾ جن کي علم ۽ شعور جو سرچشمو هئڻ گهرجي ها اتي غير متحرڪ متشاعر ۽ پگهار دار ۽ ٻچڙن جو پيٽ پالڻ وارا ئي نظر اچن ٿا جن وٽ زندگيءَ جو متحرڪ روپ مفقود نظر اچي ٿو جيڪا ڏاڍي ڏک جي ڳالھه آهي پر عابد مظهر کي اهڙي شاعرانه زندگي گذارڻ وارو شوق ۽ سرت آٿت جو ڪارڻ آهي زندگيءَ لاءِ.
عابد مظهر کي شاعري ورثي ۾ ملي آهي هن جو والد صاحب قادرالڪلام شاعر هو عابد ۾ جيتوڻيڪ اها قادرالڪلامي ناهي پر هن زندگيءَ جي انهي متحرڪ روپ کي پنهنجي شاعريء جو محور ۽ مرڪز بڻايو آهي جيڪا دقيق ۽ ڊڪشن، پراڻن ۽ لتاڙيل گهاڙيٽن بدران، زندگيءَ جي سيال حقيقتن کي سادن لفظن ۾ بيان ڪيو آهي ۽ پنهنجي ٻڌندڙن تائين سولائي سان Communicate پڻ ٿيو وڃي، جيڪا گهٽ ڳالھه ناهي، ادب جي اظهار جي ذريعي قاريءَ تائين ترسيل، ان جي سوڀاري هئڻ جو اهڃاڻ آهي.
عابد مظهر عادتن، روايتن يا ڪٿي ڪٿي پنهنجي مزاج کان مجبور ٿي مختلف گهاڙيٽن تي لکيو آهي هن غزل به لکيو آهي جيڪا اوپري ۽ ڏکي صنف آهي، اتي هن وايون به لکيون آهن جيڪا پنهنجي ڄاتل سڃاتل صنف آهي ۽ ان صنف ۾ ايترو ته گهڻو سٺو ۽ خراب لکيو ويو آهي جو انهي صنف ۾ ڪنهن به سنڌي شاعر جي وائي لکندڙ جي حيثيت ۾ سڃاڻ نه ٺهي سگهي آهي پر ان جي هوند به عابد وائي لکڻ وقت ڏاڍي جاکوڙ کان ڪم ورتو آهي ۽ گهڻين جاين تي سوڀارو نظر اچي ٿو.....”جيون پاڻي ڦوٽو“ واري وائي دلاويز آهي،ساڳئي وقٿ رجائيت جي combination وڻندڙ ڳالھه آهي.
پر جيئن اڳ ڳالھه ڪري آيو آهيان ته غزل جي صنف گهڻ- رخي، پيچدار، لچڪ واري ۽ غنائيت واري هوندي آهي ان جي اهڙين سمورين صنفن کي گرفت ۾ آڻي ڪو به ڇرڪائيندڙ خيال پيش ڪرڻ سولي ڳالھه ناهي، پر تنهن هوندي به عابد جاکوڙ ڪري نئين پراڻي ۽ متحرڪ ڊڪشن ذريعي به غزل ۾ اظهار ڪيو آهي جيڪو غنائيت بدران سر ريئلسٽ آهي، عابد نئون غزل به لکيو آهي جيڪو سڀاويڪ آهي.
جن تان هٿ ڏئي گڏجي هلياسين،
سي سڀ رستا ڀلجي وياسين.
وک وک تي آ ڳالھه اسانجي،
ماڻهن لاء اخبار ٿياسين.
ماڻهن جي نفسيات عجب آ،
سمجهي وياسين ليکڪ ٿياسين.
غنائيت ۽ حقيقت پسنديء جو اهڙو اظهار عابد جي غزل کي ٻين عام غزل گو شاعرن کان مٿانهون ته نه ٿو ڪري سگهي پر هن جي مرسم مزاجي جو آهنگ ذهن کي ڇهي ضرور ٿو.
واهڻ مان هوءَ هت ڇا پهتي، شهر ۾ ٿي ويا ڏاڍا گوڙ، مٿئي شعر کي پڙهڻ کان پوء محسوس ٿئي ٿوته عابد غزل جي نئين آهنگ ڏانهن وکون وڌائي رهيو آهي، اصل ۾ غزل ترنم، تغزل، ۽ بي ساختگيءَ جو نالو آهي، جيڪو به شاعراڻ ڇهيل احساس، کي اهڙي ريت گهڻي ڀاڱي جهٽي وٺڻ جي صلاحيت جو مالڪ هوندو اهو ئي ڪامياب غزل گو شاعر بڻجي سگهي ٿو.
وائي ۽ غزل جي ڀيٽ ۾ عابد مظهر مونکي فڪري طور تي نظم جو سگهارو شاعر محسوس ٿئي ٿو. سحر جي نانءُ سندس هڪ مختصر ۽ رومانوي نظم آهي جنهن ۾ هن خوبصورت عڪس ڏنا آهن جنهن ۾ ڏک جو پهلو ڏاڍو نمايان آهي.
سندس نظم ڪير سڃاڻڻ وارو ڪونهي ۾ به اجتماعي آواز جي ڳالھه ڪئي وئي آهي جيڪا معاشرتي ناهمواري تي چٿر آهي، ڏوهي ڪير نظم سماج کان اهم سوال جو نظم آهي.
جيڪڏهن عابد جي نظمن جو تجزيو ڪيو وڃي ته ائين لڳندو ته هڪ ڪچي وهيءَ جي فرد جون پيڙائون آهن جيڪي روح جي گهراين مان هڪ Flow سان ٻاهر اچن ٿيون.
عابد مظهر جي وچوڙي جي آٽو گراف واري خوبصورت شاعريء جي مجموعي مان جيڪي احساس ملن ٿا، سي اهي آهن ته هو پنهنجي لاابالي ۽ معصوم مزاج واري زندگي جيان پنهنجي فن سان به ساڳيو رويو اختيار ڪري ٿو حالانڪ زندگي جهڙي تهڙي گذري وڃي ٿي پر فن وڏي شوق ۽ لگن جو محتاج آهي.


شخصيتون ۽ خاڪا

ڊاڪٽر عابد مظهر [ فن ۽ شخصيت]