سيد پرستيءَ جو خول لاهي ڦٽو ڪندڙ

سيد پرستيءَ جو خول لاهي ڦٽو ڪندڙ

- پروفيسر سليم ميمڻ

عابد مظهر منهنجو دوست به آهي، ته شاگرد به، هاڻي collegue به، پر ان کان وڌيڪ هڪ سلڇڻو ۽ هڪ نيڪ انسان ....۽ پنهنجي افساني ڪردارن جيان منجهيل ، اداس ۽ فڪر ۾ مبتلا، بقول ڪن دوستن جي ڄڻ سندس کنڊ جو جهاز ٻڏي ويو هجيس . ۽ هر وقت ان نقصان جي پورائي لاءِ فڪر ۾ مبتلا هجي.مون جهڙي جڏي ۽ غير ادبي شخص کي ڪتاب ” گم ٿيل محبتون “ جو چئي مون کي، يا پاڻ کي اوڙاھ ۾ وجهي ڇڏيائين. ڪنهن عالم يا اديب کي اها فرمائش ڪري هان ته وڌيڪ بهتر هو پر شايد سندس اها خواهش هجي ته استاد محترم ٿئي ۽ ڪجهه لکڻ پڙهڻ طرف مائل ٿئي.....
عابد شاعر به آهي افسانا به لکي ٿو، اٽڪل گذريل ڪيترن سالن کان لڳاتار لکندو اچي، شاعريءَ ۾ پاڻ مڃايو اٿس.افسانن جي دنيا ۾ پنهنجي هم عصرن ۾ سٺو مقام حاصل ڪيو اٿس. هيل تائين يونيورسٽين ۾ ديرو ڄمايو اٿس هيءَ ٻي يونيورسٽي اٿس.اها حالت رهيس ته شايد ڪراچي يونيورسٽيءَ کي به نه ڇڏي...!
عابد پنهنجي دؤر، حالتن ۽ سماجي جوڙ جڪ کان تمام گهڻو نراس ۽ نا اميد نظر اچي ٿو.نراسائي سندس افسانن جي زينت بڻيل آهي. شايد سندس تجربن ۽ مشاهدن جو اهو ئي نچوڙ آهي. پنهنجو پاڻ سڃاڻڻ ۽ اسٽيٽس جي ڳولا ڪندي ڪندي ٿڪجي پيو آهي. پر مان سمجهان ٿو ته اڃا مڪمل نا اميد ڪونه ٿيو آهي. ڇاڪاڻ ته پاڻ هڪ هنڌ لکي ٿو :
”مسلسل ناڪاميون ڪاميابين جون اهڃاڻ آهن، “
امر جليل کان گهڻو اڳي هڪ دفعو پڇيو هئم ، توهان جا ڪردار ايترا نراس ۽ نا اميد ڇو آهن؟ توهان پنهنجي افسانن ۾ فقط ناڪامين کي جڳھه ڇو ڏني آهي . جواب ۾ هن مون کي غور سان ڏٺو ۽ ٿوري دير کان پوءِ مشڪيو ۽ وري ماٺ ٿي ويو ، سندس مشڪڻ ۾ ايترا جواب هئا جو مون کي انهن جوابن مان پنهنجي گهرج جو جواب ڳولڻ لاءِ وڏي کوجنا ڪرڻ جي گهرج هئي.
عابد جي افسانن جو پيٽرن به ساڳيو آهي، هيڪر سوچيم ته پڇانس ائين ڇو آهي ؟ پر نه پڇيومانس ڇاڪاڻ ته ليکڪ اهو ئي لکي ٿو جنهن جو کيس تجربو آهي.جيڪو مشاهدو ماڻيو اٿس ، جيڪو ڀوڳيو اٿس! جيڪي هن تڪليفون برداشت ڪيون آهن ، ڏک ڏاکڙا سٺا اٿس ، ته پوءِ خوشين ۽ مسرتن کي پنهنجي لکڻين ۾ ڪٿان آڻي سگهندو ، عابد شايد ان ڪري پاڻ چيو آهي:
” سچ؛ مان شڪست کاڌل ماڻهو آهيان“
عابد جون ڪهاڻيون حقيقت ۾ سندس ذاتي زندگيءَ جا اُهي عڪس آهن جن کي هن فوڪس ڪري پڙهندڙن تائين پهچايو آهي. سيلف ايڪسپوزرس جنهن مان سندس ذاتي زندگي جهلنڪندي نظر اچي ٿي يا ائين کڻي چئجي ته سندس اتم ڪهاڻين جا مختلف باب آهن. جنهن ۾ هن پنهنجي زندگيءَ جي مخلف ورن وڪڙن کي خوبصورت اثرائتي ، وڻندڙ حقيقي انداز ۾ پيش ڪيو آهي.۽ پاڻ ئي لکيو اٿس ته ”منهنجيون ڪهاڻيون هڪ ٻئي جي پس منظر ۾ لکيل آهن . ڇو ته مان ليکڪ آهيان محبت جي شڪست کاڌل ڪردارن جو. مون وٽ محبت ڪرڻ جا الڳ الڳ تصور هوندا آهن ، محبت جا قوم سان هوندي آهي، محبت جا ڌرتيءَ سان هوندي آهي، محبت جا محبوبائن سان هوندي آهي.“
حقيقت آهي به ڪجهه ائين ئي سندس هڪ ڪهاڻي جو ٻي ڪهاڻي سان ٻي ڪهاڻي جو ٽي ڪهاڻيءَ سان ربط ۽ تعلق ۽ تسلسل نظر اچي ٿو.ساڳيو ئي ڪردار ضمير متڪلم ۾ ڳالهائيندو ، پنهنجو پاڻ کي مطمئن ڪرڻ جي ڪوشش ۾ سردگران! ذهن ۽ قلب جي اطمينان سڪون جي ڳولا ۾ سندس مرڪزي ڪردار ، پنهنجي ناڪامين ۽ ناساز گار حالتن کي شڪست ڏيڻ جي ڪوشش ۾ پاڻ شڪست کائيندو رهي ٿو. پر سندس سوچ ۽ تخيل جي پرواز کيس اڳتي وڌڻ ۾ مجبور ڪندي رهي ٿي .شايد ڪو اهڙو وقت اچي جو اهو ڪردار زندگيءَ ۾ ڪو اطمينان حاصل ڪري سگهي.
ٻين افساني نگار ن جيان عابد کي پنهنجي ڪهاڻين لاءِ لاءِ پلاٽ يا ڪردارن جي گهرج ڪونهي، هو پنهنجو ڪردار پاڻ آهي.ڪهاڻيءَ جو ڄار چؤگرد اڻيندو رهي ٿو. ۽ پنهنجي زندگيءَ جي ڀوڳنائن ۽ پيڙائن کي ڪهاڻين جو روپ ڏيندو رهي ٿو. ان حقيقت مان واضع آهي. ته غريب اديب ۽ ليکڪ سچو هوندو آهي.جو کيس لکڻ لاءِ ڪنهن مواد گڏ ڪرڻ جي ضروت نه پوندي آهي.
جڏهن مان ننڍو هوندو هئس ته ذهن ۾ اهو هو ته شاھ سيد امير هوندا آهن ، شايد ان ڪري جو جن سيدن ڪٽنبن سان اسان جا ناتا هئا يا ڏيٺ ويٺ هئي سي غريب نه هئا. پر جڏهن وڏو ٿيس ته خبر پئي ته سيد امير هجن يا غريب هجن، سيد” سيد“ هوندا آهن . ۽ اسان کان مٿانهان انهن خلاف ڪڇڻ ڪفر هوندو آهي. سندن ذات ۽ مَقام ٻئي اعليٰ ۽ اڪبر هوندا آهن. پر عابد مظهر جيڪو به سيد آهي ، تنهن پنهنجي افسانن تان سيد پرستيءَ جو خول لاهي ڦٽي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي اٿس . پنهنجي افسانن ۾ هو ان ڪوشش ۾ رُڌل آهي ، هڪ افساني پاڪن جي مقام ۾ هو سيد پرستيءَ جون زنجيرون ٽوڙيندي پاڻ کي آجو ڪندي نظراچي ٿو. سندس اها شعوري يا غير شعوري ڪوشش سماج ۾ بظاهر ڪا ڦير غير ڀلي نه آڻي سگهي، پر ککر ۾ کڙي جي حيثيت ضرور رکي ٿي.


شخصيتون ۽ خاڪا

ڊاڪٽر عابد مظهر [ فن ۽ شخصيت]