ڊاڪٽر عابد مظهر جي ڪتابن جو تعارف

ڊاڪٽر عابد مظهر جي ڪتابن جو تعارف

- مير حاجن مير

سنڌ جي نامور ڪهاڻيڪار شاعر محقق،تعليمدان، استاد، ڊاڪٽر عابد مظهر جو اصل نالو سيد محمد عابد شاهه لڪياري آهي، ادبي نالو ’عابد مظهر‘ اٿس. پاڻ تعلقي سيوهڻ جي قديم ڳوٺ باجارا ۾21 مئي 1951ع تي پيدا ٿيو. سندس والد سيد مظهر سيوهاڻي سنڌ جو مشهور عوامي شاعر هو . سندس گهراڻو ادبي هئڻ ڪري پاڻ ننڍي هوندي کان ئي ادب ڏي راغب ٿيو. هن پرائمري تعليم ڳوٺ باجارا، سيڪندري تعليم طالب الموليٰ هاءِ اسڪول دادو، انٽر سٽي ڪاليج دادو، بي اي سچل ڪاليج حيدرآباد، ايم اي اڪنامڪس سنڌ يونيورسٽي، ايم اي (سنڌي ادب) ڪراچي يونيورسٽي مان حاصل ڪيائين.
ڊاڪٽر عابد مظهر سنڌ جي نامور ڪهاڻيڪارن مان آهي سندس سڃاڻپ رڳو ڪهاڻيڪار نه پر بهترين شاعر، محقق، محنتي استاد طور به آهي پاڻ سادگي ۽ ماٺيڻي طبيعت جو مالڪ آهي. ڪڏهن ته نيڪ نمازي ڪڏهن ته شراب طهورا تي رات کٽيو وڃيس. سندس ڪيل ادبي خدمت سنڌي ادب ۾ پنهنجي حيثيت ماڻي چڪي آهي.سندن تصنيفن جو وچور هن ريت آهي.
(1) پڪا ۽ پيرون (مضمون ) 1990ع
هي ڪتاب مختلف مضمونن تي مشتمل ۾ آهي. جنهن ۾ مير علي نواز ناز ،ڳوٺ باجارا جو مختصر تاريخي جائزو، تنقيد جو ڏانءُ، شطاريه سلسلو، حافظ حامد جي شاعري، سيد مرتضيٰ ٺٽوي ۽ ٻيا مضمون شامل اٿس.
(2) گم ٿيل محبتون (ڪهاڻيون ) 1992ع
هن مجموعي ۾ ڪهاڻيون،ڌٻڻ مان نڪتل ماڻهو،ٽٽل عڪس، فطرت جو انتقام، پاڪن جو مقام، ڪالو ميرل، الميو، ڀٽڪندڙ ماڻهو، مرڪ،ڌنڌ ۾ گم ٿيل ويل ڪرڻا، چماٽ، پلپل جو قيدي، وڃايل پاڇا، مان روڊ ۽ سوچون وغيره شامل آهن، سندس ڪهاڻين بابت ڊاڪٽر عبدالغفور ميمڻ لکي ٿو ”عابد مظهر جي ڪهاڻين جو زياده ترپس منظر فرد جي داخلي پيڙا ۽ محرومي آهي، سندس ڪهاڻين ۾ پيار کان محرومين جي نتيجي ۾ فرد جي وجود جو بي مقصد پڻو شامل آهي. سندس ڪهاڻين جو مجموعو گم ٿيل محبتون، ڪافي دير سان شايع ٿيو. پر ان کان اڳ سندس ڪهاڻيون مختلف رسالن ۾ شايع ٿينديون رهيون آهن سندس ڪهاڻيون، مان روڊ ۽ سوچون، ڌنڌ ۾ گم ٿي ويل ڪرڻا، پلپل جو قيدي ۽ وڃايل پاڇا، جديد فڪر جون ڪهاڻيون آهن، جن ۾ فرد مسلسل بي چين ۽ نه ختم ٿيندڙ ڏک ۾ مبتلا آهي ۽ سماجي هر قسم جون محرميون داخلي طرح فرد کي بي وس ۽ نفيساتي الجهن جو شڪارڪري چڪيون آهن سندس ڪهاڻين ۾ انهيءَ فڪر جو اشارو آهي. ته ساک ۽ شانتي ڏانهن صرف هڪ ئي واٽ وڃي ٿي اها آهي ”پيار“ جي.“ (ميمڻ، 2017: 510ــ511)
عابد مظهر جي ڪهاڻين جا موضوع، پلاٽ،ڊائلاگ، پنهنجي ڌرتي تان ورتل آهن هو ماڻهن جي اهنجن، دردن، سورن، ناانصافين، ڏاڍاين جي قلم ذريعي ڪهاڻين وسيلي اظهار ڪري ٿو. سندس ڪهاڻين ۾ جديد فڪر آهي ٻئي پاسي پيار تي هن لاءِ سڀ ڪجهه آهي. سليم ميمڻ لکي ٿو ته ”ٻين افسانه نگارن جيان عابد کي پنهنجي ڪهاڻين لاءِ پلاٽ ۽ ڪردار جي گهر ڪانهي. هو پنهنجو ڪردار پاڻ آهي. ۽ ڪهاڻي جو ڄار پنهنجي چؤگرد آڻيندو رهي ٿو ۽ پنهنجي زندگيءَ جي ڀوڳنائن ۽ پيڙائن کي ياد ڪيو اٿس.“ (ميمڻ، 1992: 29)
سندس ڪهاڻين ۾ ٻولي جو حسن دلربا آهي هو خود ڪردار کان ڳالهرائي ٿو. جذبا، خيال، نماڻائي، سندس ڪهاڻين جو حسن آهي. سندس ڪهاڻيءَ جو هي ٽڪرو پڙهو.
”هو شهر وڃڻ لاءِ ائين پريشان هو. جيئن ڪوئي ٻار پنهنجي ماءُ جي گود ۾ وڃڻ لاءِ آتو هوندو آهي. هو اهڙي طرح پنهنجي دل ۾ شهر لاءِ اهڙائي سڪون ڏيندڙ احسان کڻي بس ۾ چڙهيو هر وقت بس جي دريءَ مان لوڻا هڻي روڊ تي لڳل بتين ڏانهن باقي بچيل پنڌ وارن ميلن جي ڀٿرن تي نظر وجهند رهيو هو آخر هن جو پنڌ کٽو جڏهن بس شهر جي روڊ تان گذري رهي هئي ته گاڏي کاتي ۾ بس پهچندي ئي. لهي پيو. هو بريف ڪيس هيٺ رکي هن شهر جي فضا ۾ ٻانهون ايئن لهرايون هيون. ڄڻ هو پنهنجي وڇڙي ويل اوچتو هلندر ڪنهن پياري دوست کي ڀاڪر پائيندو هجي. هو بريف ڪيس کڻي، پنهنجي دوست جي گهر وڃڻ لاءِ رڪشا واري کي ڪرايو ڏئي روڊ تي بريف ڪيس کي گهليندي، هن جي پهرين نظر ان گهر ڏانهن وڃي ٿي جنهن ۾ هن جي محبوبا رهندي هئي.“ (مظهر ،2020: 101)
هن ڪهاڻي جي مختصر ٽڪري مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪهاڻي حيدرآباد شهر جي عڪاسي ڪري ٿي جتي گاڏي کاتي جو ذڪر به آهي ته لطيف آباد جو به آهي. خيالي ڪردار ناهي، هي حقيقي تاريخي ڪردار آهن عابد مظهر ڪهاڻين ۾ تاريخ لکي ٿو. سندس ڪهاڻين جو حسن نروار آهي. سندس ڪهاڻيون فڪري، جديد، ۽ گهرائپ واريون آهن.
(3) وڇوڙي جو آٽو گراف (شاعري) 2006ع.
عابد مظهر جي فن ۽ شخصيت کي پنجن حسن ۾ ورهائي سگهجي ٿو. ڪهاڻيڪار، محقق، استاد، شخصيت، ۽ شاعر، سندس شاعري جو ڪتاب آٽو گراف جڏهن ڇپيو ته کيس مڃتا ملي. هن وائي ۾ سرگهاتو جو پڙاڏوٿو پسجي.
اچو ته ويهي اوريون مانجهي منهنجي تڏي
ڪنڌي ڪلاچي ڪلئين
مڙيا مانگر ڪيترا سهڻيٿي سڏي،
ڪنڌي ڪلاچي ڪلئين
ڀائر سڀ پيڙاٿيو، گوڏا ويهو گڏي،
ڪنڌي ڪلاچي ڪلئين
پڊ نه ڇڏيو پنهنجا ويڙها ويهو اڏي،
ڪنڌي ڪلاچي ڪلئين
نيٺ ته ٿيندو سوجهرو، ڇپر نه ڪوڇڏي
(مظهر،2006ع)
غزل
سنڌ مٺڙي، منڇر جا ساڳياڪنارا.
ملن ڪونه ماڻهو مگر پيار وارا.
چُڪو مڌ جو هي پيارين پيارا،
ته پنهنجا به چمڪي پون ستارا.
جتي قربتن جا پيا نعرا ها لڳندا،
اتي پيار بن ڪٽي ڪيون ٿا گذارا.
ڏسيو ڀاڳ پنهنجا مان حيران آهيان،
اسان لئه ٿا نڪريو پون کوهه کارا.
اوهان جي جواني اوهان کي مبارڪ،
نئين ڳالهه ناهي، ڏکن ۾ گذارا.
جتي سڀ پٽجي وڃن ٿيون اميدون،
اتي ئي رهياسين اسان هڪ اڃارا.
(مظهر،2006ع)
(4) شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي دؤر ۾ تصوف جا سلسلا (تصوف) 2012ع
ڊاڪٽر عابد مظهر جو هي ڪتاب Ph.D مقالو آهي. ڊاڪٽر صاحب ڪراچي يونيورسٽي مان ڊاڪٽر نواز علي شوق جي نگراني هيٺ هي مقالو لکيو. هي ڪتاب ستن بابن تي مشتمل آهي. پهرئين باب ۾ شاهه عبداللطيف جو احوال ٻئي ۾ شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي همعصر صوفي بزرگ ۽ شاعرن جو مختصر احوال،ٽئين باب ۾ تصوف جي تشريح چوٿين باب ۾ چشتي سلسلي جي ابتدا ۽ ننڍي کنڊ جا مشهور چشتي بزرگ ۽ سنڌ جا چشتي بزرگ، باب پنجين ۾سهروردي سلسلي جي ابتدا، سهروردي سلسلي مان نڪتل ٻيا سلسلا، مشهور سهرودي بزرگ، ۽ سنڌ جا سهروردي بزرگ، باب ڇهين ۾ قادري سلسلي جي اوسر، مشهور قادري بزرگ، سنڌ جا قادري بزرگ، باب ستين ۾ نقشبندي سلسلي جي ابتدا، مشهور نقشبندي بزرگ ۽ سنڌ جا نقشبندي بزرگ شامل آهن.
ڊاڪٽر عابد مظهر سنڌ جي تصوف جي فڪر تي عالمانه تحقيق ڪئي آهي. شاهه لطيف جي دؤر ۾ تصوف ڪيئن هئو، هن تصوف جي باري ۾ مفصل لکيو آهي. مصنف تصوف ۽ ويدانيت جي باري ۾ لکي ٿو ته:
”هيءَ حقيقت آهي ته شاهه عبداللطيف ڀٽائي جي دؤر ۾ ويدانيت ۽ تصوف جا ڪيترائي سلسلا سنڌ جي صوفياڻي سرزمين تي پروش حاصل ڪري رهيا هئا. پر مون پنهنجي هن مقالي ۾ تصوف جي اسلامي سلسلن چشتيه، سهرورديه، قادريه ۽ نقشبنديه سلسلن جو ذڪرڪيو آهي. شاهه سائين خود خانداني حوالي سان قادريه سلسلي تان تعلق رکندو هو. ان ڪري مون کي به سٺو لڳو ته مان انهن سلسلن جي اوسر تي ڪم ڪريان.“ (مظهر، 2012: 11-12)
(5) بزم غزل (مرتب) 2017ع
ڊاڪٽر عابد مظهر پنهنجي والد صاحب سيد مظهر سيوهاڻي جي ڪلام کي مرتب ڪيو آهي. ان غزليات جي ڪتاب جو نالو ’بزم غزل‘ رکيو اٿس. ڊاڪٽر عابد مظهر شاعر ابن شاعر آهي. ڊاڪٽر عابد مظهر ڪراچي يونيورسٽيءَ ۾ ليڪچرارڀرتي ٿيو ۽ اتي ئي سنڌي شعبي جو چيئرمين ٿي رٽائرٿيو. سندس ادبي خدمتون واکاڻ جوڳيون آهن.
(6) محبت ۽ مايا (ڪهاڻيون ) 2020ع
هن ڪتاب ۾ ٽوٽل 25 ڪهاڻيون شامل آهن. ڊاڪٽر عابد مظهر سنڌ جي جديد ڪهاڻيڪارن ۾ شامل آهي. سندس ڪهاڻيون فني فڪري گهرائي واريون آهن سماج جي عڪاسي ڪن ٿيون. ڪهاڻين بابت ڊاڪٽر شير مهراڻي لکي ٿو ته ”ڊاڪٽر عابد صاحب هن ڪتاب ۾ اهڙين ڪهاڻين جي چونڊ ڪئي آهي. جن جو سئون سڌو واسطو اسان جي سماج ۾ موجوده اهڙن قدرن سان آهي. جيڪي اسان کي هڪ نئين منظر نامي سان روشناس ڪرائي رهيا آهن . ڊاڪٽر صاحب جي لکڻ جو انداز سليس ۽ سولو آهي. پر اها به حقيقت آهي ته ان سليس ۽ سولي انداز ۾ لڪل تکا ۽ چڀندڙ تير اڻ لکائتي انداز سان پنهنجو پنهنجو نشانو وٺندا وڃنٿا. اهوئي سندس لکڻ جو هنر آهي. ۽ اهائي سندس ڪاميابي جي ضمانت آهي.“ (مهراڻي، 2020: 11)
ڊاڪٽر عابد مظهر جي ڪهاڻين جا ڪردار هن سماج مان کنيل آهن. هو هن سماج جي چڱاين لڱاين جو اظهار به سهڻي نموني ڪيو آهي.سندس ڪهاڻين ۾ فن ۽ فڪر سگهارو ، ٻولي ۽ اسلوب شاندر اٿس. عابد مظهر شاعري، ڪهاڻي تحقيق ۾ هڪ الڳ ٿلڳ حيثيت رکي ٿو.


حوالا:
(1) ميمڻ، عبدالغفور،ڊاڪٽر، 2017: سنڌي ادب جو فڪري پس منظر، سنڌي ٻوليءَ جو با اختيار ادارو حيدرآباد، سنڌ.
(2) ميمڻ، سليم، پروفيسر، 1992: گم ٿيل محبتون، مشعل اڪيڊمي ڪراچي.
(3) مظهر، عابد، ڊاڪٽر، 2006: وڇوڙي جي آٽو گراف.
(4) مظهر، عابد، ڊاڪٽر، 2012: شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ جي دؤر ۾ تصوف جا سلسلا، ثقافت کاتو حڪومت سنڌ.
(5) مظهر، عابد، 2020: محبت ۽ مايا، نئون نياپو اڪيڊمي ڪراچي.
(6) مظهر، عابد، 2020: محبت ۽ مايا، نئون نياپو، اڪيڊمي ڪراچي.

شخصيتون ۽ خاڪا

ڊاڪٽر عابد مظهر [ فن ۽ شخصيت]