ننگر ٺٽي ۾ تصنيف ۽ تاليف جو جائزو
وسنديءَ واري دﺆر ۾ هن شهر اندر لاتعداد مدرسا، سوين خانقاهون ۽ ديني ۽ ذهني تربيت جا مرڪز موجود هئا، جتي وقت جا نامور صوفي ۽ دين جا عالم، الله جي بندن کي سنئين واٽ ڏيکارڻ ۾ مصروف رهندا هئا. اديب، شاعر، خطاط، علم جا صاحب ۽ قلم جا ڌڻي انهيءَ پايي ۽ مرتبي جا موجود هئا، جن جي هاڪ، سندن ڪارنامن سبب، ديسان ديس پکڙيل هئي___ ننگر ٺٽي جو نالو بلاشڪ صدين تائين اسلامي دنيا جي تهذيبي مرڪزن، جهڙوڪ سرقند، بخارا، بغداد دمشق وغيره جي هم صف ۽ هم وصف رهيو آهي.
هتي اسان ٺٽي ۾ تصنيف ۽ تاليف ٿيل ڪتابن جي فهرست__ حاڪماڻي دﺆرن جي تحت__ ڏيئي رهيا آهيون، جنهن جي ذريعي انهيءَ شهر جي علمي ۽ تهذيبي خدمتن جو هڪ سرسري نقشو ذهن ۾ ويهاري سگهجي ٿو. هيءَ فهرست توڙي جو مڪمل نه آهي__ ۽ نه مڪمل فهرست هيترين صدين ۽ بربادين بعد ممڪن ٿي سگهي ٿي__ تنهن هوندي به علمي ۽ ادبي تاريخ ۽ تحريڪن سان دلچسپي رکندڙ دوستن لاءِ هيءَ فهرست ضرور ڪارائتي ثابت ٿيندي. مٿس هڪ نظر وجهڻ سان معلوم ٿي ويندو ته مختلف حڪومتن هيٺ علم جي ڪهڙي صنف زياده مروج رهي، جنهن مان ان وقت جي معاشري، رجحان ۽ ذهني ۽ تهذيبي پس منظر جو اندازو آسانيءَ سان ڪري سگهجي ٿو.
فهرست ارغون دﺆر کان شروع ٿي، انگريزي عهد تائين اچي ٿي. انهيءَ کان اڳ يعني سومرن ۽ سمن جي زماني جو علمي اثاثو ارغونن ۽ مغلن جي لشڪر ڪُشين سبب تباهه ۽ برباد ٿي ويو، تنهنڪري چئي نٿو سگهجي ته اُنهن زمانن ۾ تصنيف ۽ تاليف جي ڪهڙي صورتحال هئي. تنهن هوندي به اسان ڄاڻون ٿا ته سومرن ۽ سمن جي زماني ۾ مدرسا، تهذيبي مرڪز، بيشمار اهل علم ۽ اصحاب قلم موجود هئا. انهيءَ برباديءَ ۽ لُٽ ڦُر جو سلسلو نادر شاهه افشار، احمد شاهه ابدالي ۽ انگريزن واري ميڙا چونڊيءَ تائين لاڳيتو قائم رهيو، تنهنڪري ظاهر آهي ته ڪهڙا نه قهر ٿيا هوندا!
هتي پيش ڪيل دﺆرن کي هيٺينءَ طرح ورهايو ويو آهي:
(1) ارغون ۽ ترخان دﺆر_ 927_1021هه___1521_1612ع
(2) مغليه دﺆر_ 1021_1150هه___1612_1737ع
(3) ڪلهوڙن جو دﺆ 1150_1196هه___1737_1782ع
(4) ٽالپري دﺆر_ 1196_1259هه___1782_1843ع
(5) انگريزن جو دﺆر_ 1259_1363هه___1843_1947ع
هيءُ جائزو سنڌ جي فقط هڪ شهر جو آهي، حالانڪ عروج ۽ وسنديءَ وارن زمانن ۾ سنڌ جا ڪيترا شهر علمي ۽ ٽقافتي حيثيت ۾ برک ۽ برتر هئا. جهڙو ته حيدرآباد، مٽياري، هالا، ملاڪاتيار، نوشهرو، درٻيلو، ڪوٽڙي ڪبير، روهڙي، سکر، بکر، لکي غلام شاهه، شڪارپور، ڳڙهي ياسين، شهداد ڪوٽ، سيوهڻ، بوبڪ، لڪي شاهه صدر وغيرهه. اهي اهڙا شهر هئا، جتي سوين جيد عالم ۽ بلند مرتبي جا اصحاب علم ۽ فن هئا، جن ڪيئي قلمي آثار ڇڏيا هوندا، جن جي جيڪڏهن فهرست ٺهي سگهي، ته هوند ڪنهن به صورت ۾ ٺٽي کان گهٽ ڪانه ٿيندي. جيڪڏهن علم دوست پيش ڪيل ترتيب تي انهن شهرن متعلق فهرستون تيار ڪن ته هوند سنڌ جي علمي تاريخ تمام آسانيءَ سان مرتب ٿي وڃي ۽ اهڙيءَ طرح اسان کي خود پاڻ کي سڃاڻڻ جو موقعو ۽ پنهنجي اباڻي ورثي جو پتو پئجي وڃي.
ارغون ۽ ترخان دور
(967_1021هه___1521_1612ع)
حاجي محمد حسين الصفائي (المتوفي سنه 931هه).
1. تذڪرة المراد
مخدوم رڪن الدين عرف مخدوم متو (المتوفي 949هه__1542ع)
1. شرح اربعين
2. شرح گيلاني
۽ ٻيا متعدد رسالا
شاهه جهانگير هاشمي (المتوفي 946 هه)
1، مثنوي مظهر الاثار 940 هه_ فارسي(1)
شيخ عبدالوهاب پوراني (المتوفي 972هه )
1. فتاوى پوراني(2)
فخري هروي (معاصر شاهه حسن ارغون و عيسى ترخان)
1. تذڪرهء روضـﺔ السلاطين(3)_ فارسي،تاليف 958 هه موشح به شاهه حسن ارغون
2. صنايع الحسن(4) _ فارسي، تاليف بعد از 958 هه موشح به شاهه حسن ارغون
3. جواهر العجائب _فارسي، تاليف 962 هه، بنام حاجي ماه بيگم زوجه ميرزا عيسيٰ ترخان
علامه قاضي محمود ٺٽوي (معاصر عيسيٰ و باقي)
1. تذڪرة الاوليا _ فارسي
2. شرح العقد _ عربي(5)
3. حواشي شرح زبدة المنطق _ عربي
ملا عبدالعلي ٺٽوي (معاصر باقي)
ساقي نامه _ فارسي
سيد علي ثاني (المتوفي 981 هه)
1. آداب المريدين سنه 954 هه_ عربي
2_ سسئي پنهون _ نثر_ فارسي(1)
علامه قاضي نعمت الله عباسي (معاصر باقي)
(ثاني_ بن قاضي سائينڏنو بن قاضي نعمت الله اول)
1. جواهر التحقيق شرح المبدع و المعاد
2. رسالـﮧ في خلق الاعمال
3.شرح زوراء دواني
سيد محمد هاشم بن سيد محمد الحسيني (معاصر مرزا جاني)
1. سِير السلاطين _ فارسي(2)
ملا مقيم ٺٽوي (معاصر جاني )
1. مثنوي ترنم عشق_ فارسي(3) (1000 هه کان ڪي سال اڳ تاليف ٿيو)
سيد عبدالقادر بن سيد محمد هاشم (صاحب سير السلاطين) بن سيد محمد الحسيني (معاصر جاني و اڪبر)
1. حديقة الاوليا سنه 1016 هه _ فارسي(1)
ادراڪي بيگلاري (معاصر شاهه قاسم ارغون)
1. مثنوي چنيسر نامه سنه 1010 هه _ فارسي(2)
2. تاريخ بيگلر نامه _ فارسي(3)
ميرزا غازي وقاري (المتوفي سنه 1021 هه)
1. ديوان وقاري _ فارسي، پنج هزار بيتن کان زياده سندس ديوان چيو ويو آهي.
2. ساقي نامه _ فارسي
محمد بن بايزيد پوراني ٺٽوي
ا. نصرت نامه ترخان، ج اول، در بيان تاريخ ارغون تا وفات شاه حسن ارغون(4)
مير غروري ڪاشاني ٺٽوي (معاصر مرزا باقي)
1. ديوان غروري _ مير ’قانع‘ سمورو ديوان مطالع ڪيو هو.
مغليه دور
(1021_1150 هه/1612_1737ع)
ملا احمد ٺٽوي بن قاضي نصر الله (معاصر اڪبر)، قتل 996 هه.
1. تاريخ الفي 1000 هه _ فارسي.
2. خلاصـﺔ الحيوة _ فارسي(1).
محمد طاهر نسياتي ٺٽوي (معاصر جهانگير و شاهجهان)
1. تاريخ طاهري 1030 هه(2)_ فارسي.
2. مثنوي ناز و نياز(3) _ فارسي.
مير محمد منعم حسيني ولد غروري ڪاشاني (عهد اڪبر)
1. ديوان حسيني _ فارسي.
ميرڪ يوسف بن ابوالبقا امير خان (عهد شاهجهان)
1. تاريخ مظهر شاهجهاني 1040 هه(4) _ فارسي.
قاضي ابراهيم (امين الملڪ) ٺٽوي (المتوفي 1073 هه)
1. شرح مخزن الاسرار _ يوسف خان، واليء ٺٽه (1041_ 1049 هه) جي نالي معنون ٿيل آهي.
2. ترجمـﮧء غنيةالطالبين، موسوم به دولت قادريه(5).
علامه سيدعبدالرشيد ولد عبدالغفور الحسيني المدني التتوي (المتوفي 1069 هه)
1. فرهنگ رشيدي 1064 هه_ فارسي(1).
2. منتخب اللغات شاهجهاني 1046 هه _ عربي(2).
3. رسالهء مصربات.
4. رسالهء رشيدي (در علم مناظره).
5. تحفـﮧ رشيدي(3).
خواجه امان الله سيفي (معاصر شاهجهان)
1. بهمن نامه _ نظم، فارسي _ ست قصا.
2. هفت اختر _ نثر،فارسي_ ست قصا.
شيخ محمد رضا شهرتي (وفات بعد از 1071 هه)
1. ديوان شهرتي _ فارسي.
مير ابوالمڪارم شهود (المتوفي 1073هه)
1. ديوان شهود _ فارسي
2.مثنوي پريخانهء سليمان(4) فارسي.
3. قصـﮧ بديع الجمال و سيف الملوڪ _ فارسي ناتمام.
عبدالشڪور بن شيخ عبدالواسع ٺٽوي
1.انتخاب منتخب(1).
2. ذڪر الحسين_ تاليف 1079 هه _ در بيان شهادت.
رضا بن عبدالواسع بن داروغـﮧ کهر تتوي
1.بيان العارفين و تنبيـﮧ الغافلين، سنه 1083 هه(2)، فارسي.
ملا عثمان فاضل خان (المتوفي 1096 هه)
1. منشات فاضل خان _ فارسي.
سيد مير محمد بن سيد جلال ثاني بن سيد علي ثاني (آخر دور شاهجهان)
1. ترخانه نامه _ فارسي _ بعد از سنه 1060 هه.(3)
غيوري عرف شڪر تتوي (وفات بعد 1076 هه)
ابوالفتح قابل خان (عهد عالمگير)
1. آداب عالمگيري،عالمگير جي شاهزادگيءَ واري دور جا خط، 1069 هه،(1) فارسي.
2. دستور دانش صغير _ فارسي.
3. دستو دانش ڪبير _ فارسي.
4. تحفـﮧء ڪامروپ _ فارسي
محمد افضل منشي ٺٽوي (عهد عالمگير)
منشات افضل_ فارسي.
سيد نظام الدين ثاني شڪر الاهي (عهد عالمگير)
1. جامع فتاويٰ عالمگيري.
مخدوم ابوالخير ٺٽوي (عهد عالمگير)
1. جامع فتاويٰ عالمگيري.
مينگهراج (زمانه 1103 هه)
1.مر آة الخيال _ فارسي.
مير رضي الدين فدائي (المتوفي سنه 1120 هه)
1. ديوان فدائي _ فارسي.
عبدالواسع صوفي (وفات 1127 هه کان اڳ)
1. شرح مخزن الاسرار _ فارسي.
امين الدين خان حسيني امير خاني (المتوفي 1127هه)
1. رشحات الفنون _ تاليف 1123 هه _ فارسي.
2. معلومات الا فاق(1) فارسي.
محمد حسين شوقي (وفات 1127 هه کان پوءِ )
1. مثنوي نغمات شوقي_ فارسي.
2. مثنوي ناز و نياز _ فارسي.
3. و ديگر مثنويات.
مير محمد حسين اشرف خان بن عبدالڪريم اميرخان
1. رقم ڪرائم، امير خان عبدالڪريم(2).
محمد شفيع لطف علي خان رضوي همت (متوفي 1144 هه)
1. طلسم سعادت(3).
ابوالحسن نور الدين محمد بن عبدالهادي ڪبير (متوفي 1138 هه)
1. تحفة المجين في شرح اربعين.
2. مسند احمد بن حنبل جو حاشيو نهايت نفيس آهي.
3. حاشيه فتح القدير ابن همام (ڪتاب النڪاح تائين.)
4. حاشيه شرح جمع الجوامع ابن قاسم ’الا آيات البينات‘.
5. افڪار _ امام نووي جي افڪار تي حاشيو.
6. فتح الودود في شرح ابي دائود.
7. حاشيه جامع ترمذي (هي حاشيو مڪمل نه ٿي سگهيو.)
8. حاشيه صحيح بخاري.
9. حاشيه نسائي.
10. حاشيه ابن ماجه.
11. حاشيه مسلم.
12. رساله في قرآة الفاتحه خلف الامام (فقـﮧ).
ڪمال الدين احمد خان رضوي (المتوفي 1132 هه)
1. اصطلاحات رضويه _ فارسي.
2. شرح ديوان حافظ _ فارسي.
ملا عبدالحڪيم عطا ٺٽوي (المتوفي بعـﮧ 1130 هه)
1. ديوان غزليات(1) فارسي.
2. ديوان قصائد _ فارسي.
3. ديوان قصائد 1109هه(2) _ فارسي.
4. مثنويات عطا(1) ”هشت بهشت“ 17_ 1118 هه _ فارسي.
5. مثنوي مهر و ماهه(2) 1117 هه _ فارسي.
6. بياض عطا(3).
مير زين العابدين قانع (المتوفي 1132 هه)
1. حرز البشر _ فارسي.
2. ديوان قانع_ فارسي.
شيخ عبدالغني ٺٽوي (المتوفي 1135 هه)
1. ديوان(4) _ فارسي.
محمد ضياء ٺٽوي (وفات 1135 هه کان پوءِ)
1. ديوان ضياء(5) _ فارسي.
مير شاهه ولي الله شڪر الاهي (المتوفي 1150 هه)
1. تحفة المجالس _ فارسي.
آقا محمد ڪريم عاشق صفاهاني (المتوفي 1155 هه)
1. ديوان عاشق_ فارسي.
ملا ضيائي ٺٽوي
1. مثنوي زيبا نگار(1) _ فارسي، تصنيف 1053 هه .
عاقبت محمود خان عيشي
1. ديوان عيشي.
2. مجموعه انشا.
محمد ڪاظم ٺٽوي
1. قصهء ڪامروپ.
محمد محسن امي ولد محمد حسن
رسالهء در هيئت.
مير ابو البقا بهر ور علي
1. تاريخ چراغ هدايت، معروف به بهرور شاهي _ فارسي.
محمد شجاع ٺٽوي
1، انشاء محمد شجاع _ فارسي.
محمد شفيع ٺٽوي
1. مجموعهء انشا، دو جلد_ فارسي.
محمد صالح ٺٽوي
1. دستور السياق_فارسي.
قاضي محمد ظهير ٺٽوي بن اسد العما قاضي عبدالغفار (بنرمان) عالمگير)
1. فتاويٰ ظهيري _ فارسي.
2. حواشي برڪتب درسيـﮧ _ عربي.
عبدالرسول بن ملا يوسف
1. نفائس الافڪار في العرايس الابڪار_ فارسي.
عبدالوهاب بن عبدالرحمان
1. رساله در مذهب اماميـﮧ.
قاضي عطا الله عطا عباسي (از اولاد علامه قاضي نعمت الله) ديوان عطا _ فارسي.
محمد علي بن شيخ عبدالواسع صوفي
1.تصانيف در اڪثر علوم.
محمد باقر جويا ٺٽوي
1. ديوان جويا _ فارسي.
ميان ابوالحسن ٺٽوي
1. مقدمة الصلواة(1) _ سنڌي.
فتح الله ولد ميان عبدالله
1. ديوان(2) _ فارسي
ملا فيض الله
1. مثنوي _ فارسي.
محمد شفيع بن شيخ محمد امين
متعدد تصنيفات.
محمد اشرف بهجت بن قاضي محمد يعقوب بن قاضي قاضن بن قاضي محمد قاسم
ديوان بهجت_ فارسي.
تحسين ملتاني الٺٽوي(3)
1. متعدد رسائل در فقهه.
ابو طيب سنڌي بن عبدالقادر
1. شرح جامع الترمذي، ٻه جلد ڇپيل.
2. حاشيه علي الدر المختار.
3. قرة الانظار شرح تنوير الابصار (پشاور ۾ موجود آهي).
عبدالسبحان ٺٽوي
1. ديوان حسيني _ فارسي.
مخدوم حسن بن الميدنه ٺٽوي
1. شرح شرعة الاسلام المسميٰ بموارد الشريعة.
محمد تقي دوهائي ٺٽوي
1. شفاء السقيم.
2. دافع الامراض(1).
ڪلهوڙن جو دور
(1150_ 1196 هه/ 1737_ 1782ع)
قاضي ميان غلام علي (المتوفي 1154 هه)
1. مثنوي (در بحر مثنوي مولانا رومي _ نامڪمل).
مولانا محمد قائم محدث (المتوفي 1157 هه)
1. تبيان الصواب في مناقب سعيدي الماب_ مناقب_ عربي.
2. رساله في الرد علي اصلاح مقدمة الصلواة _ فقـﮧ عربي.
3. فوز الڪرام(2). بما ثبت في وضع الدين تحت السرة او فوقها (حديث).
مير نجم الدين عزلت (المتوفي 1160هه)
1. رساله يکروزي.
2. طوطي نامـﮧ _ نثر فارسي.
3. ديوان عزلت _ فارسي.
مخدوم محمد معين (المتوفي 1161 هه)
1. رساله اويسيـﮧ، طريقه اويسـﮧ جي بحث ۾ _ فارسي.
2. شرح رموز عقائد الصوفيـﮧ _ عربي، (1133 هه ۾ نواب مهابت خان ڪاظم جي تحريڪ تي لکيائين)، در جواب رساله فيروز صوفي شطاري اڪبر آبادي(1).
3. رساله در بيان اثبات رفع الدين _ عربي.
4. رساله در بيان اثبات رفع الدين_ فارسي.
5. رساله در ترديد ابن الهمام (در بحث تقديم قرا بر اعلم در امامت)، عربي.
6. ايقاظ الوسنان (در بحث کفات قريش) _ عربي.
7. نماية الفسخ لمستلة النسخ (در بحث نسخ اجتهادي)_ عربي.
8. جزء في الکلام علي حديث المصراة ، رساله در بحث حديث المصراة (در اثبات آنکه اين حديث موافق قياس است)_ عربي.
9. رساله در تحقيق اهلبيت، بحث بر آيـﮧء تطهير _ عربي.
10. غاية الايضاح في المحاکمة بين النووي و ابن صلاح _ عربي.
11. ابراز الضمير للمنصف الخبير_ عربي، آثار صحابه و مقاومت احاديث مرفوعه.
12. انوار الوجد من مخ المجد، بحث اسرار باطنـﮧ مطابق ذوق صوفيـﮧ _ عربي.
13. رساله مفردة في انتقاد الموضعين من فتح القدير، در تنقيد بر دو مقام از فتح القدير_ عربي.
14. رساله در تحقيق معني حديث، لانورث ما ترکنا صدقة_ عربي.
15، مواهب سيد البشر في حديث الائمة الاثنيٰ عشر، فضليت اهلبيت، عربي.
16. رساله قرة العين في البکاء عليٰ الامام حسين،تاليف 1142 هه، عربي(1).
17. الحجة الجليـﮧ في نقض الحکم بالافضيلـﮧ، در فضيلت حضرت علي _ عربي.
18. رساله در اثبات اسلام ابي طالب_ عربي.
19. رساله در بحث تناسخ_ عربي.
20. دراسات اللبيب في الاسوة الحسنة باالحبيب_ عربي.
21. شرح ديوان حافظ.
22. حاشيه زوراء _ فلسفه.
23. بهجة النظائر في برات الابرار_ رد مخدوم محمد هاشم.
24. رساله في تحقيق معنيٰ الحديث.
25. الجوهر الثمين _ پيدائش دنيا و فنا، فلسفه.
26. الخواطف للتصوف.
27. رساله اعتدالات الاربعه_ منطق و فلسفه.
28. وحدت الوجود و الموجود_ فلسفه تصوف.
29. الحق الصريح _ سماع جو جواز.
30. رسالة الکلي الطبعي_ منطق.
31. رفع الاشکال و الزحمـﮧ_ شرح بعض اقوال ابن عربي.
32. المدرار الديمة علي حاشيه القديمة_ علم ڪلام.
33. غاية ما ظهر لاضعف الانام في ان الکلام المحتمل لا يوجب الاسلام.
34. رسالت بالاجوابة الفاصلة لاسئلة الڪاملة.
35. مجمع النکات_ عربي(1)
محمد صالح بن ملا زڪريا ٺٽوي.
1. معارف الانوار في بيان فضائل سيد الابرار و ائمـﮧ اطهار و احوال
قطب المختار، تاليف 1140 هه(2) _ فارسي.
سريرام ٺٽوي
1. مثنوي در جنگ مرزا حسين با راهُمـﮧ(3) _ فارسي.
محمد محسن ٺٽوي (متوفي 1163 هه)
1. عقد دوازده گوهر_ مناقب فارسي.
2. طراز دانش_در بيان ولادت صاحب الزمان.
3. حملـﮧء حسيني معروف به اعلام ماتم(4)_بر وزن حملـﮧ حيدري.
4. ديوان قصائد_ فارسي.
5. محک کمال(1) _ فارسي شاعرن جا هم رديف غزل.
6. ديوان محسن(2) _فارسي.
آقا محمد صالح واثق ايراني
1. ديوان واثق_ فارسي.
مير حيدر الدين ابوتراب ڪامل امير خاني (المتوفي 1124 هه)
1. دو بياض ضخيم شعر فارسي(3).
ڇتر ڀوڄ ٺٽوي (المتوفي 1171 هه)
1. مجموعه منشات.
مخدوم ابو الحسن مدني الصغير عرف ميان غلام حسين محدث (المتوفي 1187 هه)بن محمد صادق
1.بهجة النظر علي شرح نخبة الفکر(4).
2. انباء الانبهء في حيات الانبياء _سيرت.
3. شرح جامع الاصول.
4. مختار الاطوار في طوار المختار.
5. الفيوضات النبويه في حل الغازي البرڪويه.
هي ڪتاب 16_ رجب 1178 هه جو مدينه عاليه ۾ تصنيف ۽ 26_ جمادي الثاني 1179 هه جو ڪتابت ٿيل نسخو بنگال ايشياٽڪ سوسائٽيءَ ۾ آهي.
شيخ محمد مريد قانون گو (المتوفي 1171 هه)
1. مجموعه انشا
ميان شيخ محمد ڊگهو (المتوفي 1174 هه )
1. اکين جي بيمارين تي ۽ علاج تي هڪ وڏو ڪتاب، فارسيءَ ۾.
ملا ابوالبقا ٺٽوي (المتوفي قريب 1174 هه)
1. گلستان سعدي، منظوم در بحر شاهنامه.
آخوند فيض الله طپش (1174 هه ۾ زندهه هو).
1. مجموعه انشاء
مخدوم محمد هاشم ٺتوي (المتوفي 1174 هه)
(الف)
1. اصح الاسانيد_ عربي
2. انحاف الاکابر بمرويات الشيخ عبدالقادر_ عربي
3. اصلاح مقدمة الصلواة(1)_ سنڌي
4. ارشاد الظريف لاطوار التصنيف
5. اساس المصلي _ عربي.
6. اجادة النجدة
(ب)
7. البياض الجامع في اقوال الفقها(1)_ عربي.
8. بذل القوه في حو ادث سني النبوه _ عربي.
9. بناء الاسلام(2) _ سنڌي.
10. الباقيات الصالحات في ذکر الازواج الطاهرات_ فارسي.
11. بسط البردة لناظم البردة _ عربي.
(ت)
12. تنقيح الڪلام في النهي عن قراةء الفاتحة خلف الامام،علامه ميمنيءَ وٽ هو _ عربي.
13. تتميم حاشيـﮧ خيالي _ عربي.
14. تحفة الغازي بجمع المغاري.
15. تصحيح المدرڪ في ثبوت اسلام الذي بقولـﮧ انا مثلڪ_ عربي.
16. تمام العناية في الفرق بين صريح الطلاق و الڪناية(1) _عربي
17. تحفة الاخوان في منع شرب الدخان 1134 هه _فارسي.
18. تهذيب الاصلاح في تنوير المصباح.
19. تحرير ڪبير في الرد علي من اعترض علي الحافظ ابن تيميـﮧ فيما تڪلم بـﮧ من التعليق بالشرط_ عربي.
20. تحفة المساڪين الي جناب الامين
21. تحفة المسلمين في تقدير مهور امهات المومنين_ فارسي.
22. تحفة التائبين_ سنڌي.
23. تحقيق الڪلام في الرد علي من نفي صحة اسلام المخطي بڪلمة الاسلام_ عربي.
24. التحفة انهاشمية في شرح القصيدة القاسميـﮧ (المعروف بالحريري في علم العروض)_ عربي.
25. تحقيق الملڪ في ثبوت اسلام الذمي بقولـﮧ للمسلم انا مثلڪ_ عربي.
26. التحفة المرغوبة في عدم ڪراهة الدعاء بعد المڪتوبة سنه 1168 هه_ عربي.
27. تفسير سورة الڪهف_ عربي.
28. تفسير سورة الملڪ و النون_ عربي.
29. ترصيح الدرة علي درهم الصرة _ عربي.
30. تحفة العلماء في قول الصلاة خير من النوم في اذان الفجر حال القضاء_عربي.
31. تفسير القرآن، المعروف بالتفسير الهاشمي(1) سنه 1162 هه_ سنڌي
32. تهذيب الڪلام_عربي.
33. تفسير القرآن، المعروف بالتفسير الهاشمي_ عربي.
34. تحفة القاري بمجمع المقاري_ عربي.
(ث)
35. ثمانية قصائد صغار في مدح النبي صلي الله عليـﮧ وسلم_عربي.
36. ثنائيات موطا امام مالڪ_ عربي.
37. ثلاثيات الاثار بمحمد بن الحسن_عربي.
38. ثلاثيات صحيح البخاري_ عربي.
39. ثلاثيات المعجم الصغير للطبراني_ عربي.
(ج)
40. جنات النعيم في فضائل القرآن الڪريم_ عربي.
41. جمع اليواقيت في تحقيق المواقيت_ فارسي.
(ح)
42. حديقة الصفا في اسماء المصطفيٰ _ عربي.
43. حيات القلوب في زيارة المحبوب(1) _ فارسي.
44. حيات القاري في اطراف البخاري_ عربي.
45. حيات الصائمين(2) _فارسي.
46. الحجة القويـﮧ في الرد علي من قدح في الحافظ ابن تيميـﮧ_عربي.
47. حلاوت الفهم بذڪر جوامع الڪلم _ عربي.
48. الحصن المنوع عما اورد علي من ادرج الحديث الموضوع_ عربي.
49. الحجة القوية في مسئلة القطع بالافضيلة_ عربي.
50. حاشيـﮧ بر تفسير هاشمي_ عربي.
51. الحجة الجلية في حڪم ڪراهة سورء الاجنبية_ عربي.
52. حمل السلاح عليٰ معاند الاصلاح
(خ)
53. خلاصة البيان في القرآن_ عربي.
(د)
54. درهم الصرة في وضع اليدين تحة السّره، سنه 1137هه_ عربي.
(دُن کان هيٺ هٿ ٻڌي نماز پڙهڻ تي)
55. دستور الفرائض،سنه 1130 هه
(ذ)
56. ذريعة الوصول اليٰ جناب الرسول_ فارسي.
(ر)
57. رسالة في المنع عن الماتم في ايام عاشوره.
58. رسالة في تعداد وجوه القراة الجارية في لفظة الان_ عربي.
59. رسالة في جمع وجوه القرائة الجارية في آية سورة البقرة (1) _عربي.
60. رسالة في تحقيق ان الواجب علي العالم المقلد اتباع المجتهد اوالعمل بظاهر الحديث_فارسي.
61. رسالة في ذڪر افضل ڪيفيات الصلواة علي النبي صلي الله عليـﮧ وسلم_ سنڌي.
62. رسالة في موعظة ما يتعلق با حوال القبر و ما بعده _ سنڌي.
63. رسالة في ڪيفيت مسح الراس_ عربي.
64. رسالة في تعداد وجوه القراة الجارية في قولـﮧ تعاليٰ(1) عربي.
65. رسالة في شرح قولـﮧ صلي الله عليـﮧ وسلم لعمار بن ياسر(2) _عربي.
66. رسالة في الجواب عما ڪتب بعض الافضل في الجواب عنها_ عربي.
67. رسالة في صغريٰ تقدير صدقة الفطر_ عربي.
68. رسالة في ان ساب النبي ان اسلم لايسقط عنـﮧ القتل و لوڪان ڪافراً اصلياً_ عربي.
69. رسالة في الحڪم بالاسلام علي الذمي انندرام_عربي.
70. رسالة في تحقيق اسانيد حديث اقتلو الساحر والساحره_ عربي.
71. رسالة في تقدير الوضوء والغسل بموازين بلدة التنـﮧ_فارسي.
72. رسالـﮧ سنديـﮧ (في ترجمة الدعائين)_سنڌي.
73. رفع الخفاء عن مسئلة الراءِ (11 رمضان 1172 هه)_ پروفيسر خسرو وٽ_ عربي.
74. رسالـﮧ در ذبح شڪار.
75. رفع الغطاء عن مسئلة جعل العمامة تحت الرداءِ_ عربي.
76. رفع الغين عن مسئلة الجمع بين العمتين_ عربي.
77. رفع النصب لتڪشير التشهدات في المغرب_ عربي.
78. راحة المومنين (ذبح _شڪار جي سلسلي ۾، 1130هه)_ سنڌي.
79. رشف الزلال في تحقيق في الزوال_ فارسي.
80. رسالـﮧ في وجوه قراعة الاية(1)
81. رسالـﮧ في مسئلة السُڪر.
82. الرحيق المختوم في وصل اسانيد العلوم.
83. روضة الصفا في اسماء المصطفيٰ.
(ز)
84. زاد السفينة في اسامي المدينة _ فارسي.
85. زاد الفقير (روزن جا مسئلا، 1125 هه) _ سنڌي
(س)
86. السيوف القاهره علي ساب الخمسة الطاهرة _ عربي.
87. السيف الجلي علي ساب النبي_ عربي.
88. سفينة السالڪين الي بلدالله الامين_ فارسي.
89. السنة النبوية في حقيقة القطع بالافضيلة.
(ش)
90. الشفاء الدائم عن اعتراض القائم (مولوي قاسميءَ وٽ آهي.)_عربي.
91. الشفاء في مسئلة الراءِ (شوال 1147 هه)(1) _عربي.
92. شفاء الجنان لاهل الصدق والايقان_عربي.
93. شد النطاق فيما يلحق من الطلاق_ عربي.
(ط)
94. الطراز المذهب في ترجيح الصحيح من المذهب.
95. الطريق الاحمديـﮧ_عربي.
(ع)
96. عين الفقهه.
(غ)
97. غنية الظريف بجمع المرويات و التصانيف_عربي.
98. غاية النيل في اختصار الاتحاف والذيل_ عربي.
(ف)
99. فاڪهة البستان، 1132 هه_ عربي.
100. فتح الغفار لعوالي الاخبار_ عربي.
101. فتح القوي في نسب آباء النبي _ فارسي.
102. فتح الڪلام في ڪيفية اسقاط الصلواة والصيام_ فارسي.
103. فتح العلي في حوادث سني نبوة النبي_ عربي.
104. فتح الغلاف بموازين السبعة من الاوقاف_ عربي.
105. فرائض الاسلام_ عربي.
106. فرائض الايمان_ عربي.
107. الفصل المبين بحل عقدة ولهم الشڪ لا يزول اليقين_ عربي.
108. فيض الغني في جواز نڪاح البالغة بدون اذن الولي_ عربي.
109. فيض الغني في تقدير صاع النبي صلي الله عليـﮧ وسلم_فارسي.
(ق)
110. القول الانور في حڪم لبس الاحمر_ عربي.
111. القول المعجب في بيان ڪثرة تشهدات المغرب_ عربي.
112. قال اقوال.
113. قوت العاشقين (اول بمبئيءَ مان ڇپيو، ٻيو ڇاپو سنڌي مسلم ادبي سوسائٽيءَ طرفان ڇپيو) _سنڌي.
(ڪ)
114. ڪشف الغطا عما يحل و يحرم من النوح و البڪا(1)، 1142 هه_ عربي.
115. ڪشف الرين عن مسئلة رفع اليدين، 1149 هه (علامه ميمنيءَ وٽ هو)_ عربي.
116. ڪشف الرمز عن وجوه الوقف علي الهمز_ عربي.
117. ڪشف الستر في تقدير صدقة الفطر.
118. ڪحل العين بمايقع من وجوه القراعة بين السورتين_عربي.
119. ڪفايت القاري(2)_ عربي.
(ل)
120. الؤلؤ المڪنون في تحقيق مدالسڪون، رمضان 1148 هه (پروفيسر خسرو وٽ هو)_ عربي.
(م)
121. مظهر الانوار (في مسائل صيام) _ عربي.
122. معيار النقاد في تميز المغشوش من الجياد(3)_ عربي.
123. مناسڪ الحج، 1135 هه.
124. مفتاح الصلواة
125. مد الباع الي تحرير الصاع _ عربي.
126. موهبة العظيم في ارث حق مجاورة الشعر الڪريم.
127. مقدمة الصلواة_فارسي.
128. المتڪب الي تڪثير التشهدات في صلواة الغرب.
(ن)
129. نور العينين في اثبات الاشارة في التشهدين_ عربي.
130. النور المبين في جمع اسماء البدريين_ عربي.
131. نتيجة الفڪر في تحقيق صدقة الفطر_ فارسي.
132. النفحات الباهرة في جواز القول بالخمسة الطاهرة_ فارسي.
133. نور البصائر ذيل اتحاف الاڪابر_ عربي.
134. نظم الجواهر بذيل اتحاف الاڪابر_ عربي.
(و)
135. الوصية الهاشميـﮧ _ عربي.
136. وسيلة الغريب اليٰ جناب الحبيب (بشرح اسماء الرسول البشير)_فارسي.
137.وسيلة القبول في حضرت الرسول_ عربي.
138. وسيلة الفقير اليٰ اسماء البشير و النذير_ فارسي.
(هه)
139. هذا المنڪب الي تڪثير التشهدات في الصلواة المغرب(1)_ عربي.
مخدوم عبدالخالق ٺٽوي (شاگرد مخدوم محمد هاشم)
مطلوب المومنين، 1157 هه_ مسائل.
مير محمود صابر (المتوفي 1181 هه)
1. ديوان _ هندي.
2. ديوان_ فارسي.
3. مراثي.
4. روضة الشهداء
محمد پناهه رجا ٺٽوي (المتوفي 1197 هه)
1. ديوان رجا
2. بياض رجا(2).
شيوڪ رام عطارد
1.منشات عطارد
2. هير و رانجهه(3).
غلام علي مومن (معاصر قانع)
1. ديوان مومن
مير علي شير قانع (المتوفي 1203 هه)
1.ديوان مظهري، 1152 هه.
2. مثنوي شمـﮧء از قدرت حق، 1165 هه.
3. مثنوي قضا و قدر، 1167 هه.
4، نو آئين خيالات، 1169 هه.
5، مثنوي قصهء ڪامروپ، 1169 هه.
6. ديوان قال غم، 1171 هه.
7. ساقي نامه، 1174 هه.
8. واقعات حضرت شاه، 1174 هه.
9. مثنوي چهار منزلـﮧ، 1174 هه.
10. تزويج نامـﮧ حسن وعشق، 1174 هه،
11. اشعار متفرقـﮧ در صنايع و تاريخ، 1174 هه.
12. بوستان بهار عرف مڪلي نامـﮧ، 1174هه(1).
13. تذڪره مقالات الشعرا،1174 هه(2).
14. تاريخ عباسيـﮧ منظوم، 1175 هه.
15. تاريخ عباسيـﮧ، نثر، 1175 هه.
16. تحفة الڪرام (ٽي جلد)، 1181 هه(3).
17. مثنوي اعلان غم، 1192 هه.
18. زبدة المناقب، 1192 هه.
19. مثنوي مختار نامـﮧ 1194 هه.
20. نصاب البلغا، لغت، 1198 هه.
21. مثنوي ختم السلوڪ، 1199 هه.
22. طومار سلاسل گزيده، 1202 هه.
23. شجره اطهر اهلبيت، 1202 هه.
24. تذڪره معيار سالڪان طريقت، 1212 هه.
25. روضة الانبياء
26. قصاب نامـﮧ مثنوي
27. ميزان الافڪار منظوم
28. تذهيب طباع
29. سرفراز نامـﮧ
30. حديقة غُلبا
31. مثنوي کان جواهر
32. ميزان فارسي
33. رسالـﮧ معما مع شرح
34. لب تاريخ ڪلهوڙه
35. بياض محڪ الشعرا
36. ديوان ”قانع“
37. قصائد و منقبت
38 انشاء قانع
39. مثنوي محبت نامـﮧ
40. ؟
41. ؟ (1)
مخدوم ضياء الدين (المتوفي 1171 هه)
1. سنڌي (سنڌي سيکارڻ جو ڪتاب، جنهن کي مخدوم ضياءُ الدين جي سنڌي چيو وڃي ٿو).
غلام علي مداح ولد محسن ٺٽوي (تولد 1145 هه)
1. ديوان مداح_ فارسي.
پرسرام مشتري (معاصر قانع)
ديوان مشتري _ فارسي.
شيخ محمد اعظم ٺٽوي
1. تذڪرهء تحفة الطاهرين، 1194 هه(2).
2. هيئت العالم، 1207 هه.
مخدوم عبدالڪريم بن مخدوم محمد زمان (جد خليل، در حدود 1212 هه)
1. تفسير سورهء ياسين.
2. تفسير سورهء تبارڪ.
3. تفسير سورهء هل اتيٰ.
4. رسالهء حل الولـﮧ (مڪاتيب _ تصوف)
مخدوم عبدالرحمان بن مخدوم محمد هاشم ٺٽوي
حيات العاشقين، مناسڪ حج، سنڌي.
مخدوم عبداللطيف بن مخدوم محمد هاشم (متوفي بعد 1174 هه)
ذب الذبابات الدراسات عن المذاهب الاربعة المتناسبات_ عربي(1).
مخدوم محمد ابراهيم بن مخدوم عبداللطيف بن مخدوم محمد هاشم (المتوفي 1225 هه)
1. ابلاغ جهد الدمص في مسئلة قص اللحي و انتف و النمص _ فقهه.
2. اغناء الواصل في جواز تلقي الجواب عن النوازل ................. _ فقهه.
3. اماطلة اذي العيد عن لاطريق جواز استعمال اموال الڪافر العنيد _ فقهه.
4. تحرير في بيان آخر الظهر_ فقهه.
5. تطييب افواه الاخوان في المنع عن شرب الدخان_ فقهه.
6. توثيق الاسباق في مسئلة الصداق _ فقهه.
7. تهذيب البيان في اجوبة اسولة من وحيد من الاڪابر الخلان_ فقهه.
8. الحبل المتين في اوصاف خلفاء الراشدين_ مناقب.
9. رسالـﮧ في بيان السلسلة_ تصوف.
10.سحق الاغبياء من الطباغين في ڪمل الاولياء واتقياء العلماء _ فقهه.
11. سير التقرير في تحقيق مقاصد مسئلة استعمال الحرير_ فقهه.
12. طريدة الحياڪ مماطرده الخصم بقطع شباڪ في مسائل التبناڪ _فقهه.
13. غسل العياڪ عن تصويب قطع التبناڪ _ فقهه.
14. القسطاس المستقيم في الجواب عما وقع .....
15. مفتاح الڪلام_ قواعد فارسي.
16. القول الرضي بتصحيح حديث الترمذي في فضل معاويه الصحاي_ عربي_ فقهه.
17. نثر حلاوي المعارف في العلوم في الرد علي من نصر الڪفار و اهل الرسوم.
18. نشيچ الضحيٰ في حل مسئلة قص اللحي_ فقهه.
19. وصول الغنا في تحريم الدفوف مع الجلاجل و الغناء.
20. وعظالانوار في حڪم مسئلة روية القمر يوم الشڪ في النهار_ فقهه.
21. هداية الناس في البقا الشعر و فرقها و ارسالهاعن الراس_ عربي_ فقهه.
22. غنية البشر في المداخل جفرية الجعفرية الاثنيٰ عشر(1).
23. دماج المغم في مسئلة ان جوده پور دار حرب.
24. رساله في جواب بعض اسولة الشيخ محمد بن احمد بن عبدالرحمان بن عبداللطيف ال شيخ المخدوم ابراهيم السندي.
25. رساله في اجازة والتلقين بالطريقة النقشبندية الاحمدية المعصومية الصفية ڪتبها تفسير قاسم بن علي بن محمد الاسطامي والسيد
مصطفيٰ بن السيد محمد الرهاوي.
مخدوم عبدالغفور بن عبداللطيف ثاني بن محمد ابراهيم بن عبداللطيف بن مخدوم محمد هاشم
1. حجم الذيغ العيون في رد مبيح الفسق الفتون_ فقهه.
مخدوم محمد هاشم ٺٽوي.
رسالـﮧ در مدح سنڌ(2)_ فارسي.
حڪيم محمد تقي ٺٽوي
شفاء السقيم(3)_ فارسي.
ملا محمد حسين ٺٽوي
مثنوي ناز و نياز (قصه سسئي پنهون)_ فارسي.
ٽالپري دور
(1196_ 1259هه/ 1782_ 1843هه)
مير عظيم الدين ٺٽوي (المتوفي 1229 هه)
1. مثنوي سير دل، سنه 1206 هه_ فارسي.
2. مثنوي فتح نامـﮧ،سنه 1209هه(1)_فارسي.
(ڪلهوڙن ۽ ٽالپرن جي تاريخ ۾، بطرز ”شاهنامـﮧ“)
3. ديوان عظيم، سنه 1210 هه_ فارسي.
4. مثنوي هير و رانجهه، سنه 1214 هه_ فارسي.
5. انشاءِ عظيم(2).
6. ديوان عظيم _اردو
مير ضياءُ الدين ضياءُ ٺٽوي (المتوفي سنه 1229 هه)
1. ديوان ضياء(3)_فارسي.
2. ديوان ضياء _ اردو
3. مثنوي هير و رانجهه(4)_فارسي.
4. انتخاب شعرا(5).
مير غلام علي مائل ٺٽوي (المتوفي سنه 1251 هه)
1. ديوان مائل_ فارسي.
2. ديوان مائل(1)_فارسي.
3. ديوان مائل _ اردو
4. تذڪره مجمع البلغا(2)_ فارسي.
انگريزي دور
(1259_ 1367 هه/ 1842_ 1947ع)
غلام علي سبز پوش ٺٽوي
1. بياض بطور محڪ، سنه 1268 هه( مختلف فارسي شاعرن جا هم قافيه غزل)_ فارسي.
2. بياض دو جلد ديوان علي _فارسي.
ميان غلام حسين سبز پوش افضل ٺٽوي (المتوفي سنه 1278 هه)(3)
1. مثنوي تنبيـﮧ المعاندين_ فارسي.
2. مثنوي نان و نمڪ_ فارسي.
3. نوروز (نظم و نثر)_ فارسي.
4. مجموعه انشاء _فارسي.
مير سيد صابر علي صابر ٺٽوي (المتوفي سنه 1286 هه)
متعدد بياض ديوان صابر(4)_فارسي.
سيد موٽيل شاهيل شاهه ڪمتر رضوي (المتوفي بعد 1293 هه)
دو ديوان غزليات و مراثي(1)_فارسي.
مخدوم فيض احمد فيض (وفات بعد 1296هه)
1.ديوان فيض(2)_فارسي و اردو.
مير سيد عباس علي بخاري (وفات بعد 1299 هه)
ديوان علي(3)_فارسي.
قاضي غلام علي جعفري (المتوفي سنه 1303 هه)
1. ديوان جعفري_ فارسي.
2. ديوان جعفري_ اردو.
3. تاريخ هند(4)_سنڌي
قاضي علي محمد فقير (المتوفي سنه 1306هه )
1. ديوان فقير_ فارسي.
2. بياض غزليات_ فارسي.
مشرف علي فدوي
1. ديوان فدوي(5).
سيد امام بخش رضوي فدوي (وفات 1308 هه کان هڪ ٻه سال اڳ)
چند ديوان _ سنڌي و فارسي.
غلام مرتضيٰ مرتضائي رضوي
1. مثنوي يوسف زليخا، سنه 1308 هه(1)_سنڌي.
2. مثنوي سڪندر نامـﮧ نظامي_ سنڌي.
3. مخمس ڪريما_ سنڌي.
4. ديوان سنڌي(2)_سنڌي
5. طوطي نامو_ سنڌي(3)_سنڌي
6. محڪ مرتضائي (هم زمين غزلن جو مجموعو).
مخدوم محمد ابراهيم خليل (المتوفي سنه 1317 هه)
1. تذڪره تڪلمـﮧء مقالات الشعرا، سنه 1307 هه(4)_فارسي.
2. تحفة الفقير(5)_فارسي.
3. ديوان مسڪين_فارسي.
4. ڪشڪول مسڪين، مڪاتيب_ فارسي.
5. ديوان خليل_ فارسي.
6. مائده، خليل، مڪاتيب_فارسي.
مولوي حڪيم محمد واصل بن درس رحمون
مـــــثـــــنـــــوي گـــــلــــــزار واصــــــــل، قــــصـــــو ســــســــئي پـــنــــهــــون، تــــــالــــيـــف 299 هه (1)_ســــــنــــــڌي.
سيد لطف علي بن عسڪر علي شڪر الاهي بن مير مائل بن قانع
سفر نامـﮧ تحفة الباصرين(2)_فارسي.
محمد زمان رضوي زمان ولد ميرزا شاهه مهدوي
1. ديوان _ سنڌي.
2. عشق جي چمق_سنڌي.
هي بزرگوار ٺٽي جو آخري شاعر هو؛ هن کان پوءِ اها ڏات ٺتي وارن مان هلي ويئي.
[ ”مهراڻ“، 1_1980ع]
________________________________________
(1) اها مثنوي راقم الحروف سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪئي آهي،
(2) مخدوم محمد هاشم جي مطالعي ۾ هئي. هن وقت ڪٿي به موجود ڪانه آهي،
(3) جن بادشاهن، شاهزادن ۽ اميرن فارسيءَ ۽ ترڪيءَ ۾ شاعري ڪئي آهي، انهن جي حالات ۾ هي تذڪرو آهي، جيڪو مولف شاهه حسن ارغون جي چوڻ تي ٺٽي ۾ لکيو. راقم الحروف اهو تذڪرو سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي،
(4) هي مختصر ڪتاب ساڳئي مولف؛ شاهه حسن جي حڪم تي، فن عروض ۽ صنايع بدايع ۾ لکيو آهي، منجهانئس اقتباس روضـﺔ السلاطين جي مقدمي ۾ ڏنا ويا آهن، ٽيون نمبر ڪتاب ”جواهرالعجائب“ ٻه دفعا ڇپيو آهي. ٽيون دفعو راقم جي تصحيح سان روضـﺔ السلاطين سان گڏ ڇپيو آهي.
(5) ڪتاب 2 حڪيم محمد احسن وٽ هو، جيڪو سندس خانداني ڪتبخاني مان آيل هو. ڪتاب 3 مولوي قاسمي صاحب وٽ آهي ۽ ڪتاب 4 پير جهنڊي جي ڪتبخاني ۾ آهي.
(1) سيد عليءَ، سسئي پنهون جو اهو قصو هڪ سنڌي زبان جي منظوم تصنيف (قصهء سسئي پنهون) فارسي نثر ۾ ڪيو، جنهن تان وري رضائي ٺٽوي ”مثنوي زيبا نگار“ تصنيف ڪئي.
(2) هي ڪتاب مرزا جانيءَ جي نالي معنون ٿيل آهي. هن بزرگ پنهنجي نياڻي سيد احمد شيرازيءَ کي ڏني، جنهن مان سيد مراد شيرازيءَ جو خاندان شروع ٿيو.
(3) مومل مينڌري جو قصو مثنويءَ ۾ بيان ڪيل آهي.
(1) هي سنڌ جي بزرگن جو نظم۽ نثر ۾ تذڪرو آهي، مرزا خسرو چرڪس جي نالي معنون آهي، راقم هن کي سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(2) راقم الحروف هيءَ مثنوي بورڊ ذريعي شايع ڪئي آهي. هيءَ مثنوي ابوالقاسم بيگلار جي نالي معنون ٿيل آهي.
(3) هي ڪتاب بيگلار خاندان جي تاريخ آهي. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ ان کي سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪري رهيو آهي.
(4) مصنف پنجاهه سال ارغونن ۽ ترخانن سان گڏ رهيو. نهايت مفصل ۽ قيمتي ڪتاب آهي. هن جو هڪ نسخو علي ڳڙهه ۾ آهي
(1) خلاصـﺔ الحيواة، ابوالفتح بن عبدالرزاق گيلاني (المتوفي 997 هه) جي نالي معنون آهي. ڪتاب ۾ هڪ فاتحه آهي، جنهن ۾ پنج فتح آهن ۽ ٻه مقصد ۽ هڪ خاتمو.
(2) هيءَ تاريخ ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪئي آهي
(3) هيءَ مثنوي عمر مارئيءَ جي قصي ۾ آهي.
(4) هيءَ تاريخ راقم الحروف سنڌي ادبي بورڊ جي معرفت شايع ڪئي آهي. پهريون حصو آهي ’بادشاهه لاءِ نصيحتون‘ ۽ ٻيو حصو آهي سنڌ جي تاريخ تي . تازو بورڊ ان جو سنڌي ترجمو پڻ شايع ڪيو آهي، جيڪو نياز همايونيءَ ڪيو آهي.
(5) هي رسالو دار شڪوه جي نالي معنون ٿيل آهي.
(1) ايشاٽڪ سوسائٽي ڪلڪتي ٻن جلدن ۾ (72_ 1875ع ۾) شايع ڪيو آهي. هن جو هڪ قديم قلمي نسخو بنگال ايشياٽڪ ۾ آهي، جنهن جي ڪتاب 1072 هه. ۾ ٿيل آهي. اوراق 305 آهن (نمبر 24 _ B _ 431). ٻيو نسخو، جنهن جي نظرثاني 1088هه ۾ ٿيل آهي (نمبر 25_ B_ (143)٬
(2) هيءَ لغت متعدد دفعا شايع ٿي آهي، هڪ ڇاپو نولڪشور وارن 1891ع ۾ ڪڍيو.
(3) بنگال ايشياٽڪ سوسائٽيءَ ۾ هڪ ڪتاب آهي، ”حدائق الشعر“، فارسي شاعرن جي تذڪري ۾: مرزا امير بيگ بنارسيءَ جي لکيل (تاليف 1262 هه). ان جي ماخذن ۾ هن ڪتاب جونالو به ڄاڻايو ويو آهي، جنهن مان معلوم ٿئي ٿو ته ”تحفـﮧ رشيدي)به تذڪري جي قسم جو يا شعرن جي انتخاب جو ڪتاب آهي. ان جي ڪنهن به خطي نسخي جو پتو اڃا ڪو نه آهي. ”حدائق الشعر“ جو نمبر آهي (122_111_702).
(4) هن مثنويءَ جو هڪ قديم نسخو سنڌي ادبي بورڊ ۾ موجود آهي، جنهن مان 18 ورق کٽل آهن
(1) محمد يوسف بن رحمة الله جي منتخب التواريخ (مولفه 1056) جي تلخيص آهي. ابتدا ۾ عبدالشڪور پنهنجي گهراڻي جو احوال لکيو آهي. سندس ڏاڏو مرزا جاني بيگ جو استاد هو. اڪبر وٽ پيش ٿيڻ وقت ساڻس گڏ هو. عبدالواسع بهتر خطاط هو. منشي گري سندس پيشو هو ۽ نه ذريعه معاش، عبدالشڪور جو اهو پيشو هو. هن عيسيٰ، باقي ۽ جاني بيگ جو مفصل ذڪر ڪيو آهي. خاندان جي ختم ٿيڻ جو کيس سخت صدمو هو. هي انتخاب 1804 هه ۾ ٿيو، تاريخ آهي:
الـــــحــــــــــــمـــــــد کـــــه انــتــــخــاب والا، از ديــــــــــدهء عقل انتخــــــــاب اســــــــت
تاريخ تمــــام آن فــــــرو گــــــفـــــــت، بــــــــا غـــايــــت فــضلـــ انتخاب اســـت
= 1054+301084
نسخو خطي علي ڳڙهه ۾ آهي (فارسي ادب بعهد اورنگزيب 469_ 471).
(2) مرحوم ڊاڪٽر دائود پوٽي هن ڪتاب کي سنڌي ۽ فارسيءَ ۾ شايع ڪيو آهي. مرحوم قليچ بيگ به شايع ڪيو هو. هيءَ شاهه ڪريم بلڙيءَ واري جي ملفوظات آهي. سنڌيءَ ۾ هن جو منظوم ترجمو آهي.
(3) ارغونن ۽ ترخانن جي تاريخ ۾ هيءُ ڪتاب 1060 هه کان پوءِ لکيو ويو. انهيءَ ڪتاب کي راقم الحروف سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(1) لاهور ۾ ڪتاب ڇپيو آهي.
(1) هن جو نهايت نفيس نسخو 1127 هه جو لکيل، لاهور يونيورسٽيءَ ۾ آهي. گويا هي نسخو مصنف جي زندگيءَ جو آهي. (نمبر 2 A P C).
(2) امير عبدالڪريم، عالمگير جو امير ۽ ابوالبقا امير خان جو پٽ هو. هي سندس خطن جو مجموعو آهي، جيڪي هن عالمگير جي طرفان لکيا آهن. سندس وفات بعد سندس پٽ مير محمد حسين اشرف خان انهيءَ کي جمع ڪيو: ان جا متعدد نسخا آهن.
(3) هن ڪتاب جو هڪ نسخو نامڪمل مير غضنفر علي بن مير لطف علي همت جي هٿ اکرين سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي، ڪتابت 2 صفر 1143 هه آهي. ڪتاب پنهنجن ٻن پٽن جي واسطي، هر هڪ غضنفر علي (عمر ان وقت 9 ورهيه) ۽ ذوالفقار علي (عمر ان وقت 5 ورهيه) لاءِ لکيو. (غضنفر عليءَ کي جڏهن پٽ لطف علي نالي پيدا ٿيو ته محسن تاريخ چئي _ در مخزون حبيب لطف علي _ )ڪتاب ۾ جملي 12 باب هئا، ليڪن موجود نسخي ۾ پهريون باب مڪمل ۽ ٻئي جو هڪ ٻه صفحو آهي. ڪتاب جي شروعات ۾ هر هڪ باب جي مضمون جي فهرست ڏنل آهي،جنهن مان معلوم ٿئي ٿو ته ڪتاب بنـد و نصايح ٿي لکيو ويو آهي. اهوڪتاب هڪ مجموعي ۾ آهي، جنهن جو تاريخي نالو آهي _ رنگين بياض _ ۽ خط آهي مير غضنفر علي خان جو.
(1) عطا ٺٽوي هڪ لک کان مٿي شعر چيو آهي. سندس هڪ ديوان سنڌي ادبي بورڊ شايع ڪيو آهي. باقي شعر ۽ قصيدن جو ديوان اڃا دستياب نه ٿيو آهي.
(2) هن ديوان قصائد ۾ منقبت، حمد ۽ نعت جا قصيدا آهن. مرتب ٿيڻ جي تاريخ آهي:
خرد سال تاريخ ترتيب آن، بگفتا قصائد عطا تهتوي.
1109 هه
(1) هي اٺ مثنويون آهن،جن جو نالو ”هشت بهشت“ آهي. هن مجموعي جو هڪ نسخو سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي، جيڪو عطا جي پنهنجي خط ۾ آهي. انهيءَ مجموعي ۾ هڪ مثنوي ”ڪنز الاحسان“ آهي، جنهن ۾ عطا پنهنجي خاندان ۽ پنهنجو احوال منظوم ڪيو آهي. اٺن مثنوين جي ترتيب آهي: 1. روح رضوان، بحر ”حديقه“، 2. حـــط الجنان،بحر ”بوستان“، 3. ڪنزالاحسان، بحر ”يوسف زليخان“، 4. نور الايمان، بحر ”تحفة العراقين“، 5. حصن الامان،بحر ”محزن الاسرار“، 6. بحرالعرفان، بحر سبحة الابرار“، 7. حرز الايمان، بحر مثنوي مولانا روم“، 8. عجز و نياز، بحر ”يوسف زليخان“.
(2) هن جو هڪ نسخو غلام حسين سبزپوش جي خط ۾ سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي. اها مثنوي ٺٽي جي گورنر حفظ الله خان جي (1103 هه) فرمائش تي هڪ نثري قصي مان منظوم ڪيل آهي، ۽ بعد ۾ اعظم خان جي نالي (28_ 1131 هه) ان کي منسوب ڪيو اٿائين. اعظم خان جي تعريف ۾ جيڪو مدحيه قصيدو چيو اٿائين، ان جي تاريخ 1128 هه آهي.
(3) هي بياض سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي. عطا کان پوءِ اهو بياض عطا جي ڀائٽئي ضياء جي مِلِڪ ۾ رهيو آهي،
(4) مير علي شير لکيو آهي ته هن تمام وڏو ديوان پٺيان ڇڏيو آهي،
(5) عبدالحڪيم عطا جو ڀائٽيو هو. بيدل عظيم آباديءَ سان دهليءَ ۾ وڃي مليو. سندس هڪ بياض سندس ئي هٿ اکرين سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي
(1) سسئي پنهونءَ جو قصو. هڪ نسخو برٽش ميوزم ۾ آهي. ٻه خطي نسخا مون وٽ آهن. هڪ نسخو مرحوم محمد بخش ميساوا وڪيل خيرپوريءَ وٽ هو. بهترين نسخو، جنهن جو ذڪر اسپرنگر ڪيو آهي، سو بنگال ايشياٽڪ سوسائٽيءَ ۾ آهي، ان جي ڪتابت 1096 هه جي آهي ۽ شاهزادي محمد اعظم کي پيش ڪرڻ لاءِ لکيو ويو هو. (نمبر 56_ Na_743).
هڪ ناقص نسخو شيرانيءَ جي ذخيري ۾ آهي،جنهن کي فهرست نگار ”مثنوي گلزار معاني“ جو نالو ڏنو آهي. هن مثنويءَ جا ڪيترا ئي نسخا موجود آهن.
(1) هن بزرگ جي سنڌي مشهور آهي. هن جي گهرواريءَ جو ڀاڻيجو ميان عبدالله واعظ (المتوفي 1167 هه) اڃا ننڍو هو، جو هي بزرگ پوڙهو ٿيو. ميان عبدالله، قاضي يحيٰ جي وفات جي تاريخ 1137 هه (ر.ک. مقالات 396)۾ چئي، جنهن مان معلوم ٿئي ٿو ته ميان ابوالحسن انهيءَ کان اڳ فوت ٿيو هوندو. هي ابوالحسن، ابوالحسن ڪبير بن عبدالهادي سنڌي المدني (المتوفي 1138 هه/1725ع ) کان مختلف آهي. بهرحال، هن بزرگ، جيڪو ”مقدمة الصلواة“ لکيو، ان جو رد مخدوم محمد هاشم ٺٽويءَ لکيو. مخدوم محمد قائم وري ان جو رد لکيو.
(2) مير قانع جو قول آهي ته هن تمام وڏو ديوان پٺيان ڇڏيو.
(3) هن مصنف جو زمانو معلوم ٿي نه سگهيو، تنهنڪري اسان اندازي تي کيس مغليه دور ۾ داخل ڪيو آهي.
(1) هي ٻيئي ڪتاب قاضي علي محمد ٺٽويءَ کان نيشنل ميوزم ورتا آهن.
(2) مٿيان ڏيئي ڪتاب جهنڊي ۾ آهن ۽ مولانا قاسميءَ وٽ به آهن.
(1) فيروز جي هن رسالي جو جواب 1181 هه ۾ شاهه فقير الله علويءَ به لکيو هو.
(1) مخدوم محمد هاشم هن جو رد لکيو، ڪشف الغطا جي نالي.
(1) مخدوم صاحب جي تصنيفات جي اها مڪمل فهرست نه آهي، ۽ڪيترا رسالا گم ٿيل آهن، سواءِ رسالي ”اويسيـﮧ“ ۽ ”دراسات“ جي ٻيا ڪتاب نادر آهن. ”دراسات“ ٻه دفعا ڇپيو آهي، پهريون دفعو 1866ع/1284 هه لاهور ۾ شايع ٿيو. آخري دفعو سنڌي ادبي بورڊ 1957ع ۾ شايع ڪيو آهي
________________________________________
(2) ابتدا ۾ حضور جن جي سوانح ۽ حضرت علي عليـﮧ السلام جا مناقب آهن. آخر ۾ سيد محمد حسين پير مراد شيرازي ٺٽويءَ ۽ ان جي خاندان جو ذڪر آهي. رسالو فارسيءَ ۾ آهي.
(3) مرزا شاهه حسن ارغون جي راهمه قبيلي سان جنگ جو احوال. هي ارغون تاريخ جو هڪ باب آهي، ليڪن ملي ڪونه ٿو.
(4) غلام حسين سبزپوش ٺٽويءَ جي خط ۾ مڪمل ڪتاب سنڌي ادبي بورڊ ۾ موجود آهي، تقريبا ڏهه هزار بيت ٿيندا.
(1) هڪ نسخو نهايت خوبصورت مون وٽ آهي: هڪ نسخو وچ مان نامڪمل سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي. ۽ هڪ نسخو حفيظ هوشيار پوريءَ وٽ آهي. هڪ نسخو بنگال ايشياٽڪ سوسائٽيءَ ۾ آهي، جنهن کي مير ڪرم علي خان پنهنجي لاءِ 28_ شوال 1231 هه جو محمد صالح بن عبدالله کان لکرايو. ڪيٽالاک ۾ ڪتاب جو نمبر آهي325/1926ع. ڪتاب هم قافيه غزان جو مجموعو آهي، جنهن ۾ ايران جي گهڻو ڪري سڀني شاعرن جا غزل آهن. محسن پنهنجا غزل به ڏنا آهن. ڪتاب ميان نور محمد ڪلهوڙي جي نالي تي معنون آهي.
(2) ديوان جو هڪ خطي نسخو ٽالپوري ڪتبخاني ۾ آهي، جنهن تان سنڌي ادبي بورڊ پنهنجي ايڊيشن تيار ڪرائي ڇپايو آهي، هڪ خطي نسخو پير جعفر علي شاهه راشدي ٽنڊي الهيار واري وٽ آهي، ۽ هڪ نسخو نقل ٿيل پينسل سان مون وٽ آهي.
(3) قانع جو قول آهي ته مير مرحوم پنهنجي خاص شاگرد محمد پناهه رجا ٺٽويءَ کي ٻه ضخيم بياض شعر جا تدوين لاءِ ڏنا هئا. خبر ناهي ته رجا ديوان مدون ڪيو يا نه!
(4) مطبوعه لاهور _ 1193 هه جو لکيل نسخو بنگال ايشياٽڪ سوسائٽيءَ ۾ آهي.
(1) مولانا ابوالحسن جي ڪتاب ”مقدمة الصلواة“جي اصلاح.
(1) هن جو هڪ خطي نسخو ٽن جلدن ۾ مولانا عبدالعزيز ميمڻ بمبئيءَ مان خريد ڪيو آهي. انهيءَ نسخي تي ٻن جاين تي 1126 هه لکيل آهي. ڪيترن علمائن جون فتوائون هن ۾ موجود آهن. فتاويَ پورانيءَ جا حوالا به آهن. ٺٽي جي ڪيترن ٻين علمائن جون فتوائون به هن ۾ درج آهن
(2) 262 صفن تي (ڪرائون سائيز) 1959ع ۾، نصرپور ۾ ڇپيو آهي. هن کي سولي سنڌيءَ ۾ ڪري ميان محمد اسماعيل ڪنڀار ٺتويءَ 1975ع ۾ ڪراچيءَ مان ڇپايو.
(1) هيءُ رسالو عربيءَ ۾ آهي. مسئله طلاق تي . 1300 هه ۾ (مهيني ذوالقعده) مصطفائي پريس بمبئيءَ ۾ (8 صفحن تي) ڇپيو.محمد عمر ناخدا جي تحريڪ تي خطي نسخو مولف جي پونيرن مان هڪ مولوي غلام محمد جي ذريعي مليو، جنهن تان اهو نسخو ڇاپيو ويو.
(1) هيءُ تفسير ڪريمي بمبئيءَ ۾ 1330 هه ۾، ليٿوءَ ۾، 504 صفن تي ڇپيو آهي. قرآن مجيد جي آخري (ٽيهين) پاري جو ترجمو آهي، جيڪو مخدوم محمد هاشم عليـﮧ رحمة 17_ شعبان 1162 هه جو شروع ڪيو.
(1) هيءُ ڪتاب ڇپيل آهي.
(2) مولانا حماد الله وٽ خوشخط نسخو هو. مخدوم مرحوم هن ڪتاب جي لکڻ ۾ ٽن ڪتابن مان مدد ورتي آهي: 1. ”شرح شرعة الاسلام المسميٰ بموارد الشريعه“ از مخدوم مئيڏنه (محي ڏنو) ٺٽوي. 2. ”فتاويٰ پوراني“ از شيخ عبدالوهاب پوراني.3. ”المتانة بوبڪاني.
(1) آية: و اذ اخذنا ميثاق بني اسرائيل ان لاتعبد و الا الله.
(1) آية: حتيٰ اذا استئيس الرسل.
(2) ويح عمار تقتلـﮧ الفئة الباغية.
(1) و ان من اهل الکتاب.
(1) هي رسالو منهنجي هڪ دوست پروفيسر خسرو وٽ ڪراچيءَ ۾ هو. اُن جو حاشيه تي مخدوم پنهنجي هٿ سان پنهنجو نسب لکيو هو: محمد هاشم ابن عبدالغفور ابن عبدالرحمان ابن عبداللطيف ابن عبدالرحمان ابن خيرالدين السندي البتورائي ثم البهرا مغوري ثم التتوي.
________________________________________
(1) في الرد علي الرسالة المسماة بقرة العين في البکا علي الحسين ملمخدوم محمد معين.
(2) رساله منظوم در ذکر مشتبهات قرآن عظيم.
(3) هيءُ محمد حيات سنڌيءَ جي ”الدره في اظهار غش نقد الصره“ تي تنقيد آهي ۽ اهو ڪتاب مخدوم هاشم جي ڪتاب ”دراهم الصره“ جي تنقيد ۾ لکيل آهي.
(1) مخدوم غلام محمد (نبيره مخدوم محمد هاشم) جو قول آهي ته مخدوم مرحوم جون جملـﮧ 150 تصنيفات آهن.
(2) رجا جي هٿ اکرين ٻه بياض سنڌي ادبي بورڊ ۾ موجود آهن.
(3) ڪلهوڙن جي تاريخي خطن جو مجموعو نهايت قيمتي آهي. هير رانجهي جو قصو نثر ۾ ميان سرفراز خان عباسيءَ لاءِ لکيو هئائين
(1) راقم الحروف هيءُ ڪتاب، مير قانع جي سوانح ۽ حواشيءَ سان گڏ، سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(2) راقم الحروف هي تذڪرو سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(3) راقم الحروف ٽئين جلد جو پهريون حصو، مصنف جي هٿ اکرين نسخي تان صحيح ڪري، سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(1) مير قانع جي ڪتابن جا گهڻو ڪري سڀئي نسخا سنڌي ادبي بورڊ ۾ موجود آهي. انهيءَ سلسلي ۾ قانع جي سوانح تي راقم الحروف جو مضمون (تحفة الڪرام سنڌيءَ ۾ ڇپيل ۽ مقدمه مقالات الشعرا) ڏسڻ گهرجي.
(2) ”تحفة الطاهرين“ تاريخي نالو آهي. ”هيئت العالم“ جو مڪمل نسخو سنڌي ابي بورڊ ۾ آهي. جنهن جا 148 صفحا آهن. سائيز پنج X ساڍا ست، هر صفحي ۾ 13سٽون. هيءُ ڪتاب آغا بدرالدين خان درانيءَ سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي. ”هيئت عالم“ سان فقط سنڌ وارو حصو ڪڍي، تذڪري ۾ بطور ضميمي ڏنو اٿائين. آغا صاحب مصنف جو احوال مقدمي ۾ ڏنو آهي.
(1) هيءُ ضخيم ڪتاب مخدوم معين جي دراسات جي جواب ۾ آهي. سنڌي ادبي بورڊ ان کي شايع ڪيو آهي.
(1) هيءُ علم جفر تي عربيءَ ۾ مختصر رسالو آهي.
(2) هيءُ رسالو راقم، مرحوم ڊاڪٽر دائود پوٽي وٽ ڏٺو هو. ڪنهن ٻاهرئين ماڻهوءَ سنڌين ۽ سنڌ جي خلاف ڪجهه لکيو هو. ان تي سنڌ جي مدح ۾ هي رسالو لکيو ويو. ڪتاب جو نالو آهي ”مدح نامه سنڌ“ ۽ هن وقت اهو نسخو سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي:
(3) خطي نسخي نيشنل ميوزم ڪراچيءَ ۾ آهي.
(1) هيءُ ڪتاب سنڌي ادبي بورڊ شايع ڪيو آهي.
(2) ”انشاء عظيم“، ۽ عظيم جا ٻيا سڀئي ڪتاب سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهن. ”مثنوي هير رانجها“ سنڌي ادبي بورڊ شايع ڪئي آهي.
(3) ديوان فارسي، سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي.
(4) مثنوي، سنڌي ادبي بورڊ شايع ڪئي آهي.
(5) سنڌي ادبي بورڊ ۾ بخط ضياء موجود آهي.
(1) ديوان مائل فارسي مرتب ڪري هڪ جلد ۾، سنڌي ادبي بورڊ شايع ڪيو آهي
(2) هيءُ فارسي شاعرن جو تذڪرو آهي، جيڪو ”مقالات الاشعرا“جي تتمه طور مير مرحوم لکيو، ليڪن ان جو ڪوبه نسخو ملي ڪونه ٿو سگهي.
(3) سبزپوش جو هي خاندان ملا عبدالحڪيم عطا ٺٽويءَ جو رشته دار هو. غلام حسين ٺٽويءَ جو ”حملهء حسين“ ۽ عطا جي مثنوي ”مهر و ماهه“ آهي.
(4) ديوان غير مرتب آهي. ڪيترا بياض سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهن.
(1) سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي.
(2) برادر مخدوم محمد ابراهيم خليل ٺٽوي. هن جو ديوان سمنڊ ۾ ٻڏي ويو.
(3) هڪ نسخو سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي، جنهن جي شروعات ۾ آخوند محمد بچل ”انور“ جا ڏهه غزل آهن.
(4) ديبي پرشاد جي اردو تاريخ جو ترجمو، سو بارٽل فريئر جي چوڻ تي 1854ع ۾ قاضي صاحب ڪيو، ۽ آخر ۾ سنڌ تي انگريزن جي تسلط جو باب پنهنجي طرفان وڌائين.
(5) ديوان جو هڪ نسخو سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي.
(1) ليٿوءَ ۾ هيءَ مثنوي ڇپي آهي. جاميءَ جي ترجمو آهي.
(2) ديوان سنڌي مڪمل، سنڌي ادبي بورڊ ۾ آهي.
(3) اسلامي پريس لاهور 1312هه/ 1895ع ۾ ڇپيو.
(4) راقم الحروف هيءُ ڪتاب سنڌي ادبي بورڊ جي ذريعي شايع ڪيو آهي.
(5) در حالات جد خود مخدوم غلام حيدر.
(1) هيءُ مثنوي 1331 هه ۾ ليٿوءَ ۾ ڇپي. مثنويءَ ۾ جملي 7518 شعر آهن.
(2) سيد صاحب 7 ربيع الثاني 1272 هه جو حج ۽ امامين جي زيارت تي سنڌ مان اُسهيو هو. موٽڻ تي هو سفر نامو فارسيءَ ۾ لکي،مسٽر فريئر ڪمشنر جي حڪم تي مطبع جمشيد جي ارد شير جي ڪراچيءَ مان ليٿوءَ تي ڇپايائين. 128 ورق. ”تحفة الباصرين“ تاريخي نالو آهي.هيءُ سفر نامو 12 جمادي الاول 1275 هه (18 ڊسمبر 1858ع) جو ڇپيو. ميجر گولڊ سمڊ، جيڪو جاگيرن ۽ اسڪولن جو ناظر هو، ان پڻ ڇپائيءَ ۾ دلچسپي ورتي.