ٻي جوءِ وٺيو پيو اچي...
ملائيشيا جي هر هڪ ماڻهوءَ وٽ پنهنجو پنهنجو شناختي ڪارڊ آهي جيڪو هو هميشه پاڻ سان گڏ رکي ٿو. ۽ اهو هر مهل کيس ڏيکارڻو پوي ٿو. ڊرائيونگ لائسنس وٺڻو هجيس يا ڪنهن کاتي ۾ نوڪري. ريل يا هوائي جهاز جي ٽڪيٽ وٺڻي هجيس يا ڪنهن ڪورٽ ۾ شاهدي ڏيڻي هجيس. هن کي اهو ڪارڊ ڏيکاري نمبر لکائڻو پوي ٿو. ۽ اهو ڪارڊ فقط ان کي ئي ملي ٿو جيڪو ملائيشيا جو واقعي رهاڪو آهي. ڌاريون ماڻهو چاهي ڪيڏو به زور لڳائي شناختي ڪارڊ حاصل نه ٿو ڪري سگهي. ۽ ڪارڊ بنا فقط گهمي ڦري سگهي ٿو باقي هتي رهي نوڪري، واپار يا پورهيو ڪري نٿو سگهي_چاهي ڪيڏو به قابل هجي. انهيءَ ۾ ڪو شڪ ناهي ته ملائيشيا جون مالي ۽ سياسي حالتون مضبوط هجڻ ڪري پاسي وارن ملڪن جا: جهڙوڪ انڊونيشيا جا ماڻهو ٻيڙين رستي “ملاڪا_ڳچي سمنڊ” لتاڙي هن پاسي ملائيشيا ۾ ڪڏنهن ڪڏنهن داخل ٿيندا رهن ٿا پر هو فقط لڪ چوريءَ ٻيلن ۽ جهنگلن ۾ سخت گرمي، رگهه، جيت جڻين ۽ نانگ بلائن جي وچ ۾ سستي اگهه تي ئي ڪم حاصل ڪري سگهن ٿا سو به پڪڙجڻ تي کين جيل ۽ اهڙيون سزائون ملن ٿيون جو ٻئي لاءِ سبق ٿيو پوي، ۽ هر هڪ کي آئندي لاءِ اهڙي ڪنهن ڏوهه لاءِ همت نٿي ٿئي. جيئن ته جهنگلن ۾ پورهيو ڪرڻ ايڏو جوکائتو ڪم آهي ۽ پگهارو ايترو گهٽ جو ڪو پري جي ملڪ جو ماڻهو اهو جوکم نٿو کڻي. هي پاڙيسري انڊونيشي ئي اهو ڪم ڪري سگهن ٿا_جن جي ملڪ جون هڪ ته معاشي حالتون هيڪانديون خراب آهن ۽ ٻيو ته هو ان قسم جي پورهئي جا عادي به آهن.
اسان جي ننڍي کنڊ جا ماڻهو جيتوڻيڪ انگلنڊ، آمريڪا، يورپ ته ڇا اتر قطب وارن جابلو ۽ برفائتن ملڪن (ناروي، سئيڊن، ڊئنمارڪ) ۾ ۽ گلف جي وارياسن گرم ملڪن ( ڪويت، دبئي، ابو ڌابي، مسقط) ۾ ڏکئي کان ڏکيو ڪم ڪن پيا پر ملائيشيا جي هننن ٻيلن ۽ جهنگلن ۾ رهڻ ۽ پورهيو ڪرڻ اسان جي ملڪ جي ماڻهن جي وس جي ڳالهه ناهي ۽ ٻيو ته پورهئي توڙي نوڪري ۾ پگهار ايڏا وڏا ناهن. نتيجي ۾ هن پاسي ان قسم جي خبر ورلي ٻڌبي ته ڪو پاڪستاني، هندوستاني، بنگلاديشي يا سلوني غير قانوني طرح ملائيشيا ۾ آيو يا غير قانوني طرح پورهيو ڪندي جهليو ويو_ جنهن قسم جون خبرون ڪجهه سال اڳ تائين انگلنڊ، جرمني ۽ عرب دنيا جي سڀني ملڪن ۾ تمام گهڻي قدر هيون. پر هاڻ سڀني ملڪن ۾ تمام گهڻي قدر هيون. پر هاڻ سخت پهري ۽ سخت سزائن ڪري انهن ملڪن ڏي پڻ تمام گهٽ ماڻهو ان قسم جي ڏوهه لاءِ آماده ٿين ٿا.
گذريل ٽن سالن ۾ جن ڌارين ملڪن جي ماڻهن جو غير قانوني طرح ملائيشيا ۾ گهڙڻ جو خبرون هتي جي اخبارن ۾ اينديون رهيون آهن سي هي آهن : بنگلاديش، ويٽنام ۽ ٿائلنڊ.
آدمشماري بنهه گهٽ ۽ ملڪي حالتون سکيون ستابيون هجڻ ڪري ملائيشيا ۾ ڪو فقير/ پينو نظر نه ٿو اچي. ڳوٺن ۽ ننڍن شهرن ۾ ته بنهه ناهن باقي ڪوالالمپور شهر جي ٻن ٽن هنڌن_تنڪو عبدالرحمان روڊ، راجا لائوت روڊ، بڪت بنتانگ روڊ يا ائمپنگ روڊ تي ڪڏنهن ڪڏنهن ٽي چار عذر وارا فقير ڏسڻ ۾ ايندا. سي به پنڻ بدران ڪنڊ پاسي تي ويهي ميوزڪ وڄائيندا آهن_ راهه ويندڙ همدردي طور کين دل کولي خيرات ڏيندا آهن. نه فقط مسلمان ملئي پر هتي جا چيني ۽ انڊين پڻ. ڇو جو هتي هرڪو روزگار کي لڳل آهي ۽ ٻيو ته پنڻ سخت عيب سمجهيو وڃي ٿو. سو اهڙي حالت ۾ جيڪو خيرات لاءِ ويٺل آهي سو واقعي مجبور سمجهيو وڃي ٿو. هي فقير ڪراچي جي پرنس/ ڪپري سئنيما واري چوواٽي واري ڏهن منڊين پهريل فقير وانگر پرمننٽ نه هوندا آهن. جنهن جو ٽئڪسيون پيون هلن ۽ گذريل ويهن سالن کان اهو دڳ جهليو پنڻ لاءِ بيٺو هوندو آهي. هتي جا فقير ڪجهه ڏينهن نظر اچي غائب ٿي ويندا آهن. ڏٺو وڃي ته هتي پنڻ مان تمام گهڻو ناڻو ڪمائين ٿا پر منجهن ايڏي غيرت آهي جو هو پنهنجي ملڪ جي بدناميءَ جي ڊپ کان فقط ڪجهه ڏينهن پنن ٿا. هتي اهڙن ٻن ٽن ميوزڪ وڄائيندڙ فقيرن سان جڏنهن خبر چار ڪيم ته سڀني اهو ٻڌايو ته هو سال جو مهينو ٻه اهڙي نموني سان ڪوالالمپور ۾ ڪمائي باقي مهينا پنهنجي پنهنجي ڳوٺ ڪيداح، پينانگ، ترنغانو يا پيراڪ پيرلس وڃي آرام ڪندا آهن. وڌيڪ هٻڇ جي کين نه ضرورت آهي ۽ نه وري پنڻ کي ڪو هو سٺو سمجهن ٿا.
بيشڪ هي ڪمائيءَ جو ذريعو آسان ڏسي_ جنهن ۾ تجربي جي ضرورت بنهه نه ۽ ڪمائي “بنا سِيڙپ” جي تمام گهڻي آهي؛ اوسي پاسي جي ملڪن جا ماڻهو گهمڻ جو بهانو ڪري ڪوالالمپور جي رستن تي پنڻ لاءِ ويهي رهندا آهن. جتي پنهنجا پنڻ کي عيب سمجهي شرمائيندا رهندا آهن اتي هي ڌاريان ايندڙ ويندڙ راهگير جي پتلون گوڏ کي ڇڪي زوريءَ خيرات گهرڻ لاءِ ڇتو ڪندا آهن. نيٺ پوليس ۽ اميگريشن کي شڪ پئجي ويندو آهي ته هي هن ملڪ جا نه پر ڪنهن ڌاريئن ملڪ جا آهن. پوءِ کانئن سناختي ڪارڊ جي پڇا ٿيندي آهي. پاسپورٽ جي پڇا ٿيندي آهي. ۽ طبي معائني بعد اها ڄاڻ پوندي آهي ته هنن ۾ ڪو به انڌو منڊو لولو لنگڙو ناهي. سڀ مکر پيا ڪن. پوءِ اخبارن ۾ خبر اچي ويندي آهي ته هيترا بنگلاديشي ملائيشيا ۾ غير قانوني طرح اچي ويا آهن. ان خبر ۾ پوءِ ڪيتري صداقت هوندي آهي ان لاءِ چئي نه ٿو سگهجي ته اهي همراهه واقعي بنگلاديشي هوندا يا ائين ئي امالڪ خبر هُلائي ويندي آهي. جيئن ڪنهن زماني ۾_ خاص ڪري 1960ع کان ستر پنجهتر واري سن ۾ ڪو به ننڍي کنڊ جو جڏنهن انگلنڊ ۾ غير قانوني طرح پڪڙيو ويندو هو ته اتي جي اخبار ۽ ٽي ويءَ وارا بنا ڪنهن صداقت جي هڪدم خبر هلائي ڇڏيندا هئا ته “پاڪستاني” جهليو ويو. ۽ نه فقط اخبار واري ملڪ جا هئا (جيڪو پوءِ اڳتي هلي ڪورٽ ۾ يا پوليس جي موچڙن سان سچي ڪندا هئا) پر پهرين ڇوٽ ۾ چئي ڇڏيندا هئا ته : “پاڪستاني آهيون.” يعني بدنام پاڪستان ٿي ويو. اخبارن وارا به وري ان خبر جي درستي نه ڪندا هئا جو اها خبر تيسين پراڻي ٿيڻ ڪري ڇاپڻ لائق نه سمجهي ويندي هئي. جنهن ڪري انگلنڊ جي رهاڪن تي اهو اثر ويهندو هو ته انگلنڊ ۾ غير قانوني طور رڳو پاڪستاني اچن ٿا. ساڳي طرح هتي به اهڙي اميج تي اثر پوي ٿو. پوءِ جيتوڻيڪ ان ئي وقت بنگلاديش جو سفارتخانو بيان جاري ڪندو آهي ته اهي بنگلاديشي نه آهن. “جي هو بنگالي ڳالهائين ٿا ۽ سڏائين ٿا ته مغربي بنگال_ يعني انديا جا به ٿي سگهن ٿا ۽ ڪيترائي انڊين بنگالي ٿائلنڊ ۾ به رهن ٿا ۽ هنن کي اتي جي قوميت آهي.” وغيره وغيره.
اڳتي هلي پوءِ ڇا ثابت ٿيندو ان ۾ ايڏي دير ٿي ويندي آهي جو پراڻي خبر سمجهي اخبار وارا ان کي ڇاپڻ جي تڪليف وٺندائي نه آهن. هاڻ مڙيئي ڪجهه اخبار وارا اهڙي نوعيت جي خبر ڏيڻ کان گريز ڪن ٿا ۽ ڪنهن به ملڪ جو نالو ڏيڻ بدران فقط “ڀرپاسي وارو ملڪ” لکن ٿا.
ويٽنام جا ماڻهو وري ٻيڙين رستي سڄو خليج سيام وارو سمنڊ لتاڙي هتي اچي نڪرن ٿا. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته ڪجهه سال اڳ ڪيترائي ويٽنامي يا ڪمپوچين پنهنجي ملڪ جي خراب معاشي حالتن توڙي سياسي، سماجي يا ظلم معاشري کان بچڻ ڪارڻ راتوواه ڀڄي نڪتا هئا_۽ اڃان به ڪڏنهن ڪڏنهن ڀڄندا رهن ٿا. پوءِ جي هو ڀڄندي وقت پنهنجي ملڪ جي سپاهين جي ئي ور چڙهن ٿا ته کين ماريو وڃي ٿو يا جيل ڀريا وڃن ٿا. ڪي پنهنجي ملڪ ڀڄڻ ۾ ڪامياب ٿين ٿا ته سندن ڪمزور ڪاٺ جون ٻيڙيون سمنڊ جي ڇتين ڇولين جو تاب نه جهلي سمنڊ ۾ غرق ٿيو وڃن. ان ڪري شروع ۾ ان واٽ کان ويندڙ جهازن کين بچايو ۽ جنهن ملڪ کان وڃي نڪتا انهن کين سياسي پناهه به ڏني_ مثال طور آسٽريليا، انڊونيشيا، ملائيشيا، جاپان_ويندي سنگاپور جهڙي ننڍي ٻيٽ ۽ آمريڪا ڪئناڊا جهڙن ڏورانهن ملڪن پڻ. پر پوءِ اهو ڪم وڌڻ لڳو ۽ ٻيڙين وارا کين ٻين ملڪن ۾ پهچائڻ لاءِ هزارين ڊالر وٺي ائين واپار ڪرڻ لڳا جيئن ڪنهن زماني ۾ پاڪستان ۽ هندوستان ۾ ٻيڙين وارا ماڻهن کي دبئي وٺي ويندا هلندا هئا. ساڳي وقت ڌارين ملڪن به وڌيڪ ماڻهن کي پنهنجي ملڪ رکڻ کان انڪار ڪيو ڇو جو هڪڙن کي رکن ته اهي وري خط لکي پنهنجن ٻين مٽن مائٽن، دوستن کي لکن ته هليا اچو. مزو لڳو پيو آهي. ۽ پوءِ ٿيڻ ائين لڳو ته شريف ماڻهن کان وڌيڪ لچ لوفر بدمعاش گهڻا اچڻ شروع ٿي ويا. جيڪي عام ڌنڌي پورهئي کان علاوه لڪ ڇپ ۾ چوريون، جوائون ڪرڻ ۽ چڪلا هلائن لڳا ۽ پناهه ڏيندڙ ملڪ جو خانو خراب ڪرڻ لڳا. نتيجي ۾ آسٽريليا، آمريڪا ۽ ڪئناڊا جهڙن ملڪن به کين رکڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو.
هڪ دفعي اسان جي جهاز به اهڙن ٻن ٽن همراهن کي ڏکڻ چيني سمنڊ مان بچايو. سندن ٻيڙي پرزا پرزا ٿي ويئي هئي. کائڻ لاءِ هنن وٽ ڪيترن ڏينهن کان ڪجهه نه بچيو هو. ويچارا آخري پساهن ۾ هئا. خير ٻن ٽن ڏينهن ۾ جهاز تي آرام، کاڌي ۽ دوا درمل سان تيار ٿي ويا. جهاز سنگاپور وڃي رهيو هو جتي اسان کين لاهڻ جي ڪئي، پر سنگاپور اميگريشن ٺپ جواب ڏنو ته هو کين پنهنجي ملڪ ۾ هرگز نه رکندا ڀلي هو سندن ذات ڀائي، ڌرم ڀائي ۽ زبان ڀائي چيني ڇو نه هجن.
اهڙيءَ طرح ٻين ملڪن به جواب ڏيئي ڇڏيو ته کين سندن ملڪي ماڻهن جا ئي ڪي گهٽ مسئلا آهن جو ڌارين جو به مٿي جو سور کڻن. ان بعد آمريڪا ۽ ڪئناڊا ڏي Sail ڪري آياسين. جتي پڻ اهو ئي بحث هلندو رهيو ۽ اسان لاءِ به وڏو مسئلو ٿي پيو ته ڇا ڪجي جو جيسين همراهه جهاز تي آهن جوابداري اسان جي ٿي_ ۽ جهاز تي راشن، رهائش وغيره فقط مقرر وقت ۽ حساب سان رهي ٿو. بهرحال ان کان پوءِ هو خبر ناهي ڪهڙي ملڪ ۾ لٿا يا ڪهڙي ملڪ کين قبول ڪيو. منهنجي انهيءَ دوران ٻئي جهاز تي بدلي ٿي ويئي هئي ۽ هوائي جهاز رستي آئون ٻي ملڪ هليو ويس. پٺيان جي خبر ناهي ته ڇا ٿيو. پر ان قسم جا مسئلا ڏکڻ چيني سمنڊ مان لگهندڙ جهازين سان انهن ڏينهن ۾ ايترا ته ٿي پيا جو ڪيترن جهازين ان بين الاقوامي قاعدي کان ئي اک ٻوٽ ڪري ڇڏي ته سمند ۾ ٻڏندڙ انسان کي هر صورت ۾ بچائڻو آهي چاهي دشمن ملڪ جو هجي.
آهستي آهستي ٿي هاڻ اهي ٻيڙين ۾ ڀڄڻ وارا همراهه_جيڪي عام اصطلاح ۾ “بوٽ_مين” سڏجن ٿا، گهٽجي ويا آهن. پر تڏنهن به ڪڏنهن ڪڏنهن ويٽنام کان هڪ اڌ ٻيڙي پنهنجي ملڪ کان ڀڄي، سٺي ملڪ ۽ سٺي روزگار جي ڳولا ۾ ملائيشيا ۾ پڻ اچي نڪرندي آهي ۽ فل حال ملائيشيا جي اميگريشن کاتي لاءِ مسئلو پئدا ٿي ويندو آهي ته انهن کي ڪيئن ۽ ڪيڏنهن ڪڍيو وڃي. ڀڄي آيل موچڙن جي ڊپ کان پنهنجي ملڪ موٽڻ نه چاهيندا آهن ۽ ڌاريون ڪو ملڪ کين رکڻ لاءِ تيار نه هوندو آهي_جو اڄ جي دور ۾ هرڪو ملڪ سمجهي ٿو ته جيترا گهڻا ماڻهو اوترا گهڻا فڪر_خاص ڪري اهي ماڻهو ٻئي مذهب، زبان،ملڪ،تهذيب يا سوچ جا آهن ته اصلي باشندن جو سک چين چٽ ٿي ويندو. کين جهٽ روزگار نه ملڻ ڪري هنن کي مجبور ٿي چوريون، بدمعاشيون ۽ ٻيا ڌنڌا شروع ڪرڻا پوندا جو “بک بڇڙو ٽول دانا ديوانا ڪري” ۽ هر صورت ۾ هو پناهه ڏيندڙ ملڪ ۽ سوسائٽيءَ لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿيندا.
ٽيون ملڪ جنهن جا ماڻهو غير قانوني طرح ملائيشيا ۾ اچڻ جي ڪوشش ڪندا رهن ٿا اهو ٿائلنڊ آهي. هو گهمڻ بهاني اچي نه فقط غير قانوني طرح ڌنڌا نوڪريون ڪن ٿا پر ڪي ڪي اهڙا ڌنڌا به ڪن ٿا جيڪي ملائيشيا ۾ معيوب ليکجن ٿا جهڙوڪ: هوٽل ۾ اگهاڙيون ڊانسون ڪرڻ، چڪلا هلائڻ، بئريگيري بهاني گراهڪن جو نفساني خواهشون پوريون ڪرڻ، سياحن جو کيسو/پاڪيٽ ڪترڻ، چرس ۽ ٻيو نشو وڪڻڻ وغيره وغيره.
ملائيشيا ملڪ اهڙي هنڌ تي آهي جو سندس چوڌاري سمنڊ آهي پر هڪ پاسي کان ٿائلنڊ سان ڪافي گڏيل آهي سو ٿائلنڊ کان باءِ روڊ ۽ ريل گاڏيءَ ذريعي قانوني طرح ته ماڻهو اچن وڃن ٿا پر ڪجهه ڪجهه ٿائي ماڻهو غير قانوني طرح ٻيلن جهنگلن مان لڪي لڪي پڻ اچن. پئسي جي معاملي ۾ ملائيشيا ٿائلنڊ کان وڌيڪ امير آهي ۽ پئسو ڪمائڻ لاءِ خاص ڪري ٿائي ڇوڪريون ٽولن جا ٽولا ٺاهي ملائيشيا گهمڻ لاءِ اچن ۽ پوءِ مختلف هوٽلن ۾ رهي انهن ئي هوٽلن ۾ نچن ڳائين ۽ گراهڪن کي ريجهائين. ڪجهه هوٽلن جا مالڪ ۽ ڳجهه ڳوهه ۾ هلائيندڙ چڪلن وارا پڻ اهري “سستي مزور ۽ ڪمائي جي ذريعي” سان ساٿ ڏين. پوءِ رکي رکي پوليس ڇاپا هڻندي رهي ٿي ۽ اخبارن وارا سنسني خيز خبرون شايع ڪندا آهن ته ملائيشيا جي اپوح شهر ۾_ يا الور اسٽار، ڪوالالمپور، پينانگ ۾ ڪجهه ٿائي ڇوڪريون گراهڪن اڳيان اگهاڙو ناچ ڪندي پڪڙيون ويون. يا فلاڻي هوٽل ۾ بئريگيري ۽ ٻيا پورهيا ڪندي پڪڙيون ويون. غير قانوني طرح آيل ماڻهو ڊپ کان هميشه سٺو ۽ سستي اگهه تي پورهيو ڪري ٿو. ان ڪري هوٽلن، دڪانن، بارن، چڪلن وارا هميشه ڀر واري ٿائلنڊ ملڪ جي غير قانوني آيل ماڻهن جي آجيان ڪن ٿا بلڪ پاڻ سان وٺيو به اچن. ان کان علاوه ڪيترائي ملئي ۽ انڊين مرد ته هر دفعي ٽپيو ٿائلنڊ جي ويجهي شهر حاديا، سونگڪلا، پٽاني وغيره مان ڪنهن ٿائي ڇوڪري سان شادي ڪري پنهنجي ملڪ زال جي ناتي سان وٺيو اچن. جنهن مان هڪ طرف ته ملائيشيا حڪومت کي اميگريشن جو مسئلو پئدا ٿئي ٿو ٻئي طرف ملئي گهرن ۾ جهيڙو ۽ ملڪيت ۾ ڀائيواري جي پئدا ٿيل فڏي جو مسئلو پئدا ٿئي ٿو.
سو انهن مڙني مسئلن کي ٻنجو ڏيڻ لاءِ ويجهڙائيءَ ۾ هتي جي حڪومت انهن جهٽ پٽ وارين شادين جي روڪٿام ۽ دل شڪنيءَ لاءِ اهو قانون پاس ڪيو آهي ته ڪو به ملائيشيا جو ماڻهو پنهنجي پهرين زال جي موڪل بنا ٻي شادي نٿو ڪري سگهي. ۽ شاديءَ بعد ٻنهي زالن سان برابر هلڻو پوندس. ٻيو ته ڌارئين ملڪ مان شادي ڪرڻ لاءِ هن کي اڳواٽ پنهنجي تڪ جي شريعت قاضيءَ کي درخواست ڏيڻي پوندي ته هو ٿائلنڊ خاص هن ڪم لاءِ پيو وڃي ۽ ان درخواست ۾ پنهنجا ۽ پنهنجي نئين ڪنوار جا تفصيل سان پار پتا ۽ گهرو احوال ڏيڻو پوندو. ان بعد اها شادي ملائيشيا ۾ رجسٽرڊ ٿي سگهي ٿي. ائين نه ته پهرين وانگر، جوءِ کي گهران چئي نڪري ته وڃان ٿو ٿائلنڊ ٻارن لاءِ ڪپڙا سبائڻ ۽ ٻي ڏينهن موٽي ته ٻارن جي ڪپڙن بدران ماڳهين پنهنجي لاءِ ٻي جوءِ وٺيو پيو اچي.