موت کانپوءِ.....
1_ويرا سنگام_انسپيڪٽر پوليس_باتو پاهت شهر
2_سرڳواسي پانو دورائي_رٽائرڊ اسسٽنٽ اسٽيشن ماستر_تمپين
3_شرميلا ٿيوي_ايس ايم ڪي، بي ايم (اهي شايد خطاب آهن جيڪي هتي جي ماڻهن کي مختلف رياستن جي سلطانن، ملڪ جي بادشاهه ۽ حڪومت طرفان وقت بوقت ملندا آهن.)
4_ڪائو ويري.
ننهون
1_ شيوا شووبيٿا
2_ پونمالار.
3_ٽئين پٽ شادي نه ڪئي
ناٺي:
1_ويلوپلائي
2_آنند راج_اسسٽنٽ مئينيجر پرويرا حبيب بئنڪ ملاڪا.
3_گنيش راجا سنگام_هيڊ ماستر اسڪول_باتو پاهت.
4_شري برهما سنگهام_ملائيشيا شپنگ ڪارپوريشن_ڪوالالمپور، پوٽا، پوٽيون، ڏهٽا، ڏهٽيون ۽ انهن جون زالون ۽ مڙس:
1_برهما سنگام
2_شيوا ڪمار.
3_سٿيا سيلان.
4_وسندرا ديوي.
5_جايا پشاني.
6_ٿاواماني.
7_گونا سيهاران.
8_شيوا پرڪاش ۽ ٻيا جملي ٻٽيهه. ۽ ان بعد وري انهن جو اولاد يعني Grand-Grand چلڊرين_تڙ پوٽا، تڙ ڏهٽا وغيره جي لسٽ آهي.
هتي ملائيشيا ۾ مسلمانن جي موت جو اشتهار ڪو ورلي اچي ٿو سو به پنهنجي ملڪ وانگر مختصر ته فلاڻي ڏينهن فلاڻي فوتي کي ثواب بخشائڻ لاءِ دعا درود يا فاتحه قل پڙهايا ويندا. ڇو جو سڀني مسلمانن جو اهوئي عقيدو آهي ته موت بعد مري ويل سان گڏ فقط سندس اعمال ئي رهن ٿا. مائٽ مٽ، ننڍائي وڏائي يا غريبي اميريءَ جو پوءِ ساڻس ڪو ڳانڍاپو نٿو رهي. ان ڪري ڪنهن مسلمان جي مري وڃڻ بعد سندس پويان اهو سوچي اخبارن ۾ اشتهارن ذريعي سِڪ جا شعر يا پيار جا غزل نه ڏيندا آهن ته متان مري ويل دل ۾ نه ڪري ته پوين وساري ڇڏيو. اها ڳالهه مسلماني عقيدي، عقل ۽ اعتقاد کان پري سمجهي وڃي ٿي. جيتوڻيڪ چينين جو اهو عقيدو آهي ته مرڻ بعد سندن اهو مائٽ ساڻن گڏ رهي ٿو ۽ ويندي خوابن ذريعي کائنس هر وڏي ڳالهه لاءِ صلاح مشورو ڪري سگهجي ٿو ته واپار جي ڪاميابي لاءِ آشيروارڌ پڻ وٺي سگهجي ٿي. ان ڪري ڪيترا چيني پنهنجي ويجهن مائٽن جي ياد ۾ اخبار ۾ هر سال باقاعدگيءَ سان اشتهار ڏيندا آهن خاص ڪري زال لاءِ ته اهم اهي ته هوءَ اشتهار ذريعي اخبار ۾ ڇپائي ته هوءَ اڄ به کيس (مڙس کي) ياد پيئي ڪري_پوءِ ڀلي جڏهن مڙس حيات هوس سڄو ڏينهن موچڙن جي منهن ۾ هئي يا سڄو ڏينهن پورهئي ۾ دائي جي گڏهه وانگر رڌل هئي. پر مري وڃڻ بعد زال توڙي مڙس پنهنجي مري ويل ساٿيءَ جي ياد ۾ عشقيه شعر ڏيئي مري ويل جي روح کي سڪون پهچائيندا آهن ته ڏهه سال گذرڻ بعد به مان ساڳي/ ساڳيو آهيان ۽ اڄوڪي ڏينهن تي موت توکي مون کان ڌار ڪيو پر تنهنجي ياد گلاب جي تازن گلن وانگر شاداب آهي. تنهنجي غم ۾ اڃان بي حال آهيان وغيره_ ڄڻ ملائيشيا جي Strait-Times روزنامه اخبارن صبح سان قبرستان ۾ مرده به باقاعدگي سان پڙهندا هجن.
چينين کان پوءِ ٻئي نمبر تي هندن ۽ سکن جا موت ناما فوٽن سميت هوندا آهن. هندن جي موت جي خبر مٿان گهڻو ڪري عنوان “آتما شانتي پرارٿنا” (Atma Shanti Prayers) هوندو آهي ۽ پوءِ فوٽي بعد هيٺ سڄو احوال ته مسٽ رامچند نارولا (بي. اي پاس)، پي. جي.ڪي (ٻيون به دگريون، لقب ۽ خطاب) جاين جو وڪرو ۽ ويٽ ڪندڙ ۽ نيلام هلائيندڙ، ٻاهتر سالن جي ڄمار ۾ ڪالهه فلاڻي فلاڻي تاريخ تي فلاڻي وقت مري ويو. پنهنجي پويان زال_مئڊم رام پياري ڇڏي اٿس. ان کان علاوه پٽ: رام ديو (لئنڊ آفيس تاپاح)،ليفٽينينٽ ڪرنل (ڊاڪٽر) رميش ڪمار (ملاڪا)، ڌيءُ: آشا ديوي (صباح اسٽيٽ لئبريري):ننهون:روندا ديوي ۽ اوشا ڪماري، ناٺي:ڊاڪٽر انيل ڪمار ۽ پڙ پوٽا ڏهٽا: انيل ديو، واشديو، آرتي ديوي، عنوشا ۽ شائيلني.
سچو خاندان انهن جو شڪر گذر آهي جن غم جا سنديشا ۽ گلن جا هار موڪليا آهن. پراراٿنا آچر ڏينهن صبح جو نائين بجي رکي ويئي آهي جنهن بعد ڀوڄن اپوح شهر جي مندر سناٿين ڌرم سڀا ۾ ٿيندو.
ڪن ملائيشين انڊين جا مائٽ اڃان تائين انڊيا ۾ به آهن. جن جي موت جي خبر سندن اولاد هتي جي اخبارن ۾ پڻ ڏئي ٿو. جيئن ان پيرسن جو ملائيشيا جي شهرن م رهندڙ ڪجهه اولاد پڻ خبر پڙهي سگهي. مثال طور هن فوتڻ جو احوال جو پڙهو جيڪو سندس فوٽي هيٺيان ڏنل آهي:
شريمتي لاجونتي ڌيءَ گوري شنڪر، ڳوٺ الاوالپور ضلع جالنڌر، عمر چوهتر سال، هتي ملائيشيا جي شهر باتو گاجا ۾ رات مري ويئي. سندس پويان هن پنهنجو مڙس:رام ساران پٽ نانڪ چند ڇڏيو آهي ۽ اولاد ۾ پٽ: اوهن لال، سرجيت لال ۽ ترسم لال، ننهن ۾: ڪمليش ڪماري، درشنا، گوپي ديوي، ڌيئن ۾: ڦول راڻي، ڪرشنا پياري، پريم لال ۽ ارمالا ۽ ناٺين ۾: رام گوپال باتا، گور درشن لال، جگجيت سنگهه ۽ پوني لال کان علاوه پوٽاڻ ۽ ڏهٽاڻ ۾ ايڪيهه ڄڻا ۽ پڙ پوٽاڻ ۽ پڙ ڏهٽاڻ ۾ ڇڏيا اٿس. آتما شانتي پوڄا اپوح شهر جي مندر ڪرشنا ۾ نائين بجي کان ٻارهين تائين رکي ويئي آهي. ان بعد پرٿي ڀوڄن ٿيندو.
سکن جي موت جي خبر مٿان عنوان پاٿ دا ڀوگ (Path Tha Bhog) لکيل هوندو آهي ته فلاڻي گوردواري ۾ ٿيندو. جنهن بعد لنگر ورهايو ويندو. جيئن اڄ جي اخبار م سردار جنگ سنگهه ولد سردار لوپا سنگهه جي وفات جو اشتهار آيو آهي. جيڪو ملاڪا ۾ گذاري ويو. سندس اصل ڳوٺ مانڪ خانا هو جيڪو پنجاب جي فريد ڪوٽ ضلع جي هڪ شهر ڀاٽنڊا ۾ آهي. (۽ اهو سڄو احوال پڻ ڏنل آهي) سندس اولاد جو ذڪر نه ڪيل آهي پر هڪ ٻي موت جي اشتهار ۾ اولاد جو تفصيل ڏنل آهي. هي هڪ سک عورت جو آهي. سندس فوٽي بعد هيٺ لکيل آهي:
مئڊم شامڪور سردار انوک سنگهه اصل ڳوٺ مرهانا، ضلع امرتسر، پنجاب، انڊيا. ڪالهه رات هوءَ هتي ملائيشيا جي شهر موئر ۾ گذاري ويئي. اکندپاٿ جي رسم ٻئي آچر تي موئر شهر جي سک گوردواري ۾ ٿيندي. پاڻ پٺيان هيٺيون غمزده اولاد ڇڏيو اٿس. (نالن اڳيان ۽ پويان سردار ۽ سنگهه (شينهن) ڪڍي مختصر ڪري ٿو لکان. ۽ عورتن جي نالن پٺيان ڪور (شينهڻ) جو خطاب پڻ ڪڍي ڇڏيو اٿم.)
ڀائر: سنتا ۽ ماتاب.
پٽ:اندر، گرچرن ۽ ڊاڪٽر سانڌو.
ڌيئون:سوارن، وير، گرچرن (ساڳيو پٽ جهڙو نالو) ۽ گيان.
ننهون: ناجار، ٺاڪر ۽ ساراب جيت.
ناٺي: ناجار، ٺاڪر ۽ سرجيت.
پوٽا ڏهٽا: بلوندر پال، رنبير، هرجيندر، ڪشميندر، ستوندر، سنيل، راجمندر، ستيش، جگديش، راجيو ۽ وڪرم.
پوٽيون ڏهٽيون: رنجيت، سرجيت (ساڳيانالا مردن جا به آهن پر مردن جي نالي پٺيان سنگهه آهي ۽ هنن جي پٺيان ڪوَر (Kaur)، هروندر، راشپال، منجيت، جاسوندر، پروين، ڪرن، مانيڪا، مانيڪا، سونيا ۽ راڻي.
پرپوٽاڻ ۽ ڏوهٽاڻل بلراج ۽ سمران.
چينين ۽ ڪرسچنن جا ڪي ڪي موتي (مرڻ جا) اشتهار زال مڙس طرفان پنهنجي مري ويل ساٿيءَ لاءِ هوندا آهن. انهن جي مٿان عنوان ھن :In Loving Memory لکيل هوندو آهي. جيئن ته :
“پنهنجي پياري مڙس_الفنسو گومبز جي ياد ۾”
“I love and miss you, Darling, and we remember you, not just
Today but, everyday of our Lives.”
Very, Very dearly loved and missed by wife.
ڪن ڪن ۾ ته باقاعدي شاعري ٿيل هوندي آهي. جيئن هڪ مري ويل عورت جي ياد ۾ هر سال اشتهار ڏنو آهي:
“اٺ سال گذري ويا آهن ته به تنهنجي ياد دل ۾ تازي آهي.”
ان عنوان هيٺ شعر ڏنل آهي.
“Your sweet memories are treasured none can steal”
Our loss is heartache none can heal.
A longing sight a silent tear for one we love so dear.
_تنهنجو مڙس.
يا هڪ ٻئي اهري ،موت” جي اشتهاري ڪالم ۾ هڪ زال پنهنجي مري ويل مڙس لاءِ هي شعر ڏنو آهي:
“Timess rolls on, the shadows fall but love and rememberance out last all”.
يا ست سال اڳ مري ويل مڙس لاءِ سندس زال ۽ ٻارن جو ڏنل شعر:
We deeply love you in our Hearts,
God knows you are in our da7hily Thoughts.
Though you left us seven years ago,
We can not get over it you know.
The mysteries of our Future
Is not that easy to Gesture.
_تنهجي زال ۽ ٻار.