تنهائي ۽ گوشهء نشيني
زندگي تنهائيءَ جي سمنڊ ۾ موجود هڪ ٻيٽ آهي.
زندگي هڪ ٻيٽ آهي، پهاڙيون هن جون خواهشون آهن، وڻ انهيءَ جا خواب ۽ گل انهيءَ جون ويرانيون ۽ اڪيلائپ ۽ تنهائي ان سمنڊ جي بالڪل دل ۾ واقع آهن.
منهنجا دوست تنهنجي زندگي هڪ اهڙو ٻيٽ آهي، جيڪو ٻين ٻيٽن ۽ وڏن کنڊن جي ڀيٽ ۾ گهڻو جدا ۽ مختلف آهي. توهان ٻين ٻيٽن ڏي چاهي ڪيتريون ئي پيغام پهچائڻ واريون ٻيڙيون موڪليو، يا ڪيترائي جهاز تنهنجي ساحل تي اچي لنگر انداز ٿين، ته به تنهنجي ذات هڪ ٻيٽ ئي رهندي جيڪو پنهنجن، ڏکن، تنهائي، خوشين، ڳڻتين ۽ رازن جي پيچيده مسئلن ۾ گهريل آهي.
منهنجا دوست! مون توکي سونَ جي ڍير تي ويٺل ڏٺو. تون انهيءَ دولت ۽ اميريءَ تي خوشيءَ کان ڪپڙن ۾ نه پئي ماپين ۽ انهن اجاين خيالن ۾ مبتلا هئين ته هڪڙي سونَ جي مٺ ئي اها مخفي زنجير آهي جيڪا ٻين ماڻهن جي خيالن ۽ احساسن کي توهان جي خواهشن سان گڏ جڪڙي ٿي رکي.
مون، توکي هڪ عظيم فاتح جي روپ ۾ ڏٺو. تون هڪ فتحمند فوج جي رهنمائي ڪندي، ڪندي دشمن جي قلعي طرف وڌي رهيو هئين ۽ پوءِ تو انهيءَ قلعي جي سِرَ سان سِرَ وڄائي شهر تي قبضو ڪري ورتو.
تنهنجي چهري تي ٻي نظر وڌم، ته مون کي تنهنجي خزاني جي ڀت جي پريان هڪڙي اڪيلي دل ڪجهه هيئن ڌڙڪندي ۽ ڦڪندي نظر آئي جيئن سونَ ۽ جواهرن جي پڃري ۾ ڪو اڃايل، اڃ جي شدت کان تڙپي رهيو هجي ۽ پاڻيءَ جو ڪٿي نانءَ ۽ نشان به نه هجي!
مون توکي، منهنجا دوست، عظمت ۽ شهرت جي تخت تي ويٺل ڏٺو. تون چئني طرفن کان خوشامدي ماڻهن جي گهيري ۾ ڦاٿل هئين، جيڪي تنهنجي درياء دلي ۽ سخاوت جي اجائي تعريف ڪري رهيا هئا ۽ تنهنجي عنايتن ۽ نوازشن جا قصا گهڻو وڌائي ٻڌائي رهيا هئا. اهي تنهنجي اڳيان اهڙيءَ طرح هٿ ٻڌي نيازمندانه انداز ۾ بيٺا هئا، ڄڻ ڪنهن پيغمبر جي حضور ۾ بيٺا هجن، جيڪو هنن جي روحن کي ستارن ۽ سيارن جي بلندي ۽ رفعت عطا ڪري رهيو هجي. مون توکي انهن مٿان نظرون وجهندي ڏٺو. انهيءَ وقت تنهنجي چهري تي بي پناهه، خوشي، سڪون، طاقت ۽ حوصلو نظر پئي آيو ۽ ائين لڳي رهيو هو ڄڻ ته تون هنن لاءِ ايترو ئي اهم ۽ ضروري آهين جيترو روح هڪ جسم جي لاءِ؟
ٻي نظر ۾ مون پڻ تنهائيءَ کي تنهنجي تخت جي پاسي ۾ بيٺل ڏٺو، خود پنهنجيءَ تنهائيءَ جي عذاب ۾ وڪوڙيل ۽ پنهنجي ئي اڪيلي پڻ تي دانهون ڪندڙ! مون هن کي فضا ۾ هٿ ڊگهيريندي ڏٺو، جهڙيءَ طرح نظر نه ايندڙ ڀُوتن ۽ ديون کان مدد جي خيرات گهري رهي هجي. مون ڏٺو ته هن جون نگاهون ماڻهن جي مٿن ۽ ڪلهن مٿان گذرنديون ڏور افق ۾ کتل هيون جنهن ۾ اڪيلائپ ۽ کوکلائپ جو سمورو درد سمايل هو.
منهنجا دوست! مون توکي هڪ خوبصورت نازنين سان پيار ۽ محبت جو تعلق يا ميل جول وڌائيندي ڏٺو. هن جڏهن توتي همدرديءَ ۽ محبت ڀريون نظرون وڌيون ۽ پنهنجي ممتا جي روپ ۾ نرمي ۽ پيار ڀريل لهجي ۾ توسان مخاطب ٿي، ته تون خوشيءَ وچان چريو ٿي پئين، ۽ تو هن جي هٿن تي عقيدت وچان چمين جي وسڪار لائي ڏني. تڏهن مون رازدارانه انداز ۾ چيو ته ”محبت هن جي تنهائي ۽ اڪيلائپ جو پاپ ڌوئي ڇڏيو آهي ۽ هاڻي هوءَ انهيءَ لافاني روح جي اندر آهي جيڪا هر انهيءَ شيءِ کي پاڻ ڏي محبت سان ڇڪيندي آهي، جنهن کي تنهائيءَ ۽ گوشهء نشينيءَ هڪ ٻئي کان الڳ ڪيو هو.
مون جڏهن ٻيو دفعو توتي نظر وڌي، ته مون کي تنهنجي روح جي بلڪل پٺيان هڪ ٻيو روح بيٺل نظر آيو ـــــ هڪ ميرانجهڙي پاڇي مثل، جو انهيءَ عورت جي ترِيءَ تي هڪ ڳوڙهو بڻجي ڳڙي پوڻ جي بيسود ڪوشش ۾ مصروف هو.
منهنجا دوست تنهنجي زندگي انهيءَ ويران اجڙيل رهائش گاهه مثل آهي، جنهن جي ڀرپاسي ۾ يا پري پري، تاحد نگاهه ٻي ڪا به آبادي يا ڳوٺ موجود نه آهي.
تنهنجو باطني روح هڪ اهڙو گهر آهي جيڪو ٻين گهرن کان بلڪل الڳ ۽ جدا موجود آهي. اگر هي گهر اونداهو هوندو ته تون انهيءَ جي اونداهي پاڙيسريءَ جي ڏيئي مان اڌاري ورتل روشنيءَ سان ڪڏهن به پري نٿو ڪري سگهين ۽ جيڪڏهن هيءَ خالي آهي ته ان کي پاڙي واري جي دولت سان ٽمٽار نٿو ڪري سگهين ۽ جيڪڏهن هي گهر ڪنهن وچ رڻ پٽ ۾ ٺهيل آهي، ته تون انهيءَ کي پٽي، ڪنهن پوکيل باغ ۾ بيهاري نٿو سگهين.
تنهنجو باطني روح، چئني طرفن کان تنهائيءَ ۽ خلوت سان وڪوڙيل آهي. اگر ائين نه هجي ها ته تون، تون نه هجين ها ۽ نه منهنجو پنهنجو ڪوئي وجود هجي ها؟
اگر هي تنهائيءَ ۽ خلوت نه هجي ها ته مان تنهنجو آواز ٻڌي اهو سوچيان ها ته هيءَ منهنجو پنهنجو آواز آهي ۽ جيڪڏهن مان تنهنجو چهرو ڏسي نه وٺان ها ته اهوئي خيال ڪريان ها ته ڄڻ مان ڪنهن آئيني جي سامهون بيٺو آهيان ۽ هيءَ ٻي تصوير به منهنجي ئي تصوير جو عڪس آهي.