چمڪندڙ لفظ
ڇا راتيون اسان تي ائين ئي گذرنديون رهنديون؟ ڇا زماني جي پيرن هيٺان ائين ئي لتاڙبا رهنداسين! ڇا قومون، پنهنجن تهن ۾ اسان کي هن ئي نموني سان ويڙهنديون رهنديون، ۽ اسان جي نالي کان سواءِ، جنهن کي هو مَس بجاءِ پاڻيءَ سان ڪتابِ روزگار تي لکنديون، اسان جي ڪا به حفاظت نه ڪنديون؟
ڇا هيءَ روشني وسامي ويندي؟
هيءَ محبت فنا ٿي ويندي؟
۽ هي تمنائون مٽجي وينديون؟
ڇا موت هر انهيءَ شيءِ کي ڪيري وجهندو جيڪي اسان بڻايون آهن؟
ڇا هوا، هر انهيءَ ڳالهه کي منتشر ڪري ڇڏيندي، جيڪا اسان جي وات مان نڪتي آهي؟
۽ ڇا اونداهي، هر انهيءَ ڪم کي لڪائي ڇڏيندي، جيڪي اسان جي هٿان ٿيا آهن؟
ڇا اها ئي ”زندگي“ آهي؟ ڇا اهو ئي ”ماضي“ هو، جيڪو اهڙيءَ طرح گذري ويو، جو هن جا نشان به اسان جي اکين کان گم ٿي ويا؟ ڇا اهو ئي ”حال“ آهي؟ جيڪو ماضيءَ جي پٺيان پٺيان ڊوڙي پيو؟ ۽ ڇا اهو ئي مستقبل آهي جيڪو ”حال“ يا ”ماضي“ بنجڻ بغير بلڪل بي معنيٰ آهي؟
ڇا اسان جي دل جون سڀ خوشيون ۽ اسان جي روح جا سمورا غم زائل ٿي ويندا، بغير ان جي ته اسان ان جي نتيجن کان واقف ٿيون؟
ڇا انسان ان طرح ئي رهندو، انهيءَ پاڻيءَ جي فوٽي مثل جيڪو ٿوريءَ دير جي لاءِ سمنڊ جي مٿاڇري تي ظاهر ٿئي ٿو، مگر جڏهن هوا جو جهوٽو اچي ٿو ته ڦاٽي ٿو پوي، ڄڻ ته ڪڏهن هيو ئي ڪو نه؟
نه! پنهنجي زندگي جو قسم! ڪڏهن به نه! زندگيءَ جي حقيقت زندگي ئي آهي. اُها زندگي، جنهن جو آغاز نه ماءُ جي ڳڀيرڻ کان ٿي ٿو، ۽ نه خاتمو قبر ۾. اِهي مهينا ۽ سال انهيءَ ابدي حياتيءَ جي هڪ لحظي کان سواءِ ڪجهه به نه آهن! هيءَ دنيوي زندگي پنهنجين سڀني وابستگين سان گڏ، هڪ ننڊ آهي، انهيءَ سجاڳيءَ جي هم پلئه جنهن کي اسان ”ڀوائتو موت“ چئون ٿا، هڪ اهڙو خواب آهي، جيڪي ڪجهه اسان انهيءَ ۾ ڏسون ۽ ڪريون ٿا، اهو بقاء الاهي سان وابسته آهي.
فضا، انهن سڀني خوشين ۽ غمن کي پنهنجي آغوش ۾ پناهه ڏئي ٿي، جيڪي اسان جي دل مان نڪرنديون آهن ۽ انهن چُميُن جي آواز کي محفوظ ڪري ٿي وٺي، جنهن جو سرچشمو محبت آهي. فرشتا ڳوڙهن جي انهن قطرن کي نگاهه ۾ رکندا آهن جن کي غم اسان جي اکين مان وهائيندو آهي، ۽ اهي نغما فضائن جي بي انتها بلندين ۾ اُڏامندڙ روحن کي ٻڌائيندا آهن، جن کي خوشي اسان جي محسوسات ۾ پيدا ڪري ٿي.
اُتي ايندڙ زندگي ۾ اسان پنهنجي جذبات جون تمام ڌڙڪنون ڏسنداسين، اُتي اسان پنهنجي اُلوهيت کي سڃاڻينداسين جنهن کي هينئر حسرت ۽ نااميديءَ جي اثرن جي بنياد تي حقارت سان ڏسون ٿا.
گمراهي، جنهن کي اڄ اسان ڪمزوريءَ جي نالي تي سڏيون ٿا، صبحاڻي اسان جي هستيءَ جو اهو حلقو بڻجي ظاهر ٿيندي جيڪو انساني زندگيءَ جي تڪميل لاءِ ضروري آهي.
مشقت، جنهن کي هينئر اسان پنهنجي برداشت کان ٻاهر سمجهون ٿا، اسان سان گڏ زندهه رهندي ۽ اسان جي عظمت ۽ بزدليءَ جو سبب بڻجندي.
تڪليف، جا اڄ، اسان جي دل جي نه چاهيندي به، سهي رهيا آهيون، صبحاڻي، اسان لاءِ فخر جو تاج هوندي.
جان ڪيٽس! اها بلبل، مٺي آواز واري، اگر اهو ڄاڻي ته هن جا نغما، انسان جي دل ۾ هميشه، محبت، حسن ۽ جمال سان محبت جو روح ڦوڪيندا رهندا ته چئجانءِ.
”منهنجي قبر تي اُڪري ڇڏيو: هتي ان شخص جون هڏيون آهن، جنهن جو نالو آسمان تي چمڪندڙن لفظن ۾ لکيو ويو آهي.“
•