اوندھ
“تون ۽ مان تاريخ جي هر دور ۾ اوندھ ۾ ملندا رهيا آهيون.” چيم، “تنهنجو روپ اهو ئي رهيو آهي. مان هر دفعي مرڻ کان پوءِ جوڻ مٽائي موٽندو رهيو آهيان. مون کي گذريل جنم جا زخم ياد آهن. مون نه وساريا آهن. مون وٽ جيڪا تاريخ آهي. ان تي مٽيءَ جي دز نه چڙهي آهي. مون ان تاريخ تي پڪو جلد نه ٻڌرايو آهي. ڇو جو تاريخ جي ارتقا اڃا جاري آهي.”
سنڌوءَ جي لهجي مان مايوسي ظاهر ٿيڻ لڳي. چيائين، “مان اهڙي اوندھ ڪڏهن نه سنڀران.”
پڇيومانس، “اها رات ياد اٿئي، جڏهن انياءَ جا رٿ اسان جي شهر تي ڪاهي آيا هئا ۽ اسان جي وستي رت ۽ باھ ۾ ملائي ويا هئا.”
“ها، اُها اجگر جھڙي رات مون کي ياد آهي.” سنڌو وراڻيو، “ان رات کان پوءِ اسان جي وستي موهن جو دڙو سڏجڻ ۾ آئي.”
“ان رات به اسان جي راهن ۾ اوندھ هئي سنڌو،” چيم، “پر اسين هٿ ۾ هٿ ڏئي وڌندا رهيا هئاسين. اسان جي وستي موهن جو دڙو سڏجڻ ۾ آئي، پر اسان ٻيون وستيون آباد ڪيون. اسان دل جا شهر آباد ڪيا.”
“ها مون کي ياد آهي،” سنڌوءَ چيو، “پر اُها اوندھ اهڙي نه هئي، جھڙي اڄ اسان جي راهن ۾ وڇائجي ويئي آهي.”
مان خاموش رهيس، ڏانهنس ڏسندو رهيس.
“هر طرف اوندھ آهي. وک وک تي واسينگ آهن.”
سنڌوءَ چيو، “مان هڪ وک نٿي وڌي سگھان.”
“همٿ ڪر، سنڌو” چيم، “نيٺ ته اوندھ لهندي ظلم جي نگري ڊهندي.”
“نه،” سنڌوءَ چيو، “مون ائين ٿو محسوس ٿئي، هن دفعي هيءَ اوندھ نه لهندي، سچ جو سج نه اڀرندو. مان اوندھ جي پاتار ۾ لهي ويندس ۽ وري نه اُڀري سگھندس.”
“نه نه” چيم، “ائين نه چئه سنڌو، وري واءُ ورندي. وري ڪوئي چارڻ چانگي تي چڙهندو. ڌرتي جي سيني مان نئون نسل نڪري، اوندھ کي چيري نئين واٽ ڳولي، لاٽ ٻاري، منزل جو سونهون به ٿيندو.”
سنڌوءَ چيو، “تاريخ تي پڪو جلد ٻڌرائي ڇڏ. ڇو جو هينئر نئون باب نه لکبو.”
پڇيومانس، “نئون باب ڇو نه لکبو سنڌو؟”
وراڻيائين، “ڇو جو نئون باب لکڻ واري مس وقت جو ٻائو تيل سمجھي پي ويو آهي.”
“مس وقت جو ٻائو تيل سمجھي پي ويو آهي ته ڇا ٿيو!” چيم، “اسين دل کي چيري قلم رت ۾ ٻوڙيي تاريخ جو نئون باب لکنداسين.”
مون سنڌوءَ جي کلڻ جو آواز ٻڌو، جنهن تي مون کي روئڻ جو گمان ٿيو. سنڌوءَ چيو، “تو ڪوي ڪاليداس جي اوبر نه پيتي آهي، تنهنڪري ڪوي ٿي نه سگھندين. تو رسل جي ڪتبي جي مٽيءَ جو سرمو اکين ۾ نه وڌو آهي، تنهنڪري تون تاريخ جو باب لکي نه سگھندين. تاريخ کي پڪو جلد ٻڌرائي، جاري ۾ رکي ڇڏ. جتي اڏوهي کائي وڃيس.”
اوندھ ۾ مان اِهو ڏسي نه سگھيس ته اِهو چوندي، سنڌوءَ جي اکين ۾ لڙڪ هئا يا چپن تي مايوسي جي مرڪ.•