1. ڪلهوڙا حاڪم
اون ۾ جيتوڻيڪ سندن وڏن ۾ پرهيزگاري ۽ سادگي کڻي رهي هوندي، ليڪن حڪومت ۽ ملڪيت جي فراواني سندن عملي زندگيءَ ۽ اخلاقن کي بگاڙڻ کانسواءِ نه رهيا هئا.
ظاهري بزرگي، حڪومتي رعب جي نمائش، عياش زندگي گذارڻ، سندس طبيعت جا جزا ٿي پيا هئا، پنهنجي طاقت، حڪومت ۽ مذهبي اثر قائم رکڻ واسطي، هر طرح جي منصوبن، دغابازين، خونريزين، بزرگن ۽ درويشن کي تنگ ڪرڻ، ويندي قتل ڪرائڻ تائين کان به نه ٿي مڙيا. سندن سارو توجهه عوام جي ڀلي ۽ ترقي، ملڪ جي سڌاري ۽ واڌاري جي بجاءِ، پنهنجي حڪومت ۽ ملڪيت وڌائڻ، بزرگي قائم رکڻ تي صرف ٿيڻ لڳو. مذهب کي انهيءَ ڳالهين جي حصول لاءِ، استعمال ڪرڻ شروع ڪيائون. جهڙي طرح پاڪستان ۾ موجوده صاحب انداز طبقو، پنهنجي طبقائي مفاد حاصل ڪڻ ۽ اقتدار قائم رکڻ لاءِ، باوجود انهيءَ ڳالهه جي، ته نه وٽن صحيح اسلامي تصور موجود آهي ۽ نه ئي سندن عمل اسلامي آهي. ته به مذهب جو نالو وٺي، اسلامي حڪومت، مسلماني اتحاد ۽ غلبه اسلام جا راڳ ڳائي، هر طرح جا برا ڪم ڪري رهيو آهي ۽ هر آزاد خيال ۽ سندن نقطه چين کي اسلام پاڪستان ۽ مسلمانن جو دشمن سڏي، ختم ڪرڻ گهري ٿو ۽ انهيءَ پاليسي کي توڙ رسائڻ لاءِ، پنهنجي طرفدار گروهه کي، مسلمانن جي جماعت (مسلم ليگ) سڏي، ٻي ڪنهن به جماعت، گروهه، خيال يا نظريي کي زنده رکڻ نٿو ڏئي، اها ساڳي حالت ڪلهوڙن جي هئي.
موجوده حاڪم جيڪڏهن پنهن جي سموريءَ پاليسيءَ جو بنياد علامه اقبال جي ”پئن _ اسلامزم“ جي تعليم تي رکن ٿا ته، ڪلهوڙا وري سيد محمد ميران جونپوري جي، مهدويت واري نظريي تي رکندڙ هئا. تفاوت صرف مختلف زماني، حالتن طريقي ڪار جو اهي، ليڪن ٻنهين نظرين جي پويان ساڳيو روح ڪم ڪندڙ آهي. اگر هن وقت ”ليگيت“ جو دور آهي ته ان وقت ”ميانواليت“ مشهور هئي.