2. جمهوريت جي طرفداري
وڳر ڪيو وتن، پرت نه ڇنن پاڻ ۾
پسو پکيئڙن، ماڻهونئان ميٺ گهڻو
هڪ جاءِ تي سنڌ جي عوام کي پنهن جي مشهور لقبن مان هڪ جي نالي چئي ٿو ته اي سنگهار، قوم جي ترقيءَ ۽ بهتريءَ جو خيال ڌاري، جدائي ڪرڻ ايءَ سچن قوم پرستن جو ڪم نه آهي. چوي ٿو ته:
ڌڻ ڌارڻ، ڌار رهڻ، ايءَ نه سگهارن سٽ،
ڪاهي ايندا ڪڏهين، مٿي وانڍ وهٽ،
جي هاڻو هونئي هٽ، ته به اوڍ لاهه م ان جو.
سنڌ جي عوام ۾ گذر جي تنگيءَ جاگيردارن جي پاليسيءَ، ملن جي تعصب ۽ پيرن جي خودمطلبيءَ ڪري، جو نا اتفاقيءَ جو ٻج ڇٽجي ويو هو ۽ ساري قوم جو شيرازو ٽڪرا ٽڪرا ٿي ويو هو. ان تي ارمان کائيندي ظاهر ٿو ڪري:
” ڪڻا منجهه قرار، هئا هيڪاندا سنگ ۾
ڳاهي ڳاهه فراق جي، ڪيا ڌارون ڌار
نه ڄاڻا ٻيهار، ميلو ٿيندو سڄڻين“
هڪ هنڌ اتفاق ۽ ٻڌيءَ جا فائدا بيان ڪندي چوي ٿو ته:
”جي ڀائين وس چران، ته سنگهارن سان لڏ
ته هاڃي سندي هڏ، ڪوڪ نه سنين ڪڏهين“
سورٺ جي سر ۾ راءِ ڏياج ۽ ٻيجهل جي قصي ۾، هن ٻڌايو آهي ته ڪيئن نه عام راءِ، بادشاهن جا به ڪنڌ نمايو ڇڏي:
انبو نوابن جا، سوريو ڪڍي ساهه
”محلين آيو مڱڻو، کڻي ساز سُري
لڳي تند تنبير جي، پيا ڪوٽ ڪري
هنڌين ماڳين هوءِ ٿي، تنهن جي ٻيجل دانهن ٻري
جهونا ڳڙهه جهري، پوندي جهانءِ جهروڪ ۾“
وري هڪ گوش نشين يا عوام کي پري، وطني ڀاءُ کي ٿو چو ته :
وڳر وساري، ويٺين ڪيئنءَ ماٺ ڪري
ڪ تو نه ماري، رڻ جهڻ سندي سڄڻين
سندس ڪلام جا اهي اشارا سندس جمهوريت پسنديءَ لاءِ ڪافي دليل آهن