ڪالم / مضمون

تبديلي ڪڏهن نه ٿڪبو

هن مجموعي جو ليکڪ ڪاوش ۽ ڪي ٽي اين جو سرواڻ محمد علي قاضي آهي.
” هن ڪتاب ۾ 2010ع کانپوءِ لکيل صرف اهي مضمون شامل آهن، جيڪي تبديليءَ جي تصور سان جڙيل آهن، ۽ هڪ فرق اهو به آهي ته، اهو ڪتاب صرف تبديليءَ کي پسند ڪندڙن لاءِ ئي ناهي، بلڪه سنڌ کي ماءَ جي هنج جيان بنائڻ لاءِ عملي قدم کڻندڙ يعني تبديلي آڻيندڙن لاءِ به آهي، جيڪي شايد ظاهري طرح نظر نه ايندا هجن پر اهي لکن جي انگ ۾ اڄ اسان جي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ موجود آهن ۽ انشاالله هڪ ڏينهن وري آئون انهن لکن تبديلي آڻيندڙن جي وچ ۾ موجود هوندس. “
  • 4.5/5.0
  • 2653
  • 674
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • علي قاضي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book تبديلي ڪڏهن نه ٿڪبو

اعلان هزارين مان نه رڳو!

ڪير اگر مون کان پڇي ته مون پنهنجا گذريل 33 ڏينهن ڇا ڪندي گذاريا؟ ته منهنجو جواب هوندو ته، اهو ئي، جيڪو گذريل 15 سالن کان ڪريان پيو. پندرهن سالن کان به ن - م راشد چواڻي: ”خواب لي لو، خواب، مفت لي لو“ جا هوڪا ڏيندو رهيو آهيان، پر ماضيءَ ۾ اهي هوڪا اخباري ڪالمن يا ٽي وي اسڪرين تي ويهي ڏيندو هوس، پر 33 ڏينهن ۾ اهو هوڪو سنڌ جي ننڍن وڏن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ وڃي ڪري ڏنو اٿم. سڄي سنڌ جي 187 هنڌن تي انهيءَ خواب جي ڀري کڻي پهتس ۽ نااميد ۽ نراس ٿي ويل لکين اکين ۾ اميد جو خواب سجائڻ جي ڪوشش ڪئي اٿم ۽ ان سفر دوران ملندڙ محبتون ۽ دعائون جهول ۾ ميڙي آيو آهيان. ان سفر دوران مون کي لکين اکين ۾ ڌرتيءَ سان محبت، پنهنجي حالتن جو درد ۽ خوشحاليءَ جي تڙپ نظر آئي. انهن اکين ۾ اهو جذبو پيدا ٿيندي نظر آيو ته هو پنهنجين زندگين ۾ حقيقي ۽ معياري تبديلي چاهين ٿا ۽ جڏهن به اِنهن اکين ۾ ڏسندو هئس ته خيال ايندو هئم ته هاڻ جڏهن اسان جا سياسي ڀوتار اِنهن اکين ۾ ڏسندا ته کين سڌو نياپو ملندو ته، ”سنڌ گهري ٿي تبديلي“. جتي سنڌ واسين جي دلين ۾ تبديليءَ جي وڌندڙ خواهش تي راحت ڀريو احساس اڀري ٿو ته اتي ئي ڀوتارڪي سياسي ڪلچر جي حامين ۾ لفظ تبديليءَ سان چڙ ۽ خوف ڏسي منهنجو اهو ايمان پختو ٿئي ٿو ته خلق خدا جي گڏيل راءِ اگر جڙي ٿي ته اُن آڏو اها ڀوتارڪي ذهنيت رکندڙ ڪيترا ڪمزور ٿي وڃن ٿا. ”ڀوتار“ مان منهنجي مراد ڪڏهن به آبادگار نه رهيا آهن، بلڪه اهو هڪ ذهنيت جو نالو آهي، جنهن جا حامي ماڻهو عوام کي پنهنجو محتاج رکڻ گهرن ٿا. ان ذهنيت جو ماڻهو ڪو زميندار به ٿي سگهي ٿو ته ڪو واپاري به، ڪو ڪامورو يا صحافي يا وڪيل يا ڊاڪٽر به. غرض ته منهنجي نظر ۾ عوام کي پنهنجي مرضيءَ جو محتاج رکندڙ ذهنيت جا ماڻهو ڀوتار هجن ٿا، پوءِ اها ذهنيت ڪراچيءَ ۾ بند ٻورين ۾ لاش ڀريندڙ هجن يا قاسم آباد ۾ ڀتا خوري ڪندڙ هجن يا پنهنجن مخالفن کي رياستي مشنري وسيلي يا ڏوهارين هٿان تڪليف ڏيندڙ هجن. آئون سمجهان ٿو ته سنڌ جي خوشحاليءَ وچ ۾ وڏي ۾ وڏي رنڊڪ ڏهاڪن کان هلندڙ اهو ڀوتارڪو سياسي ڪلچر آهي ۽ ان کي تبديل ڪرڻ جي جاڳرتا سالن کان آڻڻ جي ڪوشش ڪريان پيو، جيڪا گذريل 33 ڏينهن دوران پڻ ماڻهن جي وچ ۾ وڃي ڪيم. اڳ ۾ به منهنجو ايمان هو ته اها تبديلي ڪو هڪ فرد نه پر لکين سنڌ واسي آڻي سگهن ٿا ۽ آئنده به ان خيال سان جڙيل رهندس ته، جيڪا تبديلي عوام لاءِ اچڻي آهي، اُها گڏيل سگهه سان عوام ئي آڻي سگهي ٿو ۽ ان جو پرامن ۽ مهذب طريقو ووٽ ذريعي آهي. 33 ڏينهن دوران 187 هنڌن تي ٿيندڙ ميڙاڪن ۾ ڪٿي ٽي سئو ماڻهو هئا ته ڪٿي 3 هزار ته وري ڪٿي ميڙاڪن ۾ پنج هزار کان وڌيڪ ماڻهو شريڪ هئا. سو سراسري طور 5 کان 6 ميڙاڪا روز ٿيا ۽ سراسري طور اگر هر ميڙ ۾ هڪ هزار ماڻهن جي شرڪت جو حساب هڻون، ته لڳ ڀڳ هڪ لک 87 هزار ماڻهن سان روبرو ملاقات ٿي، جن ۾ بزرگ توڙي نوجوان ۽ خواتين هيون. غرض ته سڄي سنڌ ۾ هڪ جاڳرتا جي لهر اڀري آئي ۽ اسان جي سماج ۾ سياست جا موضوع جيڪي وڃي صرف اهي بچيا هئا ته حڪومت وڃي ٿي يا نٿي وڃي، يا ايندڙ اليڪشن ۾ فلاڻو ڀوتار بيهندو يا سندس ڀاءُ يا پٽ بيهندو يا سياست معنيٰ ڪوڙ ۽ ٺڳي. ٻين لفظن ۾ اسان جو سماج جنهن تيزي سان Depoliticise (غير سياسي) ٿي رهيو هو، ٻيهر سياسي طور تي واپس سرگرم ٿيو ۽ سياست ۾ جيڪو چڱائيءَ جو رومانس هو، اهو واپس موٽندي نظر اچي پيو. هن جاڳرتا مهم دوران مون کي محسوس ٿيو ته اسان جي سياست، جيڪا ڀوتارن يا نعرن وٽ يرغمال ٿي چڪي هئي، اها ان مان اگر مڪمل طور آزاد نه به ٿي ته به اهڙي سياسي ڪلچر کي ڌڪ ضرور لڳو آهي. ماڻهن جو سياست جي نالي ۾ اجائي لٻاڙ بدران اصل اشوز کي فوڪس ڪرڻ جو رجحان وڌيو آهي. بنا ڪنهن تنظيم جي 33 ڏينهن ۾ 187 عوامي ميڙاڪا ٿيڻ هڪ ڀيرو وري ظاهر ڪيو ته سنڌ جا ماڻهو ڏهاڪن کان موجود ان جمود جي شڪار سماج مان شديد بيزار ٿي چڪا آهن ۽ تبديليءَ لاءِ واجهائي رهيا آهن ۽ ٻوساٽيل ماحول مان نڪري کليل ماحول ۾ ساهه کڻڻ چاهين ٿا، جنهن جو اظهار اِنهن 22 جنوريءَ تي پنهنجي فڪري امام شاهه عبداللطيف ڀٽائيءَ جي اڱڻ ۾ جمع ٿي ڪيو. اهو اظهار هو پنهنجي ڌرتيءَ، پنهنجي پاڻ ۽ پنهنجي ايندڙ نسلن سان محبت جو. اهو ميڙ واضح اعلان هو ته، ”هاڻ گهڻو ٿيو“. اهو هڪ دلفريب منظر هو، ڇاڪاڻ ته اهو ڌرتيءَ جي ڌڻين جو ميڙ هو، جنهن ۾ ڪو به ڪنهن ڀوتار جي ٽريڪٽر ٽرالي يا بس يا ٽرڪ ۾ زوريءَ ڀري نه آندو ويو، جنهن ۾ ڪنهن کي به داٻو ڏئي يا بار وجهي يا آسرو ڏئي يا منٿ ڪري نه آندو ويو هو. جنهن ۾ سنڌ جي ڪنهن هڪ علائقي جا نه پر سڄي سنڌ مان ماڻهو اکين ۾ خوشحال سنڌ جو خواب کڻي آيا هئا، جنهن ميڙ ۾ چوطرف صرف محبت ئي محبت هئي ۽ ٻين لفظن ۾ هي محبتين جو ميڙ هو. منهنجي هڪ دوست چواڻي: 22 جنوري ”جيب“ (کيسي) ۽ جذبي ۾ مقابلي جو ڏينهن هو. سندس چوڻ هو ته هن مهانگائيءَ ۽ بيروزگاري جي جهان ۾ پنهنجي خرچ تي ان ٿڌ واري موسم ۾ سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ مان ايڏي انگ ۾ ماڻهن جو نڪري اچڻ اهو ثابت ڪري ٿو ته ”جذبو، جيب کان کٽي ويو“.
آئون ان ڳالهه جو سدائين حامي رهيو آهيان ته ڪا به ڳالهه اگر ڪجي ٿي ته هو هوا ۾ گم نه ٿي ويندي آهي، بلڪه ايندڙ وقتن ۾ ان جا اثرات فرد يا مجموعي طور سماج تي ضرور پوندا آهن. ساڳئي ريت 15 سالن کان جڏهن ڀوتارڪي سياسي ڪلچر کي تبديل ڪرڻ جي ڳالهه ڪيم پئي ته تنقيد ڪندڙن جو چوڻ هو ته هي مڙئي ڳالهيون آهن، ان جو ڪو اثر نه پوندو، پر گذريل سوا مهيني ۾ جيڪا هلچل ماڻهن منجهه نظر آئي آهي، ان کي ڏسي شايد ئي ڪو چئي سگهي ته، اسان جي سماج ۾ تبديليءَ جو تصور مڙيئي ڪا هوائي ڳالهه آهي. تبديليءَ جو خواب هاڻ هڪ سوچ ۽ تصور ٿي اُڀريو آهي، جيڪو صرف شهرن ۾ رهندڙ پڙهيل لکيل ماڻهن نه پر اهو تصور مون ڪچي ۽ پڪي جي ڳوٺن جي ڳوٺاڻن ۾ پڻ ڏٺو آهي ۽ جن دوستن جو خيال هو ته ماڻهن کي ڪنهن تنظيم يا پليٽ فارم کان سواءِ هڪ سوچ سان سلهاڙڻ واري علي قاضيءَ جو خيال ديوانگي آهي، اهي هاڻ شايد مون کي ڏاهو نه به سمجهن، پر ان ديوانگيءَ ۾ موجود يقين جي سگهه سان ضرور سهمت ٿيا هوندا. اهو يقين ته سماج ۾ تبديليءَ لاءِ پهرين هڪ سوچ سان سلهاڙجڻ ضروري هجي ٿو آئون ان راءِ جو مخالف نه پر وڏو حامي آهيان ته ڪنهن به سوچ ۽ جذبي کي وڌيڪ سگهارو ۽ اثرائتو بنائڻ لاءِ تنظيم يا محور اشد ضروري هجي ٿو، پر سدائين اصرار اهو ڪندو رهيو آهيان ته اهو محور عوام جي خواهش تي، عوام پاران جڙڻ گهرجي ته جيئن اهو محور ڪنهن شخص جو محتاج نه هجي ۽ عوام ان محور جي مالڪي ڪري، ڇاڪاڻ ته اها ڳالهه بار بار چوان ٿو ته اگر تبديلي ماڻهن لاءِ اچڻي آهي ته اها آڻڻي به ماڻهن کي پاڻ پوندي. سنڌ ۾ اگر يوسي سطح تي نه به، تڏهن به تعلقي ۽ ضلعي سطح تي تبديلي پسندن جون گڏجاڻيون ٿيڻ گهرجن ته جيئن جيڪو فيصلو ٿئي، اهو ماڻهن جي گڏيل صلاح ۽ مشاورت سان ٿئي.
سنڌ جي گڏيل فهم کان سدائين انڪاري رهندڙ صاحبن کي يقينن گذريل سوا مهيني دوران مايوسي ٿي هوندي، پر سڄي سنڌ ۾ اميد جي هڪ نئين لهر اُڀرندي هر ڪو ڏسي سگهي پيو. لطيف جي اڱڻ ۾ اڀرندڙ نئين سنڌ جي اميد جو جيڪو سج اڀريو آهي، ان جا ڪرڻا سڄي سنڌ کي خوشحاليءَ جي روشنيءَ سان انشاءَ الله ضرور روشن ڪندا. اها دعا به آهي، خواب به آهي ۽ عزم به آهي، پوءِ ڀلي ڪير ڪيترا به الزام هڻي، طعنا ڏئي يا رنڊڪون وجهي، پر ان محبت جي سفر ۾ هاڻ اڳتي ئي هلڻو آهي، ڇاڪاڻ ته محبت جي ڪيفيت ۾ ماڻهوءَ کي اڳتي، اڃان به اڳتي، اڃان به اڳتي جو ڌيان رهي ٿو. جيستائين ”تون“ ۽ ”مان“ جو فرق مٽجي وڃي، جڏهن عاشق ۽ محبوب هڪ ٿي وڃن. ڌرتيءَ کي محبوب سمجهندڙن جو ڪاروان جاري و ساري رهندو، جيستائين محبوب جو سُک، اُن جي سونهن، اُن جي خوشحاليءَ واري منزل نٿي ماڻجي ۽ اڄ ان منزل جو پانڌيئڙو ڪو هڪ نه آهي، جنهن کي ديوانو چئي جمود ۽ مايوسي پرست خوش ٿي وٺن، بلڪه اڄ اهي ديوانا هزارن لکن جي تعداد ۾ آهن، جن پنهنجي محبوب سان وچن ڪيو آهي ته هو اُن کي ماءُ جي هنج جيان بڻائيندا، جنهن ۾ سُک، محبت ۽ شانتي هوندي.

خميس 26 جنوري 2012ع