19. ٽيڪسي ڊرائيور
انهيءَ عدالت جي سامهون اڄ بڪرم ٽيڪسي ڊرائيورجي ٻارهين حاضري هئي، گذريل چئن مهين ۾ هو يارنهن دفعا انهي عدالت جي سامهون پيش ٿي چڪو هو ۽ هر دفعي حاضري ايندڙ تاريخ تي ٽري ٿي وئي، سندس ڪيس جو وارو ئي نٿي آيو! گذريل چئن مهينن ۾ هو يارهن ڏينهن ٽيڪسي نه هلائي سگهيو هو ۽ جڏهن ٽيڪسي نه هلندي آ ته گهر جو خرچ نه هلي سگهندو آ، ٻارن جو اسڪول نه هلي سگهندو آ، واڻئي جو کاتو نه هلي سگهندو آ، رڳو زال جي ڳياڙي هلندي آ.
ڪو وڏو ڪيس به نه هو سندس – بس، هن شهرجي سڀ کان وڏي ماڻهوءَ جي ڪار کي تيز رفتاريءَ ۾ مات ڏني هئي، ۽ هن جي بيهڻ کان پوءِ به هن وڏي ماڻهوءَ جي ڪار کي پاڻ کان اڳتي وڌڻ نه ڏنو هو – جيتونيڪ وڏي ماڻهوءَ جي ڪار سندس پيٽ جيان وڏي هئي ۽ سندس حرص جيان ڊگهي هئي، ۽ سندس رنگ ڪنهن ٽرڙي رن جي ميڪ اپ جيان شوخ هو- تڏهن به بڪرم جي ٽيڪسيءَ آڏو مات ٿي وئي، انهيءَ ۾ بڪرم جي ٽيڪسيءَ کان وڌيڪ بڪرم جي چالاڪيءَ جو هٿ هو- ڇو ته مشين ته انسان جي هٿ سان هلندي آ – انهيءَ تي شهر جو سڀ کان وڏو ماڻهو هڪ معمولي ٽيڪسي ڊرائيور جي ايڏي جرئت ڪري ڪاوڙ جي پيو ۽ اڳين چونڪ تي بيهي هن ٽريفڪ انسپيڪٽر سان هڪ گهٽ حيثيت جي ٽيڪسي ڊرائيور جي خلاف شڪايت وڃي ڪئي.
بڪرم کي هن عدالت ۾ وڌ ۾ وڌ ڏهن روپين جي ڏنڊ جي سزا ملي ها، پر هو وڏو ماڻهو، ڏاڍو مصروف ماڻهو هو، حاضري تي آيو ئي نٿي - ۽ بڪرم اڄ ٻارهون دفعو عدالت ۾ آيو هو، هن پريشانيءَ منجهان پنهنجي وڪيل کان پڇيو، ”جج صاحب اڄ نه ايندو ڇا؟“
”ڪهڙي خبر!“ سندس وڪيل ڏاڍي بيزاريءَ منجهان جواب ڏنو، ڇو ته بڪرم پنهنجي وڪيل کي هر هڪ حاضري تي ٽي روپيا ڏيڻ جو واعدو ڪيو هو. سندس خيال هو ته هڪ ٻن حاضرين ۾ فيصلو ٿي ويندو، پر کيس ڪهڙي خبر ته ڳالهه مان ڳالهوڙو ٿي ويندو، ۽ ٽن روپين بجاءِ ٽيٽيهه روپيا خرچ ٿي ويندا ۽ وڪيل انڪري سختيءَ سان جواب ڏئي رهيو هو ته آخر ٽن روپين واري اصيل کي ٻيو ڪهڙي نموني جواب ڏجي! ها، جيڪڏهن ڳالهه ويهن – پنجويهن جي هجي ها ته وڪيل به مرڪي جواب ڏئي ها – بڪرم ڏاڍي بيزاريءَ مان سوچيو، هن مهل تائين مان هن ظالم کي ٽيٽيه روپيا ڏئي چڪو آهيان، پر هيءُ ڪڏهن مون سان منهن ڏئي ڳالهائي به نٿو، ڇو ته مان ٽين روپين وارو شڪار آهيان، ڏنڊ ته مون تي ڏهن روپين کان وڌيڪ نه پوندو، پر وڪيل کي ٽيٽيهه روپيا ڏئي چڪو آهيان!!
سائين جانچ ته ڪيو، ته اڄ عدالت لڳندي يانه؟ منهنجي ٽيڪسيءَ جو نقصان پيو ٿي،“ هن ڏاڍي اداس لهجي ۾ پنهنجي وڪيل کي چيو.
وڪيل واچ ۾ ڏسي چيو، ”اوهه، پوڻا ٻارهن ٿي ويا. منهنجو هڪ ڪيس عدالت نمبر 2 ۾ آهي، مان اوڏانهن ٿو وڃان، تون هتي ئي ڪورٽ ۾ ويهي رهه – پر هج هتي ئي- جيڪڏهن توکي سڏ ٿئي ته مون کي نمبر 2 مان سڏي وٺجانءِ“
وڪيل پنهنجي ڦاٽل ڪالر کي ٺاهيندو، پنهنجي ڳوڻ جهڙي سوٽ کي لوڏيندو، ڪورٽ نمبر 2 ڏانهن هليو ويو. ڪافي عرصو اڳ هن هڪ وڏي ايڊووڪيٽ جي ڌيءَ سان اهو سوچي شادي ڪئي هئي ته سندس سهرو کيس وڏو ايڊووڪيٽ ڪري ڇڏيندو، پر شاديءَ کان ڇهه مهينا پوءِ ئي سندس سهرو مري ويو. ٽن روپين ۾ تون ڇا ٿو ڪري سگهين؟ زندگيءَ ۾ جيڪڏهن تلخيون هجن ته پوءِ ميٺاج ڪٿان ايندو؟ وڪيل ڪورٽ نمبر 2 ڏانهن ويندي سوچيو.
بڪرم پهرين ته ڪورٽ ريڊر کان جج جي باري ۾ پڇڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ريڊر جڏهن کيس ڇڙٻيو، تڏهن هو چپ ڪري پاسي ٿي ويو، ۽ دير تائين پنهنجي ڇڊي پر خوبصورت ۽ نرم ڏاڙهيءَ تي هٿ گهمائيندو رهيو. سندس اکيون پڻ ڏاڍيون خوبصورت ۽ وڏيون هيون، سندس خاندان ۾ وڏا وڏا عالم فاضل ماڻهو ٿي گذريا هئا، پر زماني جي گردش کيس ٽيڪسي هلائڻ تي مجبور ڪري وڌو هو.
هن چئني پاسي بي وسيءَ منجهان ڏٺو، اوچتو کيس ڪورٽ روم جي ساڄي ڪنڊ ۾ هڪ دروازي جي ڀرسان جج صاحب جو اردلي نظر آيو. جڏهن جج صاحب پنهنجي پرائيويٽ روم منجهان نڪري عدالت جي ڪمري ۾ ويندو هو ته هيءُ اردلي ٻه قدم اڳتي وڌي رڙ ڪندو هو، ۽ عدالت کي جج صاحب جي اچڻ جي اطلاع ڪندو هو – پوءِ جج صاحب ڪاري عينڪ، ڪارو گائون ۽ سفيد ڪالر پائي اندر ايندو هو، ۽ سڄي عدالت سندس احترام ۾ اٿي بيهي رهندي هئي، جيسين جج صاحب عدالت جي ڪرسيءَ تي ويهي نه رهي. بڪرم خاموشيءَ سان اردليءَ ڏانهن وڌي ويو، ۽ ساڻس ڳالهائڻ لڳو ”جج صاحب جن ڪڏهن ايندا؟“
اردليءَ وراڻيو، هونءَ ته يارهين تائين اچي ويندا آهن – اڄ خبر ڪانهي – شايد سندن طبيعت ٺيڪ نه هجي.“
”طبيعت خراب هوندي ته عدالت نه هلندي؟“
”ها-“
”ٻيو ڪو جج نه ايندو؟“
”ڪڏهن ڪڏهن ايندو آ- جڏهن پهريون جج موڪل تي هوندو آ-“ ”پر اڄ ڇا ٿيندو،“ نٿو چئي سگهجي – شايد ٿوري دير ۾ جج صاحب جي فون اچي-“
اڃا اردلي جي واتان اها ڳالهه نڪتي به نه هئي ته فون اچي وئي، ۽ اردلي فون ٻڌڻ لاءِ جج صاب جي پرائيويٽ ڪمري ۾ هليو ويو. بڪرم به سندس پٺيان اندر هليو ويو. اردلي فون ٻڌڻ لڳو، ۽ بڪرم ڪمري ۾ هيڏانهن هوڏانهن ڏسڻ لڳو، تمام اڇو اجرو ڪمرو هو – هڪ پاسي ڊائيننگ ٽيبل هئي، ٻئي پاسي لوهه جو هڪ وڏو ڪٻٽ ۽ ٽي ٽنگڻيون – هڪ ٽنگڻيءَ تي جج صاحب جو گائون ٽنگيل هو – ڪاري عينڪ ۽ سفيد ڪالر هڪ ٽپائيءَ تي رکيل هئا، هڪ پاسي جج صاب جي مدراسي پڳڙي پيل هئي، جيڪا پائي هو عدالت ۾ ايندو هو. اردلي فون ٻڌڻ کان پوءِ بڪرم ڏانهن ڏسندي چيو، ”جج صاحب نه ايندو – کين زڪام ٿي پيو آ“، ۽ پوءِ هڪدم نرڙ ۾ گهنج وجهي چيائين، ”پر تون اندر ڇو گهڙي آيو آن؟ توکي خبر ڪانهي ته هن ڪمري ۾ اچڻ جي منع آهي – نڪر ٻاهر-“ اردلي ڪاوڙمان بڪرم ڏانهن وڌيو- بڪرم پنهنجو مضبوط هٿ سندس وات تي کڻي ڏنو.
عدالت نمبر 4 جو ڪمرو وڪيلن ۽ ٻين ماڻهن سان ڀربو ٿي ويو، ڇو ته اڄ جج جي ڪرسيءَ تي هڪ نئون جج ويٺو هو، جنهن کي اڄ کان اڳ ڪنهن به نه ڏٺو هو - ۽ ٻڌندڙن کان وڌيڪ وڪيل اهو ڏسڻ لاءِ بيچين ها ته نئون جج فيصلا ڪهڙي نموني ٿو ڪري.
انهيءَ ڪيس جو فريادي بالا چند هيو. بالا چند پنهنجي گهر جو هڪ ڪمرو هڪ پوڙهي عورت ۽ سندس پٽ کي مسواڙ تي ڏنو هو. ڪراڙي ۽ سندس پٽ ڏهن سالن کان انهيءَ ڪمري ۾ رهي رهيا هئا، ۽ باقائدگيءَ سان مسواڙ ڏيندا هئا- پوءِ ڪراڙيءَ جو جوان پٽ مل ۾ هڪ حادثي ۾ موت جو بک ٿي ويو، ۽ ڪراڙي ڇهن مهينن کان مسواڙ ڏئي نه سگهي هئي - ۽ بالا چند کي ڪراڙيءَ کي گهر مان ڪڍڻ لاءِ عدالت جي حڪم نامي جي ضرورت آهي.
جج بالا چند کان پڇيو، ”تنهنجي گهر ۾ گهڻا ڪمرا آهن؟“
”ڏهه سائين –“ بالا چند جواب ڏنو.
”۽ تنهنجي خاندان ۾ ماڻهو گهڻا آهن؟“
”مان اڪيلو آهيان.“
”۽ تنهنجي عمر گهڻي آ؟“
”ستر سال سائين“
”ته ستر سالن جي پوڙهي کي ڏهن ڪمرن جي ڪهڙي ضرورت آ؟ جج پڇيو، ”ڇا تون انهن ڏهن ڪمرن منجهان هڪ انهيءَ پوڙهيءَ کي نٿو ڏئي سگهين، جنهن جو جوان پٽ ڇهه مهينا اڳ ڪارخاني ۾ مري ويو آ!“
بالا چند جي وڪيل چيو، ”سيڪشن فلاڻي جي آرٽيڪل فلاڻي جي قلم فلاڻي جي مطابق قانون چوي ٿو ته....
”... ۽ انصاف ڇا ٿو چوي؟“ نئين جج ڪاوڙ مان چيو.
۽ بالا چند جو وڪيل بيٺي بيٺي خاموش ٿي ويو - ۽ پوءِ نئين جج مرڪي بالا چند ڏانهن ڏٺو، جيڪو ستر ورهين جو سنهڙو سيپڪڙو ماڻهو هو، ۽ جنهن جي چهري تي ستر ورهين جي ڪنجوسيءَ کان پيدا ٿيندڙ داغ هئا. هو پنهنجي چپ کي سوڙهو ڪري، نرڙ تي هزارين گهنج وجهيو چپ چاپ سڀني جي سامهون بيٺو هو. نئين جج مرڪي بالا چند ڏانهن ڏسندي پڇيو، تنهنجي گهر ۾ نوڪر گهڻاس آهن؟“
”هڪ به نه-“ بالا چند جواب ڏنو.
”پوءِ تون اڪيلائي محسوس نه ڪندو آن؟“
وڪيل کي ڏاڍي حيرت لڳي – هن جج کان پڇڻ ٿي گهريو ته هو ڪهڙي قسم جا سوال ڪري رهيو آهي ۽ انهن سوالن جو ڪيس سان ڪهڙو تعلق آهي؟ پر هو پاڻ ۾ اهڙي همت ساري نه سگهيو.
”ڪڏهن ڪڏهن اڪيلائي محسوس ٿيندي آ-“ بالا چند چيو.
”ڇا تون اهو محسوس نه ڪندو آن ته ڪوئي تنهنجو ڪمرو صاف ڪري، تنهنجي وهنجڻ لاءِ پاڻي رکي، تنهنجي لاءِ نيرن تيار ڪري، ۽ جڏهن توکي ننڊ اچي وڃي ته ڪوئي آهستگي سان تنهنجي پيرن کي زور ڏئي-“
”ها سائين، محسوس ٿيندو آ“
”۽ جيڪڏهن انهن سمورين خدمتن جي بدلي پوڙهي توکان تنهنجي ڏهن ڪمرن جي گهر ۾ فقط هڪ ڪمرو پنهنجي رهڻ لاءِ گهري، ۽ ٻي ڪابه شيءِ توکان نه گهري فقط هڪ ڪمري ۽ ٻن ويلن جي مانيءَ کان سواءِ ته ڇا توکي اعتراض ٿيندو؟“
بالا چند تعجب منجهان چيو، ”سائين، اهڙو ماڻهو دنيا ۾ ڪٿي هوندو؟ ان ڪري ته مان نوڪر نٿو رکان“
پوڙهي عورت جو چهرو ٽڙي پيو، ٻئي هٿ کڻي جج کي دعائون ڪرڻ لڳي، ۽ پوءِ بالا چند کي دڙڪو ڏيندي چيائين، ”گهر هل، تنهنجي مانيءَ جي مهل ٿي وئي آ“
پوڙهيءَ، پوڙهي جو هٿ پڪڙي ورتو – سڄي عدالت ٽهڪ ڏئي کيري ٿي – بالا چند جي وڪيل کيس سمجهائيندي چيو، ”بالا چند، تون گهٻراءِ نه – مان انهيءَ فيصلي جي خلاف اپيل ڪندس.“
بالا چند چيو، ”نه- تون ائين نه ڪندين – مون کي اهو فيصلو منظور آ-“ ۽ پوءِ هو پوڙهيءَ ڏانهن ڏسي مرڪيو، ڄڻ ٺوٺ ڌرتيءَ تي نرمل جل جي ڌارا ڦٽي نڪتي هئي.
عدالت جي ڪٽهڙي ۾ هڪ اينگلو انڊين خوبصورت ڇوڪري بيٺي هئي – هوءَ ائين بيٺي هئي، ڄڻ ڪنهن ڪٽهڙي ۾ گلن سان ڀريل گلدستو رکي ڇڏيو هجي. جج کائنس پڇيو، ”ته تون پنهنجي مڙس کان طلاق وٺڻ ٿي چاهين؟“
”ها-“
”ڇا تنهنجو مڙس بي روزگار آ-؟“
”نه – هو ريلوي ۾ ڊرائيور آ“
اينگلو انڊين ڊرائيور به ڀرسان ئي بيٺو هو، ۽ ور ور رومال سان پنهنجو چهرو ٿي اگهيائين“ اڄ هن جي ڀرپور بي عزتيءَ جو ڏينهن هو، اڄ جيڪڏهن عدالت جو ڪمرو ڪنهن ريل گاڏيءَ جو دٻو هجي ها ته هو پوري گاڏي ڪنهن کڏ ۾ ڪيرائي ڇڏي ها.
”تون هن کان طلاق ڇو ٿي چاهين-“
”منهنجي مڙس جي وات مان ڌپ ايندي آ-“
”ڇو ايندي آ؟“
”هن کي روز رات جو مانيءَ سان گڏ ڀُڳل ٿوم کائڻ جي عادت آ-“
”پوءِ تون کيس رات جو برش هڻڻ لاءِ زور ڇو نه ڀريندي آن؟“
”مان ته کيس چوندي آهيان، پر هو مڃيندو ئي ناهي!“
”جيڪڏهن تون سمهڻ مهل برش تي پيسٽ هڻي سندس وات ۾ وجهي ڇڏين ته ڇا هو ڏند صاف ڪرڻ لاءِ مجبور نه ٿي پوندو-؟“
ڇوڪري چپ ٿي وئي، پوءِ چيائين، ”۽ سائين، هي شخص روز رات جو بوٽ سوڌو منهنجي هنڌ ۾ گهڙي ايندو آ-“
”ته تون به بوٽ پائي سمهندي ڪر-“ جج چيو، ”ڏاڍي سولي ترڪيب آ، ٻن ڏينهن ۾ هن جون عادتون ٺيڪ ٿي وينديون-“
”پر....“ اينگلو انڊين ڇوڪريءَ جي وڪيل چيو، ”تعزيرات هند جي آرٽيڪل فلاڻي فلاڻي جي قلم فلاڻي فلاڻي مطابق جيڪڏهن مڙس زال....“
”تون بس ڪر-“ جج وڪيل کي دڙڪو ڏيندي چيو، ”زال مڙس جي وچ ۾ تون ٽنبجڻ وارو ڪير آن؟“
پوءِ جج ٽائيپسٽ کي فيصلو لکرائيندي چيدو، ”لک! جيڪڏهن مڙس بوٽ سوڌو هنڌ ۾ گهڙڻ جي ڪوشش ڪري ته زال کي چمپل پائي سمهڻ جو پورو پورو حق آهي، ڪيس ڊسمس-“
هاڻي ڪٽهڙي ۾ چارلي ٽيڪسٽائيل مل جو مالڪ ڪرشنما چاري بيٺو هو. هو بيحد ڊگهو ۽ سنهڙو شخص هو، سندس ڪن ۾ سفيد هيرا چمڪي رهيا هئا، ۽ هو پنهنجي سفيد ريشمي ڌوتيءَ ۾ بلڪل ديوتا لڳي رهيو هو. هڪ اهڙو ديوتا، جيڪو هاڻي هاڻي مندر مان عدالت ۾ هليو آيو هو. سندس هٿن جون آڱريون، جيڪي ڪٽهڙي تي رکيل هيون، تمام ڊگهيون، نازڪ ۽ نرم لڳي رهيون هيون – جن کان سڄي عمر نوٽ ڳڻڻ کان سواءِ ڪوبه ڪم نه ورتو ويو هو، هو عدالت جي ڪٽهڙي ۾ بلڪل آرام ۽ سڪون سان بيٺو هو.
جج چيو، ”تون اقرار ٿو ڪرين ته تنهنجي مل ۾ ڪم ڪندڙ مزور ريڊيءَ جو هٿ مل جي هڪ مشين سان ڪپجي پيو؟“
”ها-“
”۽ انهي اقرار کان پوءِ تون ريڊيءَ کي معاوضو ڏيڻ لاءِ تيار ناهين؟“
”جي-“
”ڇو؟“
”ڇو ته ريڊيءَ جو هٿ سندس غفلت سب ڪپيو آ، سندس پنهنجي غفلت سبب- منهنجي مل جي مشين خراب ناهي-“
”منهنجي مل؟... اها تنهنجي مل ڪيئن ٿي-“
”سائين مان انهيءَ مل جو مالڪ آهيان.“
”تون انهيءَ مل جو مالڪ ڪيئن آن؟“
”سائين مان انهيءَ ۾ سيڙپ ڪئي آ- هن مهل تائين ستر لک سيڙائي چڪو آهيان-“
”۽ ڪمايو گهڻو اٿئي-؟“
”ٽي ڪروڙ چوئيتاليهه لک-“
”جيڪڏهن مل ۾ هڪ به مزور ڪم نه ڪري ها ته تنهنجو نفعو گهڻو ٿي ها-؟
اهو ڪيئن ٿو ٿي سگهي سائين! جيڪڏهن مل ۾ هڪ به مزور ڪم نه ڪري ته نفعو وري ڪٿان ايندو!؟“
”ته تون مڃين ٿو ته تنهنجا ستر لک پنهنجي جاءِ تي ڪجهه به ناهن، جيسين انسان جا هٿ انهن کي نه هلائين؟“
ڪرشنما چاريءَ هٻڪندي چيو، ”اهو ته درست آ سائين!“
“پوءِجيڪي هٿ نفعو ڏين ٿا، انهن کي نفعي جو حقدار ڇو نه سمجهيو وڃي؟ جيڪڏهن مزور جو هٿ ڪهڙيءَ به غفلت سبب ڪپجي وڃي ته انهيءَ هٿ جي مالڪ کي تاحيات پينشن ڇو نه ڏني وڃي؟
”پر اها ته مل مالڪ جي حقن سان هٿ چراند ٿيندي.“ ڪرشنما چاريءَ جي وڪيل رڙ ڪئي، ”آرٽيڪل فلاڻي جي قلم فلاڻي مطابق مل مالڪ جي صحيح تعريف....“
”ڪنهن شريف ماڻهوءَ جي تعريف ڪر وڪيل صاحب! جج ڪاوڙ مان ڪرشنما چاريءَ جي وڪيل کي چيو، پوءِ وري ٽائيپسٽ ڏانهن منهن ڪري چيائين، ”فيصلو لک! ڪرشنما چاريءَ مل ۾ ستر لکن جي سيڙپ ڪئي ۽ ٽي ڪروڙ چوئيتاليه لک ڪمايا – جيئن ته هو پنهنجي موڙي وياج سميت وصول ڪري چڪو آ، ان ڪري اڄ کان مل سندس ملڪيت ناهي، پر مل انهن جي آ، جن اڄ تائين پنهنجي هٿن جي دولت انهيءَ مل ۾ لڳائي آ ان کانسواءِ جيئن ته ڪرشنما چاري پنهنجي هٿن جي دولت انهيءَ مل ۾ نه لڳائي آ،- ان ڪري هيءَ عدالت فيصلو ٿي ڪري ته نفعي نجهان ريڊيءَ لاءِ تاحيات پينشن جاري ڪئي وڃي ۽ ڪرشنما چاريءَ جا ٻئي هٿ وڍيا وڃن، ڇو ته اهي هٿ ڪوبه ڪم نٿا ڪن ۽ اسان جي ملڪ کي ڪم ڪندڙ هٿن جي ضرورت آهي.“
”ڪهڙي بڪواس آ!“ ڪرشنما چاريءَ زور سان رڙ ڪئي.
”هي جج آ يا ڪوئي چريو ماڻهو آ!“ ڪيترن وڪيلن ڪاوڙ منجهان رڙ ڪئي.
نئون جج ڪجهه چوڻ وارو ئي هو ته هڪ ڦاٽل ڪالر وارو وڪيل ڊوڙندو ڪورٽ روم ۾ داخل ٿيو ۽ چوڻ لڳو، ”پڪڙيو هن کي... پڪڙيو... هي جج ناهي.... هي ته منهنجو اصيل بڪرم ٽيڪسيءَ وارو آ!“
ڪورٽ نمبر هڪ ۾ جڏهن بڪرم ٽيڪسيءَ واري کي پيش ڪيو ويو ته کائنس پڇيو ويو: ”تنهنجو نالو؟“
”وڪرما ديتا،“
”عمر؟“
”ٻه هزار سال،“
”ڪهڙو ڌنڌو ڪندو آن؟“
”ٽيڪسي هلائيندو آهيان.“
”تو عزت مابن عدالت جي غير حاضريءَ ۾ عدالت جي ڪرسيءَ تي ويهي عدالت جي توهين ڇو ڪئي؟“
سڀ ماڻهو حيرلت منجهجان بڪرم ٽيڪسيءَ واري ڏانهن ڏسڻ لڳا دير تائين بڪرم جو ڪنڌ جهڪيل رهيو – پوءِ هن آهستي ڪنڌ مٿي کنيو ۽ چيو، ”سائين، زندگي ٽيڪسيءَ جي رفتار سان ڊوڙندي رهي آ، ۽ قانون اڃا ڇڪڙي جي رفتار سان هلي رهيو آ- مان بي ڏوهي آهيان، سائين! مان عدالت جي ڪرسيءَ تي نه ويٺو هوس، مون ته فقط سندس ايڪسيليٽر تي پير رکيو هو-“
”ڇهه مهينا سخت پورهيءِ سان قيد- عدالت پنهنجو فيصلو ٻڌايو، ۽ پوليس جا ماڻهو وڪرما ديتا کي پڪڙي عدالت مان ٻاهر ڪڍي ويا.