کَرڪَڻا لاهي، سُکِ نه سُتا ڪڏهن
ڪنهن به سماج جو سڌارو تيسين ممڪن ناهي، جيسين منجھس پڙهيل ڳڙهيل ماڻهن جو تناسب غير معمولي نه هوندو. اهي پڙهيل لکيل ماڻهو پنهنجي وِتَ ۽ وسَ آهر پنهنجي پنهنجي حصي جي جوت جلائي سماجي ڀلائي لاءِ پاڻ پتوڙي، پنهنجي معاشري ۾ جوڳيون تبديليون آڻي کيس دنيا جي مُهذب سماجن جي قطار ۾ آڻي بيهارين ٿا.
مختلف سماجن مختلف دورن ۾اهڙن عظيم انسانن کي جنم ڏنو آهي، جن سماجي ڀلائيءَ لاءِ پنهنجا جيون ۽ حياتيُون ارپي ڇڏيون آهن.
سنڌ سونهاريءَ کي به رب سائين اهڙين لازوال نعمتن سان نوازيو آهي، هن ڌرتيءَ جي خمير مان ڪيترائي فيلسوف، اديب ،عالِمَ، شاعر، ڏاها، دانشور، سياستدان ۽ استاد پيدا ٿيا آهن، جن سنڌ جي معاشي، فڪري، مذهبي، ثقافتي ۽ تمدني تعمير ۾ ڪليدي ڪردار ادا ڪيو آهي.
مٿي ذڪر ڪيل ڪنهن به سماجي خدمتگار جي اهميت کان ڪو به انڪار نه ٿو ڪري سگھي، پر معاشري جي مڙني خدمتگذارن مان استاد اها ذميوار ۽ باوقار شخصيت آهي، جنهن تي قوم جي ٻارڙن توڙي وڏڙن جي تعليم ۽ تربيت جو وڏو بار ۽ ذميواري هجي ٿي. خود فيلسوف، اديب، عالِمَ، شاعر، ڏاها، دانشور۽ سياستدان به سندس ئي محنت ۽ شفقت جو نتيجو آهن، اهو ئي سبب آهي جو استاد کي سماج جي هر فرد جي تقدير سڏيو ويو آهي.
ملڪ جي هر فرد جي تقدير آهي ماستر،
۽ سچي انسان جي تصوير آهي ماستر.
دنيا جي مهذب معاشرن ۾ استاد کي عزت جي نگاهه سان ڏٺو وڃي ٿو، اهو استاد ئي آهي جيڪو ڪنهن انسان کي عرش کان فرش تائين پهچائي ڪاميابين سان همڪنار ڪري ٿو. استاد ارشاد احمد ڀٽو به اهڙن امُلهه ماڻڪن ۽ موتيُن منجھان هڪ آهن جن پنهنجي زندگيءَ جا پنجٽيهه سال ان مقدس پيشي کي ارپي ڇڏيا ۽ پنهنجي نوڪريءَ جو هڪ هڪ ڏينهن سچائيءَ، پاڻ ارپڻ واري جذبي سان گذاريو. ان بي مثال ۽ اتساهه ڏيندڙ زنده مثال لاءِ سائين جن جسُ ۽ کيرُون لهڻن. شاهه سائين به اهڙن مرد مجاهدن جي واکاڻ ڪندي چيو آهي:
جکرو جسُ کَرو، ٻيا سڀ انِيرا.
استاد ارشاد احمد ڀٽو 1982ع ۾ تعليم کاتي ۾ استاد جي حيثيت ۾ ڀرتي ٿيا ۽ ساندهه سترهن سال معصوم ٻارڙن جي تعليم ۽ تربيت ۾ رُڌل رهيا ۽ هڪ کري انسان جو سونپيل ڪم به اهو ئي آهي ته هو پنهنجي پيشي سان سچو ٿي رهي، پوءِ ڇونه کيس ڪيتريُن ئي وقتي تڪليفن، اهنجَن، ايذائن ۽ ڏکيائيُن کي منهن ڏيڻو پوي. استاد ارشاد احمد ڀٽو اهڙي دور ۾ پنهنجي پيشي سان سچا ٿي رهيا، جنهن دور ۾ هر ماڻهو سک، سڪون ۽ عيش عشرت کي ترجيح ڏئي ان مقدس پيشي جي تذليل ڪندو رهيو پر ان جي برعڪس استاد سائين پنهنجي پيشي کي ڌرم ۽ ڀرم ڀانئي ڪنهن به بالا آفيسر جي ڊپ ڊاءَ بنا ساڻس ناتو نڀائيندا رهيا.
1999ع کان 2017ع تائين ارڙهن سال انتظامي عهدي (هيڊ ماستر) سان سلهاڙيل رهيا. پنهنجي شاگردن ۽ استادن جي خدمت لاءِ هر وقت هڪيا حاضر هوندا هئا، کين گرمي سردي يا جھُڙ مينهن جي موسم به کين پنهنجي فرض شناسيءَ کان پري نه ڪري سگھي. سچ ته استاد ارشاد سائين ، نوڪريءَ دوران شاهه سائين جي “تتيءَ ٿڌيءَ ڪاهِه” واري فلسفي جا سچا پانڌيئڙا ٿي رهيا، کين پنهنجي پيشي سان الستي عشق ۽ ازلي محبت هئي، اهڙي محبت جا ڪنهن عام انسان جي وس ۾ ناهي هوندي ان محبت ۽ عشق سان نڀائڻ وارا ڪروڙن ۾ ڪي ڪي هوندا آهن. محبت جي ان عظيم ۽ بي مثل نڀاءَ تي مونکي وري به شاهه سائينءَ جا لفظ ٿا ياد اچن، جي سائينءَ اهڙن مرد مٿيرن لاءِ چيا آهن:
ڪوڙين منجھان ئي ڪو، اِيءُ نباهي ننگُ.
سچ ته استاد سائينءَ جي تعليمي خدمتن کي مبارڪپور جِي تاريخ جي ورقن ۾ هميشه لاءِ ياد رکيو ويندو.
آءٌ پنهنجي ذاتي مشاهدي جي آڌارتي استاد سائين جن کي هڪ سٺي استاد سان گڏ سٺو والد پڻ ڏسان ٿو، جنهن پنهنجي شاگردن سان گڏ پنهنجن ٻچڙن جي تعليم ۽ تربيت ۾ به ڪا ڪسر ناهي ڇڏي. منهنجي ملاقات جڏهن به سندن فرزندن (اياز ڀٽو، اويس ڀٽو، جايد ڀٽو، پِيربخش ڀٽو) سان ٿي آهي ته هر وقت سندن سِيرت ۽ ڪردار مٿان والد صاحب جي تعليم ۽ تربيت جو اثر نمايان نظر آيو آهي. توڙي جو منهنجي عمر سندن تعليمي خدمتن ۽ سروس کان به گھٽ آهي ۽ آءٌ سندن فرزندن جو همعصر ۽ همعمر آهيان ايتري تفاوت باوجود به منهنجون ساڻن جڏهن ۽ جتي، جيتريون به ملاقاتون ٿيون آهن تن منجھان ڪڏهن ۽ ڪٿي اهڙي ڪا به گھڙي ياد ناهي جو سائين جن جي واتان مُون لاءِ “سائين” کانسواءِ ڪو لفظ نڪتو هجي. اهي اهڙا انساني گُڻ آهن، جي انسان کي مٿانهين حيثيت ۽ بلند مقام تي رسائِين ٿا.
آءٌ رب سائينءَ جي بارگاهه ۾ سندن صحت، تندرستي ۽ خوشحال جيوَن لاءِ دعاڳو آهيان آهيان. اهڙا عظيم انسان جي سماجي ڀلائيءَ ۽ بهبود لاءِ پنهنجون زندگيون ارپي ڇڏيِن ٿا ۽ ايندڙ وقت ۾ به حق ۽ سچ سان گڏ سماجي خدمتن لاءِ آتا رهن ٿ،ا اهي ئي صحيح معنيٰ ۾ پنهنجي جيوَن کي ڪارگر بڻائِين ٿا جن لاءِ ڀلاري ڀٽ ڌڻِي فرمايو:
کَرڪَڻا لاهي، سُکِ نه سُتا ڪڏهن،
اوسِيئڙو آهي، کاهوڙيُن کي پنڌ جو.
ادب ۽ احترام مان
فضل سومرو
ڳوٺ ميرپور ٻرڙو،
ٺل، جيڪب آباد