هڪ بهترين استاد ۽ سٺو انسان
هن ڪائنات ۾ ڪي هستيون اهڙيون آهن، جن جي ساراهه لکندي لفظن جا ذخيرا به کٽي پوندا آهن. ڪائنات جي انهن عظيم هستين ۾ والدين ۽ استاد سرفهرست آهن. والدين جن ۾ پيءُ ۽ ماءُ اچي وڃن ٿا، سي اسان کي جنم ڏئي هن دنيا ۾ آڻين ٿا ۽ پوءِ پالنا ۽ تربيت جو ذمو نهايت ئي پيار ۽ پاٻوهه سان نڀائين ٿا. ماءُ جيڪا پنهنجو سڪون ۽ ننڊون قربان ڪري پنهنجي اولاد جي هروقت سار ۽ سنڀال لهي ٿي ۽ کيس ڪا به تڪليف پهچڻ ناهي ڏيندي. پيءُ جيڪو سرديءَ ۽ گرميءَ جي پرواهه ڪرڻ بغير سخت پورهيو ڪري پنهنجي اولاد لاءِ خوراڪ ۽ خوشين جو سامان گڏ ڪري ٿو. والدين لاءِ سندن اولاد ئي مرڪز ۽ محور هجي ٿي، انهن کان جيڪو ۽ جيترو ڪجهه ٿي سگهندو آهي اهي پنهنجي اولاد لاءِ ضرور ڪندا آهن، سندن پالنا ۽ تربيت ۾ ڪا به ڪسر نه ڇڏيندا آهن. ان حوالي سان پاڻ ڪريم صه جن جو فرمان به آهي ته “ماءُ ۽ پيءُ پنهنجي اولاد لاءِ جيڪي ڪجهه ڪري ٿو ان ۾ بهترين شيءِ تعليم ۽ تربيت آهي. ”
ٻار جڏهن ٿورو وڏو ۽ سمجهدار ٿئي ٿو ته پوءِ والدين سندس تربيت ۽ تعليم ۾ وڌيڪ اضافو ڪرڻ لاءِ کيس استاد جي حوالي ڪن ٿا. “استاد” معاشري کي بهتر بڻائڻ واري هستي هجي ٿو، ان ڪري ئي معاشري ۾ کيس مان واري ۽ معتبر شخصيت سمجهيو وڃي ٿو، هو ڪنهن به طرح مان ۽ مرتبي ۾ پيءُ ۽ ماءُ کان گهٽ نه آهي. ڇو ته اهو استاد ئي هوندو آهي جيڪو ٻار کي فرش کان عرش تائين پهچائيندو آهي.
ٻار بنيادي طور تي اڻ تراشيل پٿر وانگر هوندو آهي، جنهن کي استاد پنهنجي علم ۽ فهم سان تراشي هڪ خوبصورت انسان بڻائيندوآهي. خوشنصيب هوندا آهن اهي ماڻهو جن کي محبتي ۽ محنتي استاد ملندا آهن، جن جي سهاري هو پنهنجي زندگي ۾ نواڻ آڻيندا ۽ جڳ ۾ پنهنجو نالو روشن ڪندا آهن.
اسان به پنهنجو پاڻ کي انهن خوشقسمت ماڻهن جي قطار ۾ بيٺل محسوس ڪيون ٿا، جو اڄ پنهنجي استادن جي ڪري لکڻ پڙهڻ، ڳالهائڻ ٻولهائڻ ۽ ڪجهه ڪري ڏيکارڻ جي قابل ٿيا آهيون.
اڄ مونکي موقعو مليو آهي ته آءُ پنهنجي محسن استاد ارشاد احمد ڀٽو لاءِ هڪ شاگرد جي حيثيت ۾ ڪجهه لکان. استاد جي عظمت کي بيان ڪرڻ جي منهنجو هي قلم ڪا به سگهه نه ٿو رکي، استاد کي ڀيٽا پيش ڪرڻ جي هيءَ هڪ تمام ننڍڙي ڪوشش آهي، جيڪا شل قبول پوي. آءُ بنيادي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ جڏهن سليٽ ۽ قلم وٺي اسڪول پهتو هوس ته “منهنجو پهريون استاد” استاد ارشاد احمد ڀٽو هو جنهن مونکي پهرين کان ٽئين ڪلاس تائين لڳاتار پڙهائي ان لائق بڻايو جو ٻين ڪلاسن جي تعليم مون لاءِ ڪنهن ڏکيائي جو سبب نه بڻي.
پڙهائي وارن انهن ڏينهن کي اڄ جڏهن ياد ڪجي ٿو ته ياد اچي ٿو ته استاد ارشاد احمد ڀٽو ڪڏهن به اسڪول کان بي مقصد موڪل نه ڪئي، سائين جي اهڙي خوبي جي ڪري اسان جي تعليم ڪڏهن به متاثر نه ٿيندي هئي. استاد وقت جو وڏو پابند هوندو هو ۽ اهڙي تلقين اسان کي به هروقت ڪندو رهندو هو. سائين چوندو هو ته “اوهين مستقبل جا عظيم انسان آهيو.” استاد جي پڙهائڻ جو انداز تمام نرالو هوندو هو، هو اهڙي طريقي سان پڙهائيندو هو جو اسان کي سبق جلدي ياد ۽ ان جو مفهوم سمجهه ۾ اچي ويندو هو. ڪلاس ٽئين ۾ هڪ سبق “ٻين ڪاڻ جيئڻ” هوندو هو. جيڪو منهنجو پسنديده سبق هوندو هو. اهو سبق به استاد اسان کي ڪجهه اهڙي طريقي سان پڙهايو ۽ سمجهايو، جو اڄ ڏينهن تائين اهو وسري نه سگهيو آهي. استاد پنهنجي حساب سان جيترو شفيق هو اوترو پڙهائي جي معاملي ۾ سخت به هو، سبق ڪچو هجڻ تي هو اسان کي جائز سزا به ڏيندو هو. اڄ اها ڳالهه سمجهه ۾ اچي ٿي ته سندس پاران اها جائز ۽ هلڪي ڦلڪي سزا ڪيڏي نه ڪارائتي ۽ اسان جي ڀلي لاءِ هئي. اهو به استاد جي محنت جو ئي نتيجو هو جو آءُ سندس پهرين کان ٽئين ۽ پوءِ ٻين ڪلاسن جو مانيٽر رهيس.
يادگيرين جي جيڪڏهن ڳالهه ڪجي ته ڪڏهن ڪڏهن استاد مونکي سودي سامان ۽ ٻئي ڪم ڪار لاءِ گهر موڪليندو ۽ گهرائيندو هو جيڪو ڪم آءُ خوشيءَ سان سان ڪندو هوس. هڪ ڀيري آءُ سندس گهر سامان پهچائي واپس اچي رهيو هوس ته سندن گهٽيءَ ۾ هڪ پالتو ڪتي مونکي چڪ هنيو هو، اهڙي ڳالهه مون استاد کي صرف انڪري نه ٻڌائي هئي جو متان استاد مونکي ڇڏي ڪنهن ٻئي شاگرد کي نه ڪم لاءِ گهر موڪلي، ۽ مان استاد جي شفقت کان محروم نه ٿي وڃان. ان وقت استاد سميت ٻين استادن جو ڪم ڪندي نهايت خوشي محسوس ٿيندي هئي، سندن لاءِ وڏي عزت ۽ احترام هوندو هو ڇاڪاڻ جو اهي اسان کي سٺي نموني پڙهائيندا ۽ شفقت ڀريو هٿ مٿي تي رکندا هئا.
وقت جي رفتار کي ڪو به لغام وجهي نه سگهيو آهي، اسان جي شاگرديءَ وارو دور ڪيئن آيو ۽ ويو ڪا خبر ئي ڪانه پئي. استاد جيترو لگن ۽ محنت سان اسان کي پڙهايو اهو ڪڏهن به وساري نه ٿو سگهجي. زندگيءَ کي سنوارڻ ۽ سڌارڻ لاءِ علم ۽ تعليم جي واٽ ۾ استاد ارشاد احمد ڀٽو پنهنجي استاد هجڻ جا جيڪي پنهنجا فرض نڀايا انهن جي ڪهڙي ڳالهه ڪجي، دنيا جي گردش ۾ آءُ ڪٿي به رهيس پر استاد کي نه وساريو اهڙي طرح استاد به مونکي ڪڏهن نه وساريو، هن هميشه پنهنجي ٻچن وانگر مونکي پيارو ڀانيو. سندس ان ڳالهه جو ثبوت هي آهي جو هن مونکي پنهنجو نياڻو بڻائي پنهنجي گهر جو هميشه لاءِ فرد بڻائي ڇڏيو، سندس پاران اها ڳالهه مون لاءِ تمام وڏي اعزاز ۽ مان واري آهي. شاگرد ۽ نياڻي جي حيثيت سان آءُ پنهنجي حياتيءَ ۾ کيس ڪڏهن به وساري نه سگهندس ۽ نه ئي سندس ٿورا لاهي سگهندس.
ڪلاس ٽيچر کان هيڊ ماستر ٿيڻ واري سفر کان پوءِ هاڻي سندس رٽائرمينٽ جو وقت اچي ويو. استاد ارشاد احمد ڀٽو جي حياتيءَ جو جيڪڏهن تجزيو ڪبو ته هن جي ساري زندگي برائين کان پري ۽ علم ۽ تعليم جي ويجهو گذري آهي. هن کي پنهنجي استادي پيشي سان انتها درجي جي محبت رهي آهي، هو پنهنجي ان پيشي کي مقدس سمجهي ٿو، منهنجي سمجهه موجب هن پنهنجي فرض ۾ ڪڏهن به ڪا ڪوتاهي نه ڪئي آهي، هميشه حق ۽ سچ جي راهه تي هلڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. استاد لاءِ اها ڳالهه ساک سان چئي سگهجي ٿي ته هن پنهنجي مليل عهدن ۽ ذميوارين جو ڪڏهن به ناجائز استعمال نه ڪيو. هو نه صرف هڪ ايماندار ۽ بهترين استاد پر پاڙي وارن جو خيال رکڻ وارو پڻ رهيو آهي. زندگيءَ ۾ سٺي هلت چلت جي ڪري کيس نه رڳو پاڙي وارا پر پوري ڳوٺ ۽ علائقي وارا به کيس قدر جي نگاهه سان ڏسندا ۽ پنهنجي تعريف ۾ ياد رکندا آهن. اُستاد هاڻي جڏهن پنهنجي تعليم کاتي مان رٽائرڊ ٿيو آهي ته يقينن ان اسڪول ۾ وڏو خال پيدا ٿيندو، جنهن ۾ هن پنهنجن ڪليگ دوستن سان پنهنجي حياتيءَ جا ڪتيرائي سال گذاريا آهن. استاد پنهنجي لڳاتار محنت ۽ مخلصي سان ڪيترائي اهڙا شاگرد پيدا ڪيا، جيڪي اڄ مختلف شعبن ۾ مختلف عهدن تي فائز آهن. هن مهان استاد ۽ مهان انسان لاءِ آءُ هيءَ دعا گهرندس ته “شال زندگي جي ڪنهن به موڙ تي کيس ڪا تڪليف نه پهچي ۽ هو اڳ کان اڳرو رهي وڏي ڄمار ماڻي.” آمين.
ساجد ڀٽو
مبارڪپور، ٺل
جيڪب آباد