بربٽ ۽ بهشت
اسين ٽيئي هڪ ننڍڙي ڳوٺڙي کان واپس حيدرآباد موٽي رهيا هئاسين. موٽر، دوست جي هئي. هن ڊرائيور کي ڏاڍيون پارتون ڪيون. ڊرائيور مشڪندي چيو، ”سائين رکو الله تي... موٽر نئين ۽ ٺيڪ ٺاڪ آهي، ٽانڪي ڀريل آهي، دعا ڪجو.
دراصل وڃڻ انهيءَ ڪري ٿيو هو، جو هڪ دل گهرئي دوست دعوت ڏني هئي. هن دوست پنهنجي دستوري مهمان نوازيءَ جا حق بجا آندا. کاڌو پيتو. وندر، ڪچهريون، راڳ روپ..... پر اسين ٽيئي شهر جا ماڻهو، پوئتي جي ڇڪ ۽ دنيا ادريءَ جا ڪم ڪار، لاچار ٽي راتيون مزا ڪري. چوٿين ڏينهن دوست کان موڪلائي، وري اچڻ جو واعدو ڪري، کيس خدا حافظ چئي، اچي موٽر ۾ ويٺاسين.
هو وڏي ڀروسي سان اچي اسٽيئرنگ تي ويٺو ۽ الله توهار ڪري گاڏي هلائڻ شروع ڪيائين. هو اڳيان اڪليو هو ۽ اسين ٽيئي دوست، اڪبر، اختر ۽ آءٌ پٺيان هئاسين. اختر وچ ۾ هو. ۽ آءٌ اڪبر پاسن کان هئاسون. اختر ته ڪتابن جو ڪيڙوآهي، سو ڪتاب کولي پڙهڻ لڳو. اڪبر آرٽسٽ جو ٿيو، سو دريءَ کان ٻهراڙيءَ جي نظام ڏسڻ ۾ غرق هو ۽ آءٌ.... خالي ذهن هوا، ويران ۽ جابلو علائقو.... موٽر واقعي تيز هلي رهي هئي.
اڪبر پٺئين پاسي واري شيشي مان پٺتي نهاري رهيو هو. اختر کان رهيو نه ٿيو. هن چيو ته، ”اڪبر ڇاکي پيو تڪين.“
اڪبر سڌو ٿيندي ۽ اکيون پوريندي چيو، ”هن بربٽ ۾ اهو ٻٻرن وارو جهڳٽو، هيٺان ڇانولي ۾ بَرين ٻڪرين جو ولر ۽ پريان جلبن جي قطار ۽ مٿان صاف نيرو آسمان......
فلسفاني انداز ۾ اختر چيو، ”واهه واهه.... قدرت ڪيڏي نه فياض آهي، برپٽن ۾ به منگل لڳا پيا آهن. رڳو ڏسڻ لاءِ اکيون هجن......“ موٽر الائجي بيٺي هئي يا هلي پئي. البت رستو نهايت ئي تيزيءَ سان ويڙهجي رهيو هو. مون وري سئيءَ ڏانهن ڏٺو..... هن دفعي رفتا واري سئي اسي ۽ نوي جي انگن تي لڏي رهي هئي. مون اختر ڏانهن ڏٺو. هو ڪتاب پڙهڻ ۾ مصروف هو ۽ اڪبر ڀر واريءَ دريءَ جي شيشي مان شايد جبلن جي قطار جو مشاهدو ڪري رهو هو. موٽر رستي جي ورن وڪڙن تان وڄ وانگر وراڪا ڏيندي اڳتي ڪاهيندي پئي وئي، ته....... ته اوچتو وڏو ٺڪاءُ ٿيو. بريڪ جو چرڙاٽ ٿيو، موٽر به اڃا بيٺي مس ته ممونءَ چيو، ”سائين ٽائر ڦاٽي پيو آهي. ڊرائيور هيٺ لٿو، اسين به هراسجي ٻاهر نڪتاسين.
ممونءَ چيلهه تي هٿ رکيو، ٽائر کي ڪاوڙ مان ڏسي رهيو هو. ڄڻ چئي رهيو هجي ته ’رستي ٺاهڻ وارن جي اهڙي تهڙي، نوان نڪور ٽائر ڦاڙيو ڇڏي.....‘ هن چيلهه کان هٿ هيٺ ڪري موٽر جي مشين وارو پاسو کوليو ۽ ذري پرزي کي جانچيندي فيصلي واري اواز ۾ چوڻ لڳو ته سائين ٽائر ته مون وٽ ٻيو به آهي. پر مشين جي مرامت ۾ ٻه ٽي ڪلاڪ ضرور لڳي ويندا، ترسو ابي ٿو ڪري وٺان. حيدرآباد هاڻي رڳو هڪ سؤ ميل وڃي رهي آهي.“
اسين ٽيئي ٽٻيءَ ۾ پئجي وياسين ته ڇا ڪريون ڇا نه ڪريون. هيءُ رستو صفا سڃو هو. حيدرآباد جلد پهچڻ لاءِ ڪنهن به سواريءَ جو آسرو ئي ڪون هو. البت رستي جي ساڄي پاسي آبادي هئي. ٻاجهر سنگن سان جنجهي پئي هئي ۽ پريان پيهي تي ڪو کانڀاڻيءَ سان جهار هڪلي رهيو هو. رستي جو کاٻو پاسو بلڪل بربٽ لڳو پيو هو. جهاز وارو مڙس لهي، سڌو اسان ڏانهن، ويجهو اچي بيٺو. چياين، ”سلام عليڪم. ڀائي ڀلي ڪري آيا.“ اسان ٽنهي وعليڪم اسلام چيو. اسان چيو. اسان مان هڪڙي کانئس پڇيو ته ”ادا هيءَ ٻني ڪنهن جي آهي. نالو ڇا اٿئي؟“ ”سائين ٻني ته منهنجي آهي. نالو پنهون اٿم..... پر سائين اوهين شهر جا ماڻهو هتي قسمت سان آيا آهيو. رستي تي نٿا ٺهو، مون پيهيءَ تان موٽر جو رنگ پي ڏٺو...... خدا خير ڪندو پريان اوطاقڙي به آهي..... جيسين موٽر تيار ٿئي، توهين اتي هلي ٿڪ ڀڃو.“ (اختر، اڪبر کان پڇيو ته ”ڪهڙو خيال آهي؟ خيال نيڪ آهي. هلو ته هلي نظارو به ڪريون ۽ جيسين موٽر ٺهي.....)
”ممون، اسين هن همراهه سان هلون ٿا.“ مون واچ ڏانهن نهاريندي چيو، ”ممون“، ڇهه ٿا لڳن ۽ رات پوڻ کان اڳ ۾ هتان نڪري هلون. ڪيئن سچي ٻڌاءِ!“ ”سائين الله ۾ آسرو آهي. توهين ڀلي هلو. موٽر تيار ڪري اوهان کي اطلاع ڪندس.“ شام جو پويون پهر هو، سج لهڻ ۾ اڃا ڪجهه دير هئي. پر ڏينهن لڙي ٿڌو ٿي چڪو هو. پنهون اسان کي ٻنيءَ جي وچان وٺي پئي هليو. ٻاجهر ۽ اُٻس جي هڪ وڻندڙ خوشبوءِ اسان کي وڪوڙي ويئي ۽ اڳيان پنهون چپ چاپ هلندو پئي ويو، ته ڪي پکي ڀڙڪو کائي اڏامي ويا. اڪبر پڇيو، ”پنهون، اهي ڪهڙا پکي هئا؟“ پنهونءَ فقط ايتري ورندي ڏني ”اهي ٻاٽيڀڙ آهن. ٻاجهر جو ٻور پڪو ٿيڻ تي آهي ۽ اهي اَنَ جا ويري آهن.“
ٻني پوري ٿي ته سامهون هڪ نار ۽ ان جي ڀرسان ڇاپراڻيون ڇنو نظر آيو. ڇني جي مٿان ست گلي ۽ توريءَ جي ول جهنجهيل هئي. پريان هڪ ڪشادو باغ. ترتيب وار ڇٻر جا زمردي ٻارا.پنهونءَ سڌو ڇني ڏانهن رخ ڪيو. ويجهو پهتاسين، ته ڪچي پٽ تي ڇڻڪار جي واس اسان جو آڌرڀاءُ ڪيو. اسين اتي پيل کٽن تي ويٺاسين مس، ته سامهون هڪ پير مرد ايندي نظر آيو.هو باغ واري پاسي کان نڪتو هو. پريان، تمام پريان، شايد ڪو ڳوٺڙو هو. نار ۾ ڍڳو ٻڌل هو، جيڪو اسان کان لاپرواهه پئي ڦريو. کوهه جي شفاف پاڻيءَ جي هلڪي گڙگڙاهٽ جو ڇمڪار، ڍڳي جي ڳچيءَ جي چڙي جو مٺو آواز، ۽ هڪ پاسي نسريل ٻاجهري ۽ سامهون طلسمي باغن جي ٿڌي صاف ۽ پاڪيزه فضا..... اسين ٽيئي ڪنهن هوش ربا سرزمين جي طلسمي دنيا ۾ ڄڻ سراپجي ۽ منڊجي ويا هئاسين. سجُ دور اولهه پاسي ٽامڻي ٽانڊن جو ويس ڍڪي ڪنهن فنڪار وانگرافق ۾ گلاب جي ورکا ڪري رهيو. شفق جي سرخ لالاڻ زمين کي ڄڻ مينديءَ رتڙو ڪري رهي هئي. ته هو پير مرد، پريو مڙس، السلام عليڪم چئي اسان ڏانهن ويجهو آيو. هن جي ميري ٽِڪنِ واري ٽوپي هن جي هٿن ۾ هئي. منجهس ڪا شيءِ هئي. ڀرسان اچڻ تي اسان ڏٺو ته هن جي صحت مند چهري تي زماني ۽ وقت جا هلڪا نشان.... ليڪا ۽ گهنج..... هن کي بگاڙڻ جي بدران بزرگي عطا ڪري رهيا هئا. هن جي اکين ۾ ازلي نور جي چمڪ هئي. گوڏ ٻڌل. موڪري ۽ اگهاڙي ڇاتي، مٿي ۽ ڏاڙهيءَ جا وکريل وار، اجاريل چانديءَ جي تارن وانگر چمڪي رهيا هئا- هن ٽڪن واريءَ ٽوپي مان اسان کي ٽانگر جي گلن جي مٺ مٺ ڏني، تنهن کان پوءِ جلدي وري هڪ گلاب جو گل ڏنائين. ٽانگر جي خوشبوءِ سان ڇنو واسجي ويو. گلاب جا گل ته هر ڪنهن ڏٺا آهن. پر اهڙن رنگن جا گلاب“ ڪارو، وانڱڻائي ۽ رتول ڳاڙهو“..... اسين حيران ٿي وياسين. هو هيٺ منجيءَ تي ويهي پڇڻ لڳو، ”جيءُ سائين، خير جون خبرون چارون ڏيو!“ ”جيءُ“ اختر چيو، ”هن رستي جي ڇيڙي تان نڪتاسين، ويا هئاسين رئيس وٽ، حيدرآباد پئي موٽياسين ته موٽر خراب ٿي پئي. پنهونءَ ڇڪ ڪئي، هتي پهتاسين، موٽر ٺهندي ئي جوڳي رمتا ڀلا.“.... چاچا.... اسين .... ائين سمجهه ته مسافر آهيون.“..... ”ابا...... برابر هن دنيا ۾ هرڪو مسافر آهي، هن ٿڌو ساهه ڀريندي چيو.“ پنهونءَ ٻڌايو، ”سائين چاچي جو نالو پيرل آهي. (ڌڻيءَ جو ڏنو سڪي هوس. پر هاڻي.... هيءُ اڪيلو) ۽ اهو ڀر وارو باغ سندس سڀڪجهه آهي. ڏسو ته هن بربٽ ۾ اڪيلي سر.... پيرل پورن پنجاهن سالن کان پنهنجو هيءُ بهشت ٺاهيو آهي. ڏسو ته ڇا ڇا نه رکيو اٿس!“ چاچو پيرل نهاري ته اسان ڏانهن رهيو هو، پر هن جون نظرون ۽ نگاهون ماضيءَ جي خلاف ۾ الاجي ڇاکي ڳولي رهيون هيون. پنهونءَ چيو ”سائين باغ ضرور ڏسو.“ اسين ازخود اٿي بيٺاسون. اڳيان پيرل ۽ پٺيان اسين، باغ جي وچ ۾ بيهي پيرل چيو. ”سائين، اوهين ٿيا هلندا مسافر..... ڏسڻ ۽ ڪري ڏيکارڻ ۾ وڏو فرق آهي. هن باغ جي ڇٻر ڏسو، غاليچو آهي نه، هتي هر قسم جو گل موجود آهي. چميا، چمبيلي، موتيو، مگرو..... نرگس، سوسن ۽ گينڊو ۽ گلاب ته هر رنگ جو اوهان کي هتي، هن ملڪ ۾ نه ملي يا ڏسڻ ۾ نه اچي ته منهنجو نالو پيرل ڪونهي...... اڪبر پيرل جي ويجهو اچي چيو. ”چاچا ڪمال آهي..... آخر تون هيءُ سڀڪجهه..... هيترو ڪشالو....... ڇاجي لاءِ ۽ ڪنهن جي لاءِ پيو ڪرين.....“ سائين اهو هڪ وڏو داستان آهي. مون دنيا ۾ رهي سک به ڏٺا ۽ ڏک به ڏٺا.... آءٌ جيئرو ئي انهيءَ ڪري آهيان،جو شونق سان محنت ٿو ڪريان. هيءُ کوهه، اهو ڍڳو، هن باغ جو هر هڪ ٻوٽو، گل ۽ وڻ وڻ سان منهنجون يادگيريون ڳنڍيل آهن....“ ائين چئي، پيرل وري اڳتي هلي بيهي چوڻ لڳو ”هيءُ وڻ ڏسو ٿا.... سڃاڻو- توهين شهر مان آيا آهيو..... مون وٽ ديس بديس جا وڻ آهن. اهي هتي ڪيئن آيا ۽ ٿيا... پنجاهه سالن جي محنت آهي. هي ڏسو املداس، ڪچنار، چڪو، جٽڪ فروٽ، بادام، گل مور، آنوارا ۽ اکڙوٽ..... هُنن انبن جو هر ڪنهن وڻ ۾ چاليهه يا پنجاهه قسمن جا انب ٿا ٿين.....“ سو وري ڪيئن.....! بيروءَ منهنجي اڻڄاڻائيءَ تي خوش ٿيندي چيو، ”ابا اها سولي ڳالهه آهي. انب جي شاخن ۾ قلم هڻبو..... پر مون کان پڇ ته هتي اکروٽن ۽ بادامن جا وڻ ڪيئن ٿيا؟“ آءٌ ٽٻيءَ ۾ پئجي ويس ۽ سوچڻ لڳس ته هن اڪيلي شخص.... ڪيڏيون نه محنتون ڪيون هونديون! اختر ۽ اڪبر وائڙن وانگر باغ جي ذري ذري تي نظر ڦيرائي رهيا هئا.... ته پيرل چيو، ”ابا محنت سان هيءَ زمين سوني ٿي سگهي ٿي.“
.... سج لهي چڪو هو، اوندهه وڌندي ٿي ويئي ۽ الاجي ڪٿان ۽ ڪيڏيءَ مهل ممون اتي اچي بيٺو هو. هن چيو ”سائين، موٽر تيار آهي. هلو رات پئجي ويندي.“ ۽ اسين ٽيئي دوست باغ تي آخري نظر ڦيرائيندي. پنهونءَ ۽ پيروءَ کان موڪلائي، اچي موٽر ۾ ويٺاسون.