گھريلو يا بنگلو؟
گھر لاءِ ته ڪيترائي سڪندا وتن. اڄ ڪلهه پڳڙين ۽ رشوتن کان سواءِ منٿن سان ته، گھر نٿو ملي. پناهه گيرن کان پڇي ڏسو. شل نه ڪنهن کي گھر جي گھرج پوي. سرڪاري ڪامورا به رلندا وتن. پر مون کي ته ٺڪيل سينگاريل گھر ملي ويو هو. ڀلو ٿئي سيٺ رامداس جو ڄڻ ته جاءِ ٺهرائي ئي منهنجي واسطي هئائين. پاڪستان ۽ هندستان جي لهر ۾ لڙهي، هو اها جاءِ منهنجي حوالي ڪري ويو هو. سڄيون ساريون ٽي ڪوٺيون رڌڻو، وهنجڻ جي جاءِ، اوطاق، ڪرسيون، ڪموڊ، ڪٻٺ، پينگها، بجلي، پاڻي، ورانڊا، دالان، سڀ ئي منجهس موجود. تنهن کان سواءِ پاسي تي ۽ مٿي ماڙيءَ جي صورت ۾، تڏهن ته يار دوست ريسون ڪندا اٿم. هو انهي گھر کي بنگلو چوندا آهن. بنگلو ڇو نه چون، بنگلي کي وري سڱ ٿيندا آهن ڇا؟ پر گهر جي سونهن آهي زال سان، سو زال به اٿم ۽ ان سان گڏ ٻار به اٿم. پر هن بيگاهه وقت منهنجو بنگلو ڏسي ڇا ڪندا. جيڪڏهن اوهان کي منهنجو گهر ڏسڻو هجي ته ٻن ڏينهن جي نوٽيس کان پوءِ ڏيکاري سگهندس، ٻچڙيوال جو آهيان.
هنيئر ته مانيءَ جو وقت آهي. شايد ماني تيار به ٿي وئي هجي. ٻي ڪنهن وقت کڻي ڏسجو. مڇڏ ٿو ڏسجين، هن پاسي کان ڦري اچو، نه اوهين ٻارڙن کي اوڏانهن ڪيو. باقي رهندي اوطاق اها ته مون اڳئي ڏٺي آهي. چڱو ٻه چار منٽ ترسو. ته سڏ ٿو ڪيانوَ. چڱو هاڻي اچي سگهو ٿا. اچو هيءَ اڱڻ آهي. هو ڏائي پاسي ڪارخانو هوندو آهي. اسين ته هري مري ويا آهيون، ڪجهه وقت گذري ويو آهي ۽ باقي حياتي جي ڪاٽي وڃي مٿي چڙهيو. هيءَ ڪنڊ واري کٽ سياري اونهاري اتي پئي هوندي آهي. ڇڄي وئي آهي ته فڪر ناهي. ڪنهن ڏينهن تون ۽ آءٌ به ڇڄي وينداسون. ڪير پيو اندر ٻاهر ڪريس. ان جي هيٺان اونڌي ٿيل چونئري کير جي آهي. شام جي وقت اها اتان کڄي صفا ٿيندي ۽ پوءِ ان ۾ کير رکيو ويندو آهي. هي موري جي منهن وٽ ڇا آهي، سڃاڻين ٿو. اها ڏونڱري آهي. انهيءَ سان ڪپڙا ڌوئبا آهن.
پاسي کان گلن جون ڪونڊيون آهن. ڪو ڏاڍو شوقين ٿو ڏسجين. پر اهي ته اڳيئي اتي هيون، هيءَ وچ ۾ گٺل ۽ سڪل سپاٽي جو ڪارو پادر چمٽي سان گڏ پيو آهي. ۽ هيءَ ٺڪريون شايد ڪو دلو ڀڳو هوندو. هن ٽنهي جاين ۾ ڪاڪوس رڌڻو ۽ وهنجڻ جون جايون آهن. پر جيئن ته سڀني مان مکين جي ڦڻ ڦڻ جو آواز پيو اچي ان ڪري اندازو لڳائڻ ذرا مشڪل ٿيو پوي. جايون جو اهڙيون آهن، آخر ٻيو مکيون وينديون ڪٿي. باقي هيءَ کٽ به ڏسي وٺ. انهيءَ تي ڇا ڇا پيو آهي. رلڪو، ڪڇو، چڊي، ڍڪڻ، اڳٺ وجهڻي، سوئي، ڀڳل هوائي جهاز، سليٽ جا ٽڪرا، سڳيون، ڦڻي وارن سوڌي ۽ واڏڻ ۾ اڳٺ به پيو لڙڪي. وٽي، ٽارچُ ۽ قئنچي وري پاڳي جي ڀرسان آهن، اهو پراڻو فوٽو آهي، جنهنجو فيرم بر خوردار ڏسندي ڏسندي ڀڃي ڇڏيو آهي. ٻاراڻي گهر ۾ اهڙوئي سامان هوندو آهي. هاڻيءَ هتان ورانڊو شروع ٿو ٿئي. پاسي کان هنڏن رکڻ جي ڪوٺي آهي ڏسي ڇا ڪندين. بس کڻي سمجهه ته بسترا اڌ گول، اڌ کليل کٽ تي سٿيا پيا هوندا، چائٺ وٽ بال ٻارڙن جا آهن. هن ڪنڊ مان ڪهڙي بانس پئي اچي. بانس وري ڇا جي. اها برنيءَ ۾ رکيل سانڌاڻي جو خوشبوءَ آهي. مانيءَ سان گڏ ڳنڌڻ ۽ چهر نه هجي ته کاڌي جو ڪهڙو مزو. ڀرسان هي مانين جا سڪل ٽڪرا آهن. اهي آهستي آهستي اسان جي ٻڪريءَ جو چارو ٿيندا. تيسين تائين اتي پيا سڪندا ۽ گڏ ٿيندا. کين ماڪوڙيون به پيون کائين. ”اڪ ڪاج دوڪام“ ثواب به ٿيندو. ڏائي پاسي کان گهڙامنجي آهي. دلا؟ دلا ته اندر هوندا. ڪوٺيءَ ۾ مانيءَ مهل پاڻي ته ڀرسان هئڻ گهرجي. اڃا گلاس داني وسري وئي، ڏس منجهس همام دستي جو مٿيون پڙ ۽ سرمي جا ڪاني پيئي آهي. هي ته ميرن ڪپڙن جو ڍڳ آهي ڌوٻيءَ کي ڏيڻا آهن. جڏهن ڌوٻي اچي. بنگلو بنگلو ڪري سڀئي دوست چوندا آهن. پر آءٌ ته انهيءَ کي گهر ڪوٺيندو آهيان. هڪ ٻچڙيوال ۽ عيالدار جو گهر.
خير هاڻي اندر گهڙو. هن ڪوٺيءَ ۾ خاص سامان رکيل آهي. فرنيچر اهڙو ڪن ٿورن گهرن ۾ هوندو. باقي سچ پچ جيڪي بنگال هوندا آهن. تن جي ته ڳالهه ئي ٻي آهي. انهن ۾ اسان جهڙا رواجي ماڻهو نه رهندا هوندا. ڏس هيءَ وات ڦاٽل ڪٻٽ، ان جو منهن سدائين کليل هوندو آهي. ڇو جو هميشه ڪم ۾ ايندو رهندو آهي. وٽس ٻاهر ڏائي پاسي ڪنڊ وٽ، فرش تي شيشن صاف ڪرڻ وارو برش پيو آهي. ڪٻٽ اندران ڪپڙا، سٿڻون، گهاگهريون، چولا، پوتيون ڪي ويڙهيل ڪي کنڊريل خانن تان هيٺ پيا لڙڪن. ڪٻٽ جي مٿان پيتي رکي آهي. شايد ٺلهي هوندي. انهيءَ پيتيءَ جي مٿان وري گري ٽوپي فرحت پيئي وٺي. اها ٽوپي منهنجي ڀاءُ ٽي مهينا ٿيندا ته اتي رکي ڇڏي هئي جو هو بازار مان نئين ٽوپي خريد ڪري آيو هو. پيتيءَ جي ڀرسان اها ڪاغذن جي وڏي پڙي آهي. خبر ناهي ته الائجي منجهس ڇا آهي! سمجهان ٿو ته ٻارن جون سُتيون ڦڪيون هونديون. هيٺ تري ۾ ڪٻٽ جي سامهون پٽ تي سڻيءَ جو ريل آهي. جنهن جي ڌاڳي جو ڇيڙو ڪافي ريل تان لهي آيو آهي. انهيءَ ڪٻٽ جي اولهه کان جيڪو فيل ۽ پئا رکيل آهن. پئسن جي بيگم صاحبه کي به گهرج ٿيندي آهي.ان ڪري ان جي هڪڙي ڪنجي مون وٽ ته ٻي بيگم صاحبه وٽ هوندي آهي. ڪڙي ڪرف وٽ ته ڪاٺ ۽ ان جي پالش اکڙيل نظر ايندئي. ڇو جو ٻه چار دفعا نه پر الائي دفعا؛ ٻنهي کان ڪنجيون وڃائجي وينديون آهن. ڪرف ايندو آهي. ڪنجي کان سواءِ، تنهنڪري اڪثر ڪنجيون اندر رهجي وينديون آهن. پوءِ ڪرف کولڻ کان ڇُٽو، تنهنڪري ڪڙي کي ڪلين ۽ همام دستي سان کولڻو پوندو آهي.
بيهندا ڪيترو، هن ڪرسيءَ تي ويهي رهو. آسانيءَ سان ڏسي سگهندا. ڏکڻ پاسي انهن ٻنهي ڪٻٽن جي وچ ۾ گاديلي سان پلنگ آهي. فڪر ناهي ته گاديلي جي ڇوَ ڪانهي، فڪر ناهي ته اها ميري ۽ تيل سان ڀريل آهي. پلنگ ناهي ته تخت آهي. پاسن کان ڪپڙا رکيا اٿس، هيءُ برقعو آهي. هي ٽوال آهي. ها گهاگهري آهي ۽ هي ٻيا ڪپڙا ته سڃاڻپ ۾ نٿا اچن. خير ٺهيو. پلنگ هيٺان به نظر ڦيرايو هيٺان بوٽ پالش جي برشن جو جوڙو پيو آهي. پيرانديءَ هيٺان وري سبڻ جي مشين جو پرزو آهي. اهو جهالر ٺاهڻ وقت ڪم ايندو آهي ۽ هاڻي گاديلي مٿان ڏس. نوٽبڪ، ساسر، ڪاري عينڪ، اخبارن جا پرچا ۽ ڪتاب پڻ آهن.
ميز تي تنهنجي ڀرسان آهي. ڏس ته مٿس ڇا ڇا پيو آهي. آرسي، قلم، تيل جو شيشو، ڪتاب، نوٽبڪ، مس ڪپڙي، قئنچي، بوٽ پالش جي دٻلي، ڏندن وارو برش، گلاس، دٻڪي، بڪل، صابڻ، ٿالهيون وغيره. انهيءَ ميز کي ٻه خانا به آهن، جن ۾ به ڳچ جهڙو سامان آهي، ميز جي هيٺان همام دستي جو هيٺيون پڙ، ڪڻڇي ۽ بوٽ پيا آهن. باقي هيءَ ڪند رهي آهي. ان ۾ هي هيڏو سارو پينگهو ته اوهان سولائيءَ سان ڏسي سگهندا هوندا. انهيءَ جي هيٺان ڏسڻ جي شيءِ رکي اٿو. اهو ته بصر آهي. ڀلا بصر هي ڇو؟ اهو ته آءٌ اوهان کان پڇڻ وارو هوس. اهو ئي هڪڙو ڪم آهي، جو منهنجي بيگم صاحبه سڃاڻپ جو ڪيو آهي. اهو بصر سستائي جي وقت ۾ ورتو ويو هو جو گهٽ ۾ گهٽ ڇهه مهينا هلندو، تسين تائين اهو اتي ٽڙيو پکڙيو ۽ پاٿاريو پينگهي جن ٿڌيون هوائون پيو کائيندو. هوند ٻئي ڪنهن هنڌ رکي ها ته ضرور خراب ٿي وڃي ها. سمجهان ٿو ته هاڻي هن ڪوٺيءَ جون شيون سڀ ئي اچي پوريون ٿيون آهن. ڀر واريءَ ڪوٺي افسوس اٿم ته هينئر ڏسي نه سگهندا جو گهر جا ماڻهو ماني کائي رهيا آهن. ها هو ڏس ڀتيون اهي ليڪا ٻارن راند ڪندي ڪڍيا آهن. ڀلا انهن بي پرواهه بادشاهن کي ڪير روڪي! باقي ڪپڙن ٽنگڻ جون ڪليون رهيون. انهن ۾ سواءِ ٻوڙ رڌڻ واريءَ هنڊيءَ، ۽ ڇٻيءَ کان سواءِ ٻيو ڪجهه ڪينهي.
اٿو ڇو ٿا؟ اوهان کان سوال پڇڻو اٿم. ڪينءَ منهنجو گهر پسند آيو؟ وڃين ٿو وڃن تنهنجا ڪپڙا. ڀلا سچي ويهه ته ماني کڻي اچان. تڏي تي آيو آهين، ائين ڇڏبو! مڙيئي دال روٽي هوندي. ڀلا تون ڪٿي ٿو غريبن جي ماني کائين. چڱو نٿو ترسين ته ٺهيو. باقي جيڪو سوال پڇڻو هوم. ان جو جواب ته ڏيئي وڃو. آءٌ خود عجب ۾ آهيان، منجهيل آهيان ته هن جاءِ کي بنگلو سڏيان يا گهر. توهان جي نظر ۾ هاڻي اوهان جڏهين هي گهر ڏسي چڪا آهيو، تڏهن هاڻي ٻڌايو ته ان کي بنگلو سڏجي يا گهر يا ماڳهين ٻيو ڪجهه! اهو وري ڪينءَ؟