تحرير
هو شخص سندءِ عشق جي اظهار جو تفسير هو.
“مان جوز ڊي سلواٽا هن وقت هڪ غار ۾ اڃيو ۽ بکيو مري رهيو آهيان. هي غار انهن پهاڙن ۾ آهي، جنهن کي مون ڪوهه سبا جو نالو ڏنو آهي. هيءَ تحرير مان هڪ سڪل هڏيءَ جي ٽڪري سان پنهنجي رت سان لکي رهيو آهيان. سواءِ انهيءَ جي هت لکڻ لاءِ ٻيو ڪوبه سامان مهيا ڪونهي. اگر منهنجو ملازم مونکي ڳوليندو هتي به اچي پهچي ته ان کي کپي ته هن تحرير کي امانت با سلامت سمجهي منهنجي خاندان جي ڪنهن به فرد کي پهچائي ڇڏي. منهنجو هڪ دوست (جنهن جو نالو ايلمبل آهي) هن تحرير کي کڻي وقت جي بادشاهه سلامت جي حضور ۾ حاضر ٿئي، ۽ بادشاهه سلامت کي مشورو ڏئي ته هُو شاهي لشڪر وٺي پهاڙين طرف ڪوچ ڪري، اگر ان جو لشڪر خير خوبيءَ سان هن قاتل صحرا کي عبور ڪري ويو ۽ ڪوهه سبا جي ٻئي طرف پهچي اتان جي مقامي ماڻهن ۽ ڪارو جادو ڄاڻندڙن کي زير ڪري ورتو ته اهو حضرت سليمان کان پوءِ دنيا جو امير ترين بادشاهه هوندو.
مون پنهنجي اکين سان خفيه ڪمري ۾ بيشمار هيرا جواهر ڏٺا آهن، ليڪن گگول نالي هڪ عورت جي ڪري (جيڪا صحيح معنيٰ ۾ هڪ ڏائڻ ۽ ڪاري علم جي ماهر آهي) مان هڪ به هيرو پاڻ سان کڻي نه سگهيو هوس ۽ انهيءَ گگول جي ڪارستانين مون کي نيٺ موت جي حوالي ڪري ڇڏيو آهي.
جيڪو شخص به منهنجي هن نقشي جي مدد سان ڪوهه سبا تائين پهچي وڃي ته ان کي کپي ته کاٻي طرف پهاڙن تي چڙهڻ شروع ڪري، ايستائين جو چوٽيءَ تي وڃي پهچي. چوٽي تي اتر طرف هڪڙو رستو نظر ايندو، جيڪو “شاهراهه سليمان” ٿو سڏجي. اهو ئي رستو وٺيو وڃي، اهو رستو ٽن ڏينهن بعد ان ماڻهوءَ کي ڪو ڪو آنه جي دارالسلطنت ۾ وڃي پهچائيندو، هتي پهچي گگول تي ڪنٽرول ڪرڻو پوندو، نه ته اهو به مون وانگر پنهنجي زندگيءَ تان هٿ ڌوئي ويهندو، منهنجي لاءِ دعا ڪجو.
الوداع
جوز ڊي سلواٽاــ
جڏهن مون اها تحرير پڙهي هنن کي نقشو به ڏيکاري ڇڏيو ته ڪمري ۾ گهري خاموشي ڇانئجي وئي.
“مون تقريباً سڄي دنيا جو سفر ڪيو آهي”. گڊ ڪجهه دير ترسي چوڻ لڳو، “پر اهڙي عجيب غريب ڪهاڻي مون کي اڄ تائين ڪٿي به ٻڌڻ ۾ نه آئي آهي”.
“واقعي ئي مسٽر ڪوارٽرمين! ڪهاڻي عجيب آهي”. سر هنري چيو “تون ڪٿي اسان کي بيوقوف ته نه پيو ڪرين؟“
“جيڪڏهن توهان ايئن ٿا سمجهيو ته بس اتي ئي ڳالهه ختم ٿا ڪريون، ۽ مون ڪاغذ ويڙهي سيڙهي پنهنجي کيسي ۾ رکي ڇڏيا، سر هنري جي ڳالهه سچ پڇ به مون کي بري لڳي هئي، مان انهن ماڻهن مان ناهيان جيڪي هروڀرو به پنهنجي ڪوڙ کي وڌائي چڙهائي ٻين ماڻهن اڳيان پنهنجي لئه بيهارڻ جي ڪوشش ڪندا آهن، مان وڃڻ لاءِ ٽپ ڏئي اٿيس، جو سر هنري پنهنجي وزني ٻانهن منهنجي ڪنڌ تي ڀاڪر وانگر ورائي ڇڏي.
“ويهي رهه ڪوارٽرمين! مان پنهنجي گستاخيءَ جي معافي ٿو وٺان، پر پوءِ به مون کي اهو چوڻ جي اجازت ڏي ته ان ڪهاڻيءَ تي ڪنهن کي يقين مشڪل ئي اچي”.
“خير جڏهن پاڻ ڊربن پهچنداسين، تڏهن توهان کي اصل تحرير ۽ نقشو به ڏيکاريندس، پوءِ شايد توهان کي منهنجي ڳالهه تي يقين اچي.” مون ڪاوڙ تي ڪنٽرول ڪندي چيو “۽ تون هاڻ پنهنجي ڀاءُ جي باري ۾ به ٻڌي ڇڏ، تنهنجي ڀاءُ سان جم نالي جيڪو ڪافر ملازم گڏ هيو، مان ان کي به سڃاڻان ٿو، ان ڏينهن جڏهن مسٽر نيول موڪلائي رهيو هو، جم اڪيلو منهنجي ڇڪڙي وٽ مون سان بيٺو هو.
“جم!” مون پڇيو مانس “توهان آخر ڪيڏهان پيا وڃو؟ هاٿين جي شڪار تي؟“
“نه، صاحب” هن مسڪرائي جواب ڏنو هو ته “اسان انهيءَ کان به قيمتي شيءِ جي ڳولا ۾ وڃي رهيا آهيون”.
“باقي ڪهڙي شيءِ آهي اُها ــ سون؟“
“نه صاحب، سون کان به وڌيڪ قيمتي آهي اها شيءِ”. مون ان کان وڌيڪ پڇڻ مناسب نه سمجهيو، مان اهو ڄاڻڻ لاءِ ضرور بيچين هوس ته اِهي آخر وڃن ڪيڏهان ٿا.
مان ان ڳالهه جي هٿ ڌوئي پويان لڳان ها ۽ جم کان پڇڻ لاءِ ضد ڪري بيهان ها ته جم شايد مون کي ڪجهه به نه ٻڌائي ها.
“صاحب!” ڪجهه دير کان پوءِ جم چيو.
مان خاموش رهيس.
“صاحب!” هو وري به مون سان مخاطب ٿيو.
“ڇاهي؟” مون بيتوجهي سان جواب ڏنو.
“اسين ماڻهو هيرن جي تلاش ۾ وڃي رهيا آهيون”.
“پوءِ ته توهان غلط رستو اختيار ڪيو آهي، هيرن جون کاڻيون انهيءَ طرف ڪٿي آهن؟“
“توهان ڪڏهن سليماني خزاني جي باري ۾ ڪجهه ٻڌو آهي؟“
“هون“، منهنجي چپن مان صرف ڀڻڪو نڪتو.
“جِي توهان ڪڏهن حضرت سليمان جي خزاني جي باري ۾ ڪجهه ٻڌو آهي؟“
“مڙئي ڪجهه هوائي توائي ڳالهيون ٻڌيون اٿم”.
“هوائي نه صاحب! اها حقيقت آهي، ڪو وقت ٿيو جو هڪ عورت پنهنجي ٻارڙي سان گڏ اُتان کان هت ناٽال آئي هئي. جتي اهو خزانو آهي، مون سليماني خزاني جي باري ۾ ان عورت کان سڀ ڪجهه معلوم ڪري ورتو هو، پر هوءَ ويچاري، مري وئي آهي”.
“توهان ٻنهي ڄڻن مان صحرائي درندن جو خوب پيٽ ڀربو”. مون طنز ڪندي چيومانس. “اوستائين ڪير به نه پهچي سگهيو آهي، منهنجا دوست!“
“خير ــ موت ته هر ڪنهن جي مٿي تي آهي ئي آهي، جتي اچڻو هوندو، اتي اچي ئي ويندو. ان کان ڪير ڪٿي ٿو بچي سگهي”. اڌ ڪلاڪ بعد نيول کي مون موڪلائيندو ڏٺو ۽ جم ڊوڙندو مون کي الوداع ڪرڻ آيو هو.
“صاحب! توهان بلڪل صحيح ٿا چئو”. هن چيو “مون کي به هاڻ محسوس ٿيڻ لڳو آهي ته اسين هاڻ ڪڏهن به واپس موٽي نه سگهنداسين”.
“ڇا واقعي ئي توهان خزاني جي تلاش ۾ ٿا وڃو يا صرف مذاق ٿا ڪريو؟”
“نه صاحب! اسين خزاني جي تلاش ۾ ئي وڃي رهيا آهيون.”
“اڇا! ته هڪ منٽ ترسو ــ مان هڪ چٺي تنهنجي آقا لاءِ لکي ڏيانءِ مگر واعدو ڪر ته انياٽي پهچڻ کان اڳي اها چٺي مسٽر نيول کي نه ڏيندين.”
“مان واعدو ٿو ڪريان صاحب!”
ايتري ۾ مون هڪ ڪاغذ تي ڪجهه لفظ لکي کيس سمجهايو ته “جڏهن توهان هيءَ رڻ جهاڳي سبا جي چوٽين تي چڙهندئو ته اتان ئي توهان کي هڪ رستو ملندو. بس اهو ئي ڏئي هليا وڃجو. ٽن ڏينهن کان پوءِ توهان پنهنجي منزل تي پهچي ويندئو”.
اها چٺي جم کي ڏيندي وڌيڪ چيم ته “تنهنجي آقا کي کپي ته هن تي عمل ڪري. ليڪن خبردار هيءَ چٺي نيول کي هينئر ئي نه ڏجانءِ. مان نٿو چاهيان ته هو واپس اچي مون کان ڪجهه اهڙا سوال پڇي جن جا جواب مان کيس هن وقت ڏئي نٿو سگهان.” چٺي وٺي جم مون کان موڪلايو. بس سر هنري! مان ايترو ئي ڄاڻان ٿو، مان توهان جي ڀاءُ جي ڪري پريشان به آهيان ته ڪٿي توهان جو ڀاءُ....”
“مسٽر ڪوارٽر مين! هنري منهنجي ڳالهه اڌ ۾ ڪٽيندي چيو “مان پنهنجي ڀاءُ جي ڳولا ۾ سليماني خزاني تائين به ويندس، ۽ ان وقت تائين ڳوليندو سانس، جيستائين هو مون کي نٿو ملي يا هن ڳالهه جو پختو يقين نٿو ٿيم ته هو مري چڪو آهي ۽ مان چاهيان ٿو ته ان سفر ۾ تون به منهنجو ساٿ ڏين.”
“مان؟.... هان؟” مان خوف ۾ وٺجي ويس، ڇو ته مون کي خبر هئي ته سليماني خزاني جي ڳولا ۾ وڃڻ معنيٰ موت جي منهن ۾ وڃڻ، ۽ مان اڃان مرڻ نٿو چاهيان، ۽ هونئن به اهڙي موت کان ڌڻي تعاليٰ هر ڪنهن کي پنهنجي پناهه ۾ رکي. “جي نه! معاف ڪجو سر هنري! مان اوهان جو ساٿ نٿو ڏئي سگهان. ۽اوهان کي به نيڪ صلاح ٿو ڏيان ته پنهنجي ارادي کان باز اچو. ۽ وري منهنجي پٽ هيريءَ کي به اڃان منهنجي ضرورت آهي.”
منهنجي انهيءَ فيصلي تي ڪپتان گڊ ۽ سر هنري ڏاڍا مايوس ٿيا.
“مسٽر ڪوارٽرمين! مان پڪو ارادو ڪري چڪو آهيان ته سليماني خزاني تائين ضرور ويندس. هاڻ دنيا جي ڪابه طاقت مون کي اوڏهان وڃڻ کان روڪي نٿي سگهي” سر هنري ڌڙام پنهنجو مُڪو ميز تي ٺوڪيندي چيو. رهيو تنهنجو معاملو ته، اسان کي تنهنجي ساٿ جي سخت ضرورت آهي. ان لاءِ جيترو معاوضو چاهين، رواني ٿيڻ کان اڳ ئي مون کان وٺي ڇڏجانءِ. اگر خدانخواسته ڪٿي گس ۾ مري کپي به وياسين ته مان تنهنجي پٽ لاءِ هاڻي کان ئي انتظام ڪري ٿو ڇڏيان. ان کي سال به سال باقائدگيءَ سان هڪ معقول رقم ملندي ئي رهندي. جيڪڏهن خدا چاهيو ته اسين خزاني تائين پهچي به وياسين ته اهو گڊ ۽ تنهنجو حصو هوندو. مون کي دولت جي خواهش ناهي. ڌڻي تعاليٰ مون کي سڀ ڪجهه ڏنو آهي. شايد تون منهنجي واعدي تي اعتبار نه ڪرين، ان لاءِ بهتر آهي ته هاڻ ئي پنهنجا شرط پيش ڪر.”
“سر هنري! واقعي ئي توهان وڏي لالچ ڏني آهي، مون جهڙي مسڪين کي ايڏو وڏو خزانو حاصل ٿيڻ جو خيال ئي وات ۾ پاڻي آڻيو ٿو ڇڏي، ليڪن اها هڪ وڏي خطرناڪ مهم آهي، ان لاءِ مون کي ٿورو غور ڪرڻ لاءِ وقت کپي. ڊربن پهچڻ کان الڳ ئي مان توهان کي پنهنجي فيصلي کان آگاهه ڪري ڇڏيندس.” “ڏاڍو سٺو” سر هنري چيو ۽ مان انهن ٻنهي ڄڻن کي رات جو سلام ڪري پنهنجي ڪيبن ۾ هليو آيس، ۽ سڄي رات مزيدار خواب ڏسندو رهيس.