ڪهاڻيءَ جو ڪاريگر : سجاد مهر
ڪاڪروچ کي ڪتو بڻائي ڇڏڻ، ڏائڻ کي هوا ۽ ڀوتن کي ڀِت مطلب ته انهن جي سوچ جو زاويو عام نظر کان گهڻو مختلف هجي ٿو. پڙهندڙ وٽ Explore ڪرڻ جو پنهنجو ماپو آهي. هو غير معمولي شين کي ڇُهي روايتي انداز کان اوپرو ٿي بيهڻ جو اعلان ڪري ٿو، توڙي جو روايت ۾ پنهنجو روح آهي پر جِدت جي جهان ۾ گم ٿي وڃڻ وارن جي هڪ دنيا ئي الڳ آهي. منفرد انداز ۾ نظر اچڻ، غير معمولي طريقي سان شين کي ڏسڻ ۽ بدلائڻ، پراڻ واري چولي لاهي نواڻ وارو نئون ويس ڍڪائڻ وارو تجربو ڪجهه ليکڪن ڪمال ڪاريگريءَ سان ڪيو آهي.
ڪهاڻيءَ به ڪاريگري آهي، ليکڪه قلم کڻڻ کان پوءِ ڄڻ ته وجدان واري ڪيفيت ۾ هليو ٿو وڃي، پوءِ ڪڏهن هو علامتن جي احساس ۾ ٿو وڪوڙجي ته ڪڏهن وري حقيقت جي هانوَ ۾ وڃي ٿو هٿُ وجهي، ڪڏهن لفظن جي سحر انگيزي ٿو ٽوپي ته ڪڏهن وري ايبسٽريڪٽ اسٽائيل جو سهارو ٿو وٺي، مجموعي طور ڪهاڻيءَ لاءِ قلم کڻڻ کان پهريان تخليقڪار دنيا جي دائري مان نڪري ڄڻ ته هوائن ۾ هليو ٿو وڃي ۽ فضائن ۾ ڦهلجي وسيع ڪائنات مان ڪجهه خواهشون سهيڙي وري ٿو. مشاهدو، تجربا، احساس ۽ خواهشون گڏائي هڪ شعوري پورٽريٽ ٺاهي ٿو. اهڙا مصور جيڪي ذهن جي ڪينواس تي حواسن جي رنگن سان خيالن جي پينٽنگ ڪرڻ جو فن ڄاڻن ٿا تن ۾ ڪي آڱرين تي ڳڻڻ جيترا نالا آهن. اسان جو رسول ميمڻ انهن ئي چند ليکڪن جي لسٽ ۾ اچي ٿو... هو پنهنجن ڪردارن تي ڪو ليبل هڻي انهن جي بهترين برانڊ هجڻ جي دعويٰ هرگز نه ٿو ڪري، پر سندس ڇُهيل مِٽيءَ جا ڪردار پاڻ مرادو ڳالهائڻ لڳن ٿا. هُن وٽ ڪمال جي بي ساختگي آهي. عجب ۾ وجهندڙ موضوع ۽ حيرت جي حدن کان نڪري ويندڙ نرالا احساس، هر وقت چُرپر ۾ رهن ٿا. تجسس ۽ تجريد وٽس ئي آهي، هو گهڻو تڻو مختلف ئي آهي. ڪنهن سان به ڪٿي ملي ئي نه ٿو. مون کيس جيترو پڙهيو آهي، ان بنياد تي دعويٰ ٿو ڪريان ته موجوده ٽهيءَ ۾ ته هن وٽ ڊڪشن، انداز ۽ منظرن کي چٽڻ جو فن ڪمال جو آهي، ها اها الڳ ڳالهه ته جيئن شاعريءَ ۾ خيال هڪ ٻئي سان ملي ويندا آهن يا شعرن جو تصادم ٿي پوندو آهي ائين ئي پلاٽ جو ملي وڃڻ يا ان جي لڳ ڀڳ هجڻ وارو ورجاءُ ڪٿي ڪٿي محسوس به ٿيندو آهي. گهڻو عرصو اڳ مون نور الهديٰ شاهه جي ڪهاڻي “پاروٿو گوشت” پڙهي هئي، جنهن جو ڪلائيميڪس به وري انتهائي ڪمزور هو ۽ پوءِ وري ساڳي عنوان سان ٺهڪندڙ سعاد حسن منٽو جو افسانو “ٺنڊا گوشت” پڙهيم ته ڪلڪ ٿيو. ڪٿي ساڳي ماجرا ته ناهي، پر پوءِ نالي جي نسبت کان اڳتي حالتون گهڻيون مختلف هيون، ائين ئي پوءِ انور شيخ جي ڪهاڻي “ڳاڙهي سٿڻ” ۽ “اگهاڙا ٽهڪ” اکين مان گذريا ته وري منٽوءَ جي “ڪالي شلوار” ۽ “ننگي آوازين” جهڙا شاهڪار افسانا اکين جي اسڪرين تي آيا... سوچيم پئي ته نالن جو هڪ جهڙو يا لڳ ڀڳ ساڳيو هجڻ ڪا معنيٰ نه ٿو رکي. هر ڪنهن جي پريزنٽيشن پنهنجي آهي. طارق عالم ابڙي جي ڪتاب “رهجي ويل منظر” جي بيڪ ٽائيٽل تي لکيل محترم عبدالقادر جوڻيجو جا اهي جملا ذهن تي تري آيا ته دنيا ۾ ڪل 36 ٿيمس آهن، جن تي 36 هزار ڪهاڻيون لکجي چڪيون، ڳالهه بس پريزنٽيشن جي آهي. محسوس ڪيم ته خيالن ۽ پلاٽ جو ملڻ پوءِ ته ناممڪن ناهي. رسول ميمڻ جو ڪتاب “حليمان” پوپٽ پبلشنگ هائوس خيرپور پاران 2013ع ۾ ڇپيو. پهرين فرصت ۾ پڙهي ورتم.
“ڊائون سينڊ روم” کان “هو ۽ هن جو مالڪ” تائين پنو پنو اٿلايم، ڪهاڻي “ڊائون سينڊ روم” جو پلاٽ انتهائي مختلف آهي. پر ان ۾ صفحي نمبر 18 تي لکيل هيٺيان جملا پڙهي فريز ٿي ويم:
“هو مذهب جي بازار ۾ حيران ۽ پريشان گهمندو رهيو، هن کي اتي پنهنجي منزل نظر نه آئي، هو مايوس ٿي ويو. جو جنهن به دوڪان جي اڳيان ٿي لنگهيو ته اتان آواز ٿي آيو:
“خدا مان وٽ آهي”
“اصل خدا منهنجي دڪان ۾ موجود آهي.”
“مان وٽ اچ مان توکي خدا رعايتي اگهه تي ڏيندس.”
“مان وٽ خدا مفت مهيا آهي، يا مان وٽ خدا سان گڏ تلوار جو تحفو به آهي.”
ساڳي تسلسل ۾ ڪجهه وقت يعني 2012ع ۾ آيل هندي مووي “او ماءِ گاڊ” ۾ پاريش راول جا هڪ مذهبي دڪان ۾ اچي “ڀڳوان جي قيمت” وارا جملا الائجي ڇو پڙهيل شين جو تسلسل لڳا، پوءِ وري پريزنٽيشن تي خيال ويو ته حالتون گهڻيون اوپريون محسوس ڪيم. بعد ۾ ان ئي پلاٽ تي هڪ ٻي هندستاني فلم “P.K” به آئي، مقبوليت ڪمايائين ۽ ماڻهن جي ذهنن ۾ اهو سڀ ڪجهه محفوظ ٿي ويو.
رسول ميمڻ جو ڊڪشن ۽ انداز بنهه منفرد آهي، هن جي اکين ۾ Explore ڪرڻ وارو لينس عام اک کان الاهي الڳ آهي. زندگيءَ جي زاويي تي هن جي قلم جي سگهه وڏي برجستگيءَ سان هلي ٿي. “امن جي نالي” وارو نعرو کڻي نڪرندڙ هن قلمڪار وٽ الائجي ڪيترو مواد آهي، جيڪو لمحي لمحي هن جي قلم مان ٽمندو رهي ٿو. هن جي Observation جي گرفت به حد درجي جي آهي. تشبيهه ۽ منظر نگاريءَ ۾ ته هن جو ڪو ثاني ڪونهي. اسان جي اياز گل چواڻي “هي شخص جڏهن ادب ۾ انٽر ٿيو هو ته پڙهندڙ سندس ڪهاڻيون پڙهي حيران ٿي ويا هئا، اهي ڪهاڻيون نه امر جليل جون هيون، نه نسيم کرل جون. اهي رسول ميمڻ جون ڪهاڻيون هيون.” ڪتاب “سونو ڏند” ۾ لکيل ڪهاڻي “صفوران چورنگي” ۾ جڏهن گل محمد جي گڏهه وارو حادثو، ٻانهن جو ڪپجڻ ۽ پوءِ به عزت جي روزي ڪمائي ڏيندڙ گڏهه جي منڊي ٿيڻ وارو احساس، ڪنهن جانور يا انسان سان انسيت، درد کي هڪ سانچي ۾ سهيڙي رکڻ ۽ ان جو اهڙي انداز ۾ ڇيد ڪرڻ، پڙهندڙ جي اکين کي آلو ڪري وجهي ٿو. اها ڪهاڻي پڙهي منهنجي ذهن تي مشهور ليکڪ بادل جماليءَ جي ڪهاڻي “جيجل” جو پلاٽ تري آيو. توڙي جو ٻنهي ڪهاڻين جي پاڻ ۾ ڪا هڪجهڙائي به ڪونهي پر احساس تقريبن هڪجهڙو ٺهي ٿو. سندس لکيل ڪهاڻي “جيجل” جنهن کي اسين “امڙ” سمجهون ٿا تنهن ۾ ڪمال ڪاريگريءَ سان ان گڏهه کي اهڙو ته ڪمائيءَ جو ذريعو ٻڌايو آهي ۽ زندگيءَ جو ڏيئو جلائڻ واري جوت سان ٽوپي ان جي هجڻ کي ماءُ جي هجڻ سان ڀيٽيو ويو آهي، لڳو هو جانور به اسان سان ائين سلهاڙيل هجن ٿا. جيئن اسان سان اسان جا رشتا.
قلمڪار جي اهائي ته خوبي هجي ٿي جو هو جنهن ڪردار کي ڇُهي اهو ان ئي روپ ۾ پڙهندڙ اڳيان محسوس ٿي پوءِ اهو ڪردار چانديءَ جو هجي، پتل جو هجي يا سون جو، صرف ڇهڻ جي ڳالهه هجي ۽ ڪردار پنهنجو تعارف پاڻ ڪرائي. ساڳي ئي انداز ۾ رسول ميمڻ جي ڪهاڻي “سونو ڏند” به ڪمال جي ڪاريگريءَ ۽ لفظن جي سحرانگيزيءَ تي ٻڌل آهي. تشبيهون ۽ تجنيس حرفي واري حرفت “تڪ جا طهر”، “آڏاڻن سمان آمدني”، “ڪنب جي ڪناري”، “صابو صندل تي”، “حرڪت تي حيران”، “ڳوٿري ڳولهڻ جي ڪوشش”، “دونهون دکندو رهيو”، جهڙا برجستا جملا پڙهي لڳي ٿو ته ليکڪ کي ٻوليءَ تي گرفت ڪيتري شاندار آهي. اهڙي قسم جي ٻولي خاص ڪري “فٽ پاٿ جو فوٽو گرافر” “لوڊشيڊنگ”، “گڏهن جي آزادي”، “قلم جو قيدي”، “پريو مڙس” ۽ “گونگا، ٻوڙا ۽ انڌا” جي اڀياس مان پسي سگهجي ٿي.
رسول ميمڻ جيئن پاڻ چوي ٿو ته “ڪهاڻيون” ڏاڍو پراڻو نالو آهي، منهنجي تخليقن کي ڪهاڻيون سمجهي پڙهيو وڃي ٿو ان ڪري اهي سمجهه جي دائري کان ٻاهر نڪري وڃن ٿيون، مونکي سمجهيو نه ويو آهي، ڇو جو صحيح معنيٰ ۾ پڙهيو نه ويو آهي.” “ڪهاڻيءَ” جو ٻيو نالو ڇا ٿي سگهي ٿو؟ وري اها ڳالهه منهنجي سمجهه کان ٻاهر آهي.
شايد اهو ئي سبب آهي جو هن ليکڪ جي روح کي تخليق جي تواني سفر مان اهو ساءُ نه آئڙيو جو هن ان کان به ٻه قدم اڳتي وڌي “سائنس ۽ فلسفي” جي فارميٽ ۾ پنهنجا خيال کڻي “خدا، روح ۽ سائنس” جهڙي ڳوڙهي موضوع تي ڪتاب لکي ورتو. ڪتاب ڇا لکيائين ڄڻ پنهنجي شعوري سگهه جي ڪينواس کي ڪشادو ڪري اندر اوتيائين. ارتقا جو ڄڻ نه نئون آسمان تياڳيائين... مطلب ته هن جي قلم مان ڪرشما جاري هئا، جاري آهن، سچ ته هن جو سمورو ڪم فلسفيانه آهي.
“رهجي ويل منظر” ۾ طارق عالم جيڪو نثر جو مزاج جوڙيو هو، رسول ميمڻ ان مزاج کان به مٿانهون ٿي، منهنجي نظر ۾ هڪ نئون جهان جوڙيو آهي. قلم قبيلي اندر جتي ليکڪن جا ڪٽڪ آهن. انهن جي انداز ۽ اسٽائيل کان هٽي ڪري به ٻولي ۽ آبزرويشن جي حوالي سان رسول ميمڻ هڪ الڳ مقام تي بيٺو آهي.
قوي اميد آهي ته اڃا به هن جي قلم جي قيد مان نڪري، هوا ۾ پر هڻي، ڪروڙين ڪهاڻيون اڏري، اسان جي اکين جي آکيري ۾ اچي ويهنديون...
•