ٻہ اکر
سنڌي ناول جا اھي متني محرڪات نون لساني رشتن سان معني انگيزي وارو تنوع، اھو سڀ ڪجهہ ھڪ امڪان جي صورت ۾ موجود آھي. سنڌي ناول کي جيئن جيئن علمي پڙھتون ميسر ٿينديون وينديون، سنڌي ناول پنھنجي ٻولي اسلوب ٽيڪنيڪس سميت نيرٽو جا نوان رستا ڳوليندو ويندو.
سنڌي ناول جو ريڊنگ ڊسڪورس جيئن جيئن جديد علمي نفسياتي لساني مباحثن وارو ٿيندو ويندو. سنڌي ناول پنھنجي اندر جو جوھر اظھاريندو ويندو ڇو تہ معنا جي جڙت ھينئر مسلسل عمل آھي، اھو طئہ شده نقطو ناھي رھيو. ان ڪري سنڌي ناول ۾ ڪيترائي ادبي صورتحال جا امڪان اڻ ڏٺل تصوراتي وسعتون پنھنجي مظھريت جون منتظر آھن.
ھن وقت سنڌي ناول کي ھڪ مٿين محرڪن تي آڌاريل ريڊنگ ڊسڪورس جي اشد ضروت آھي. ان سلسلي ۾ اسان جو پيارو دوست ھوش محمد ڀٽي سنڌي ناول جي پڙھت جو مڪالمو کڻي ”جديد سنڌي ناول جو تجزيو” (سنڌي ناول جي اوک ڊوک) سان ظاھر ٿيو آھي.
ھن ڪتاب ۾ ھن سنڌي ناول سميت ھڪ اردو ۽ ترجمو ٿيل ناولن کي پڻ تجزيي ھيٺ آندو آھي، پر ان کي بہ سنڌي ناول جي پڙھت جي تسلسل واري شاھوڪاري ۾ شمار ڪبو.
ھوش محمد ڀٽي جو ھيءُ ڪتاب سنڌي ناول بابت ھڪ ريڊنگ ڊسڪورس ضرور آھي. جنھن ۾ ھن سنڌي ناول ۾ موجود تحليل نفسيءَ جھڙن محرڪن ۽ سريئلزم جھڙين اظھار جي ادبي ٽيڪنيس سان سنڌي ناول جي اوک ڊوک ڪئي آھي.
ھن ڪتاب جي تنقيدي اھميت ضرور آھي، ڇو تہ موجود وقت ۾ سنڌي ناول تي تجزياتي مواد تہ گهڻو ملي ٿو پر تنقيدي مواد نہ ھجڻ جي برابر آھي. ان سلسلي ۾ ھي ڪتاب سنڌي ناول تي ھڪ انتقادي اڳڀرائي ضرور آھي.
ھي ڪتاب سنڌي ناول جي ريڊر، سنڌي ناول جي نقاد کي سنڌي ناول بابت ڪا جوڳي راءِ رکڻ بابت بہ مددگار ٿي سگهي ٿو. سنڌي ناول بابت پڙھت جو ھي مڪالمو ريڊنگ ڊسڪورس علمي ضرور آھي. اڃان بہ سنڌي ناول جي ريڊنگ ڊسڪورس کي گهڻ رخي ڪرڻ جي ضرورت محسوس ٿئي ٿي. پر پوءِ بہ سنڌي ناول کي تنقيدي ادب ۾ ڪجهہ نئون زاويو ملڻ تي ليکڪ جي ھن “اوک ڊوک” جي آجيان ڪجي ٿي.
خادم بالادي
_ مورو