37
ڪيبيز جواب ڏنو ته، آءُ توکي ٻڌائيندس آءُ ڀانيان ٿو ته مباحثو اڃا اُتي جو اُتي ئي آهي، ۽ اسان جو اڳيون اعتراض اڃا قائم آهي. تو تمام هوشياريءَ سان، ۽ جيڪڏهن ائين چوڻ ۾ تڪبر نه هجي ته، بلڪل برابري سان ڏيکاريو آهي ته اسان جا روح جسماني شڪل ۾ گهڙڻ کان اڳ حيات هئا. هن نقطي نسبت جيڪا مون قبوليت ڏني آهي، تنهن کان آءُ انڪار نٿو ڪريان. پر مون کي يقين نٿو اچي ته ڪو اهي اسان جي مرڻ پڄاڻان حيات رهندا. آءُ، سمئس جي اعتراض سان متفق راءِ نه آهيان، ته ڪو روح جسم کان وڌيڪ مضبوط ۽ جٽائدار نه آهي. آءُ ڀانيان ٿو ته ڳالهين جو هو گهڻو سرس آهي. اتي ڪو بحث وارو جواب ڏئي سگهندو ته، چڱو، تڏهين توکي اڃا شڪ آهي، جڏهين تون ڏسين ٿو ته انسان جو هيڻو ڀاڱو موت پڄاڻان حيات رهي ٿو؟ تون نٿو ڀانئين ته هن جو وڌيڪ پائدار حصو اوترو عرصو حيات رهندو؟ تنهنڪري ڏس ته جيڪي آءُ چوان ٿو تنهن ۾ ڪا معنيَ لڀي ٿي؟ آءُ ڀانيان ٿو ته آءُ، سمئس وانگر، پنهنجو مطلب رنگين زبانيءَ ۾ وڌيڪ چڱي طرح ظاهر ڪري سگندس. مون کي ڏسڻ ۾ اچي ٿو ته ڪوبه ماڻهو تنهنجي دليل جهڙو دليل ڏئي ثابت ڪري سگهي ٿو ته، ڪو ڪوري جو وڏيءَ عمر ۾ مري ٿو سو سچ پچ ناس نٿو ٿئي، پر ڪنهن نه ڪنهن هنڌ زنده رهي ٿو، انهي سبب ڪري ته جا پوشاڪ ڪوريءَ پنهنجي لاءِ اُڻي هئي ۽ جا هو پهريندو هو، سا نانس نه ٿي آهي. ۽ جيڪڏهن ڪنهن کي اعتبار نه اچي ته، هو کڻي انهيءَ کان پڇي ته، انسان وڌيڪ جٽاءُ ٿو ڪري ڪين ڪو ڪپڙو جو هر وقت ڪم آيو آهي؟ ۽ جڏهين جواب مليس ٿو ته، انسان گهڻو وڌيڪ پائدار آهي، تڏهن هو کڻي ڀانئي ته مون بنان ڪنهن شڪ جي ثابت ڪيو آهي ته انسان بنهه سلامت آهي. ڇو ته جيڪي انسان کان گهڻو گهٽ عرصو باقي رهي ٿو، سو به ناس نه ٿيو آهي، پر، سمئس، آءُ ڀانيان ٿو ته ائين نه آهي، تنهنڪري جيڪي آءُ چوان ٿو تنهن کي تون به جاچ، سڀڪو سمجهي سگهي ٿو ته اهڙو دليل نسوري ناداني آهي. وري جيتوڻيڪ ائين برابر آهي ته، هن ڪوريءَ گهڻائي اهڙا لباس پنهنجي لاءِ اُڻيا ۽ انهن کي جوڙي ڦٽو ڪيائين، ۽ هو پوئين لباس کان سواءِ ٻين سڀني کان وڌيڪ عرصو زندهه رهيو، پر پوئين کان اڳ ۾ ناس ٿيو. پر ان ڳالهه هوندي به چئي سگهبو ته، انسان پنهنجي چوغي کان ڪنهن به صورت ۾ گهٽ يا هيڻو نه آهي. آءُ ڀانيان ٿو ته روح جو جسم سان لاڳاپو اهڙي ڪنهن نموني ۾ اظهار ڪري سگهبو. ڇو نه ڪو ماڻهو پوري واجبي طرح چئي سگهي ته انهيءَ دستور موجب روح گهڻي وقت تائين هلي ٿو، ۽ جسم ضعيف اهي ۽ گهٽ وقت هلي ٿو؟ پر، هو وڌيڪ هينءَ به چئي سگهي ٿو ته، سڀڪو روح گهڻائي جسم چوڙي ٿو، خاص ڪري، جيڪڏهن هو گهڻا سال هلي ٿو. ڇو ته جيڪڏهن بدن انسان جي حياتيءَ جي وقت ۾ ئي بي قراريءَ ۽ تباهيءَ جي حالت ۾ رهي ٿو، ۽ روح سدائين هن جي جهوني ڀاڱي کي درست ڪندو رهي ٿو، تڏهن ضرور ائين ٿيندو ته روح ناس ٿيڻ وقت، پنهنجي پوئين پوشاڪ ۾ پهريل هوندو، ۽ فقط انهيءَ کان ئي اڳ ۾ ناس ٿيندو. پر جڏهن روح ناس ٿي ويندو، تڏهن بدن پنهنجي ضعيفي ظاهر ڪندو ۽ جلدئي خراب ٿي ويندو. تنهنڪري اڃا اسان کي، هن دليل جي زور تي، يقين ڪرڻ جو حق نه آهي، ته ڪو اسان جا روح اسان جي مرڻ پڄاڻان حيات رهندا، ۽ ڪو ماڻهو کڻي هن کان به وڌيڪ ڪنهن تنهنجي دليل ڪم آڻيندڙ حمله آور وٽ قبول ڪري؛ ته اسان جا روح اسان جي ڄمڻ کان اڳ واري عرصي ۾ به حيات هئا، پر اهو به مڃي ته ڪوبه سبب نه آهي ته، ڇو نه انهن مان ڪي آئينده به حيات رهن، ۽ وري وري هستيءَ ۾ اچن، ۽ وري، اسان جي مرڻ پڄاڻان مرن، ڇو ته روح پنهنجي فطرت موجب گهڻا ئي دفعا هستيءَ ۾ اچڻ جي سگهه رکي ٿو. هو ايترو چئي سگهي ٿو، ته بنان قبول ڪرڻ جي ته انهن سڀني جنمن ۾ هن کي ڪوبه نقصان نٿو رسي، يا ڪنهن نه ڪنهن موت واري وقت هو صفا ناس ٿي نٿو وڃي؛ ۽ هو اهو به چئي سگهي ٿو ته ڪنهن کي به خبر نه آهي ته اهو موت ڪڏهين ٿيندو، جڏهن روح به ناس ٿي ويندو، ڇو ته اها ڳالهه معلوم ڪرڻ انسان لاءِ ناممڪن آهي؛ پر جيڪڏهن هيءَ ڳالهه برابر آهي ته ائين انسان جي موت نسبت يقين اجايو آهي، جيسين ڪِ هو ثابت ڪري ڏيکاري ته روح بلڪل لازوال ۽ اڻ مٽ آهي- نه ته سڀ ڪنهن انسان کي جو مري ٿو انديشو رکڻو پوندو ته هن دفعي جسم کان جدا ٿيڻ سندس روح کي صفا ناس ٿيڻو پوندو.