رَيکائُن جِي تَرتِيبَ
پِيارِي ڌيءَ جي سوال تي، اَکيُنِ ۾ ڳوڙها تَرِي آيَس، حقيقت ٻُڌائڻَ بدران وراڻيائينس، ”راڻِي تُنهنجِي طبيعت ٺيڪ نه هُئِي، ان ڪري هِتَي آيا آهيون.“
هِيڻِي ڪمزور هئڻ ڪري، وري بيهوش ٿِي ويئي، گهر ۾ اَڪيلِي طرفدار ماڻهس، جِگرَ جَي ٽُڪرَ جِي حالت ڏِسِي نه پيئي سَگَهي، پر اسپتال ۾ ساڻُ هُيَس. ڌيءُ جي طبيعت کان واقف، سَوچَي ٿِي؛ ”انور سائينءَ ۽ ساجده جَي ڀائرن، سندس حَملُ ضايع ڪرايو آهي، کيس خبر پوندي ته خودڪَشِي ڪندي يا صَدمَي ۾ چَرِي ٿِي ويندي. اُف خدايا... ساجده کي ڪيئن سَنڀالينديَس.“
ساجده نِيم بيهوشيءَ ۾ ڳالهائَي ٿِي؛ ”سانوَلَ تون ڇڏي نه وڃجان، مُنهنجَو پيءُ ۽ ڀائرُ تو سان ڪوڙ ٿا ڳالهائنِ، هِي مون کي ٻيو دفعو، تنُهنجَي حوالَي نه ڪندا، اِها صرف چالِ آهي.... چالِ ....“ وري غَشِي تارِي ٿيڻ ڪري خاموش ٿِي وڃي ٿِي. بيهوشيءَ جي حالت ۾ به سانوَلَ کي ياد ڪرڻ، سندس ماءُ کي جَھوري وِجَھي ٿو.
چار مهينا اَڳُ ڪراچيءَ جَي غريب وسنديءَ مان، ساجده ۽ سانوَلَ کي عزت سان رُخصتيءَ لاءِ، راڄُوڻِي ڪري جدا ڪيو ويو هو. ساجده کي پيءُ چيو؛ ”سانوَلُ پنهنجو ڇوڪرو آهي، اڳُ شاديءَ ۾ راضي نه هُياسين، هاڻي ايئن ناهي، تون اُلِڪَو نه ڪر، ڳَوٺِ هَلِي رُخصتي ڪرائينداسين.“
ان وقت ساجده، سانوَلَ کي سمجھايو، ”پاڻ سان ڌَوڪَو ٿيندو، هِي ڪنهن صورت ايئن نه ڪندا.”
سانوَلَ اعتبارُ ڪَندَي، ساجده کي سندس پيءُ انور سائين ۽ ڀائرن جي حوالي ڪري ڇڏيو. ساجده ڳوٺِ پهتِي، کيس ٻڌايو ويو ته هُن کي، سانوَلَ ڏي نه موڪليو ويندو.
سانولُ ڪراچيءَ کان ڳوٺ نه پهتو، خبر هَلِي وئي، انور سائين وارا چون ٿا؛ ”ساجده کي ڪنهن به حالت ۾، اُن ذليل انسان جي حوالي نه ڪنداسين، جنهن سندن عزت جو خيال نه رکيو ۽ ڪورٽ ۾ وڃي نِڪاحُ ڪيائين.“
سانوَل َکي گھروارن جَھلَي ڇڏيو؛ ”هُو ڳوٺ نه اچي، هُن سان راڄوڻي ڪري فريب ڪيو ويو آهي، هيڏي اچڻ سان کيس جانِ جو خطرو آهي.“
سانولُ، ساجده جَي حوالگيءَ تي پشيمان، پريشانيءَ ۾ ڪورٽ وڃڻ چاهيائين، سندس غريبي حالت، ڪيس داخل ڪرائڻ لاءِ، پَٽَ سَٽَ جِي ڪوشش، ته جيئن ساجده کان پنهنجَي حق ۾ بيان ڏيارائي. رقم جو بندوبست ڪيائين پر قسمت ساٿُ نه ڏنُس، دهشتگرديءَ جَي وَرِ چڙهيَلَ شهر ۾، اَنڌِي گَولِيءَ جو کاڄُ بڻجي ويو.
سانوَلَ جو لاشُ ڳوٺِ پهتو، انور سائين وارن جِي عيد ٿي ويئي، هُنن جنهن کي مارائڻ لاءِ حِيلا پَئي هلايا، اُهو ڪنهن ٻئي جَي هٿان مارجي ويو. ساجده تي غَمَ جا پَهاڙَ ڪِري پيا، کيس بيهوشيءَ جا دورا پَوَڻَ لڳا، هوش ۾ اچڻ وقت، سانوَلَ جو مُنهُن ڏيکارڻ لاءِ چَئي پَئِي.
”ساجده کي سانوَلَ جو مُنهُن ڏيکارڻ گهرجَي،“ سندس ماءُ انور سائينءَ کي مڃائڻ جِي ڪوشش ڪئي. هُو مَڃي ويو، اهو سوچي ته مرڻ وارو مري ويو، هاڻ ان عمل سان، ساجده جِي دل کَٽَي سگهجي ٿِي.
ساجده ڪَفنَ ۾ ملبُوس، سانولَ سان وَچَنُ ڪَندَي چيو؛ ”تُنهجَي پيار جو قسم، آئون سَڄِي حياتِي تُنهنجِي رَهنديَس، پَيٽَ ۾ پَلجَندڙَ ٻارَ جِي حفاظت ڪَنديَس، تون جلد اُن جَي روُپَ ۾، مون ڏي مَوٽِي ايندين.“
ساجده اُميد سان هُئڻَ جو اِنڪشافُ ڇا ڪيو، پيءُ ۽ ڀائر سندس گَرڀَ جا وَيرِي ٿِي پيا، کيس سمجھايائون، ڳالهه نه مڃڻ تي دائيءَ ذريعي ٻارُ ڪَيرائڻ جا جَتَنَ ڪيائون، ڪامياب نه ٿيا، ته ساجده کي بُخار ٿيڻ جو سهارو ڳولَهي، نِجِي اسپتال ۾ پهچائَي، سندس ڊي اين سي ڪَرائَي ڇڏيائون.
ساجده کان زندگيءَ جو آخري سهارو کسجي چُڪَو، سندس ماءُ کي خبر نه هُئي ته بُخار ٿيڻ سان هِتَي آڻي، ساڻس ڪهڙو وَيلُ وَهايو ويندو. آپريشن ٿيٽر ۾ نيئَڻَ سان، هُن ڄاڻي ورتو، ته ڌيءُ سان ڇا ڪيو پيو وڃي. مَردَ جَي غَلبَي واري سماج ۾ هِڪَ عورتَ، مُڙسَ ۽ پُٽَنِ آڏو بَيوَس هُئي، سندس ڌيءُ گهر کان نِڪري، سٺو ڪم نه ڪيو هئو، پر پَيٽَ ڄائيءَ جو دردُ، اندرَ کي ڳاري رهيو هوس.
دردن جَي درياءَ ۾ ٻُڏندَي، ڌِيڻَسِ جو ڌِيمو آواز ”امان“ ڪَنَ تي پَيُس، اَکيُنِ کي اُگِهي سندس هَٿَ کي، پَنهنجَي هَٿَنِ ۾ جھليائين. ساجده اکيون پُورَي ڇڏيون، هُوءَ سندس هَٿَ لَڪيرُن کي جانچڻ لَڳِي، سوچيائين؛ ”وسُ پُڄَي ته ڪَرَ، ساجده جَي هَٿَ رَيکائُنِ کي بَدلائَي ڇڏيان.“