ضميمو ٽيون
آگسٽ 1845ع
ھاڻي سانوڻيءَ جي مينھوڳيءَ جي مد گذري وئي آھي. پر ڪراچي ۾ ڪڻي بہ ڪانہ پئي آھي. ان ڪري پاڻي جا تلاءَ سڪي ويا آھن ۽ کوھن جو پاڻي بہ ھيٺ لھي ويو آھي. پاڻيءَ جي ھن ڏگاھي ۾ فوجي ڪنو پاڻي پيئڻ تي مجبور آھن. تنھن ڪري انھن کي پيٽ جي سور جو اھنج ٿي پيو آھي. اھو ڇانوڻي جي صحت لاءِ ڏاڍو چڱو ٿئي ھا، جيڪڏھن ملير نديءَ جو منھن ڦيري، ڇانوڻيءَ وٽان ڪيو وڃي ھا. مان ان ڪم تي ايندڙ خرچ جو ڪاٿو ڪري آگسٽ 1844ع ۾ اوھان ڏانھن موڪليو ھو جيڪو ٻارھن ھزار پائونڊ ھو. ڇانوڻي جي صحت کي برقرار رکڻ لاءِ اھو خرچ ڪو وڏو ڪونہ آھي. ان ناتي جيڪا پاڻيءَ جي سھوليت ٿيندي سا اندازي کان ٻاھر آھي. ھن پاڻي سان سوڍا يا ٻيون شيون مليل آھن. ھتي جي ڌرتيءَ جا مختلف ورن آھن ۽ ھيٺ کوٽڻ سان ڪٿي ڏھھ فوٽن تي، ڪٿي ويھن ۽ ڪٿي وري ٽيھن فوٽن تي مٺو پاڻي ملي ويندو آھي. ان کان جيڪڏھن ھڪ فوٽ بہ ھيٺ کوٽبو تہ پاڻي نسورو لوڻ ملندو. ڇانوڻيءَ ۾ کوھھ آھن جيڪي ھڪ ٻئي کان ٻہ سو فوٽ پري ٿيندا. ڪي وري انھيءَ فاصلي کان بہ ويجھا ٿيندا، پر ھڪڙن جو پاڻي مٺو تہ ٻين جو پاڻي لوڻ جھڙو کارو آھي. چيو ويندو آھي تہ ھتان جي ڌرتي ۾ چانيھو يا قلمي شورو ۽ کار تمام گھڻي ٿيندي آھي. ھن پاڻيءَ ۾ جيڪو ڪجهہ بہ مليل آھي، پر صحت لاءِ ھاڃيڪار آھي. جيڪڏھن اوھان ھن منصوبي شروع ڪرڻ جي اجازت ڏيندا تہ اھو ڪراچيءَ تي احسان ھوندو.
اصل تي صحيح
سر چارلس نيپيئر
سر ھينري ھارڊنج ڏانھن لکيل خط
سر ھينري ھارڊنج
ڪجھھ وقت کان پوءِ سرڪار ھڪ ميڊيڪل بورڊ موڪليو ھو تہ اھو ڪراچي جي پاڻيءَ تي تجربو ڪري ۽ رپورٽ تيار ڪري موڪلي ڏئي. ڊاڪٽرن جي ھن جٿي پنھنجي رپورٽ ۾ لکي موڪليو آھي تہ ھي پاڻي خالص ۽ سٺو آھي. انھن ماڻھن پنھنجي خط ۾ اھو بہ لکيو آھي تہ ھن پاڻيءَ ۾ ٻين شين سان گڏ ڦٽڪيءَ جو انداز وڌيڪ آھي، جنھن ڪري پيٽ جي شڪايت ٿي پوي ٿي ۽ پھرئين ڀيري پيئڻ سان پيٽ ۾ ڳڙ ٻڙ ٿي پوندي آھي. ان ڪري جن ماڻھن کي اھڙي خبر نہ ھوندي آھي، سي سمجھندا آھن تہ اھو پاڻي صحت لاءِ ھاڃيڪار آھي. پر حقيقت اھا آھي تہ ھن ميڊيڪل بورڊ پاڻي جي ان وقت چڪاس ڪئي ھئي، جڏھن مينھن گھڻا وسيا ھئا ۽ کوھھ بہ پاڻيءَ سان ڀرجي ويا ھئا. ان ڪري صحت لاءِ نقصانڪار شين جو پاڻي ۾ تناسب گھڻو گھٽجي ويو ھو.
(وليم نيپئر)